کم کاری تیروئید چیست
کم کاری تیروئید بیماری است که غده تیروئید این هورمون را به مقدار کمتر از میزان طبیعی تولید می کند. اختلالات بسیاری منجر به کم کاری تیروئید می شوند که ممکن است بطور مستقیم یا غیرمستقیم غده تیروئید را درگیر کنند. از آنجا که هورمون تیروئید بر رشد، توسعه و بسیاری از فرآیندهای سلولی تأثیر می گذارد، سطح ناکافی هورمون تیروئید عواقب گسترده ای برای بدن دارد.
غده تیروئید در کجا واقع شده است؟ هورمون های تیروئیدی چیست؟
هورمون های تیروئید توسط غده تیروئید تولید می شوند. این غده در قسمت تحتانی گردن، زیر سیبچه گلو قرار دارد. این غده به دور لوله تراکتیتی نای (trachea) می پیچد و شکلی شبیه به پروانه دارد. تیروئید از دو بال (لوب) تشکیل شده که توسط یک قسمت میانی (isthmus) به هم متصل می شوند.
غده تیروئید از ید (موجود در بیشتر غذاها مانند غذاهای دریایی، نان و نمک) برای تولید هورمون های تیروئید استفاده می‍شود. دو هورمون مهم تیروئید تیروکسین (تترائودوتیرونین یا T4) و تری-یدوتیرونین (T3) هستند که به ترتیب 99٪ و 1٪ هورمون های تیروئید موجود در خون را تشکیل می دهند. با این حال، هورمونی که دارای بیشترین فعالیت بیولوژیکی می باشد، T3 است. پس از آزاد شدن غده تیروئید به خون، مقدار زیادی T4 در صورت نیاز به T3 تبدیل می شود که در واقع شکل هورمون فعال است که بر متابولیسم سلول ها تأثیر می گذارد.
چه عواملی باعث کم کاری تیروئید می شود؟
کم کاری تیروئید یک بیماری نسبتا شایع است. این نوع اختلال تیروئیدی در خانم ها بیشتر از مردان مشاهده می شود و شیوع آن با افزایش سن بیشتر می شود. نمونه هایی از دلایل شایع بروز تیروئید در بزرگسالان شامل هاشیموتو تیروئیدیسم است که یک شکل از خود ایمنی تیروئید پرکار یا لنفوسیتیک است که ممکن است بعد از پرکاری تیروئید (تیروئید غیر فعال) یا تخریب تیروئید از طریق رادیواکتیو یدی یا جراحی، بیماری های هیپوفیزی یا هیپوتالاموسی، مصرف داروها و کمبود ید شدید ایجاد شود.
هاشیموتو تیروئیدیسم
شایع ترین علت کم کاری تیروئید یک بیماری ارثی به نام هاشیموتو تیروئیدیسم است. در این شرایط غده تیروئید معمولاً بزرگ شده (گواتر) و توانایی تولید هورمون های تیروئید را کاهش می دهد. هاشیموتو یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به طور نامناسبی به بافت تیروئید حمله می کند. تا حدودی اعتقاد بر این است که این بیماری اساس ژنتیکی دارد. این بدان معنی است که گرایش به سمت ابتلا به تیروئیدیت هاشیموتو می تواند در خانواده ای مشاهده شود. هاشیموتو در مردان 5 تا 10 برابر بیشتر از زنان دیده می شود.
کمبود ید شدید
در مناطقی از جهان که کمبود ید در رژیم غذایی وجود دارد، کم کاری تیروئید شدیدی در بین حدود 5 تا 15 درصد از جمعیت مشاهده می شود. کمبود شدید ید در مناطق کوهستانی دورافتاده نیز رخ می دهد. از زمان افزودن ید به نمک و نان، کمبود ید کمتر شده است.
تیروئیدیت لنفوسیتیک ناشی از پرکاری تیروئید
تیروئیدیت به التهاب غده تیروئید اشاره دارد. تیروئیدیت لنفوسیتیک وضعیتی است که در آن توسط نوع خاصی از گلبول های سفید معروف به لنفوسیت التهاب ایجاد می شود. تیروئیدیت لنفوسیتیک به ویژه بعد از بارداری شایع است و می تواند بر 8٪ از خانم ها پس از زایمان تأثیر بگذارد. در این نوع اختلال تیروئید معمولاً یک فاز پرکاری تیروئید (که در آن مقادیر بیش از حد هورمون تیروئید توسط غده ملتهب شده تولید می شود) وجود دارد که به دنبال یک مرحله پرکاری تیروئید انجام می شود که می تواند تا شش ماه ادامه یابد. در اکثر زنان مبتلا به تیروئیدیت لنفوسیتیک، تیروئید سرانجام به سطح عملکرد طبیعی خود باز می گردد، اما این احتمال وجود دارد که تیروئید غیرفعال باقی بماند.
تخریب ثانویه تیروئید به دلیل رادیواکتیو یدی یا جراحی
افرادی که به دلیل تیروئید کم کار (تیروئید غیر فعال) مانند بیماری گریوز تحت درمان قرار گرفته اند و رادیواکتیو یدی دریافت کرده اند ممکن است بعد از درمان، بافت تیروئید آنها عملکردی کمی داشته یا اصلا عملکردی نداشته باشند. احتمال این امر به عوامل مختلفی از جمله دوز ید مورد استفاده و اندازه و فعالیت غده تیروئید بستگی دارد. اگر شش ماه پس از درمان با رادیواکتیو یدی، فعالیت قابل توجهی در غده تیروئید به وجود نیاید، معمولاً به این معنی است که غده تیروئید دیگر به اندازه کافی کار نمی کند. نتیجه آن نیز بروز تیروئید کم کار است. به همین ترتیب، برداشتن غده تیروئید در حین عمل نیز باعث کم کاری تیروئید می شود.
بیماری غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس
اگر به دلایل مختلفی غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس نتوانند تیروئید را تشخیص دهند و به آن دستور دهند هورمون های تیروئیدی لازم را تولید کند، ممکن است باعث کاهش سطح T4 و T3 خون شوند، حتی اگر خود غده تیروئید طبیعی باشد. اگر بیماری هیپوفیز باعث این نقص شود، به این بیماری "کم کاری تیروئید ثانویه" گفته می شود. اگر این نقص ناشی از بیماری هیپوتالاموس باشد، به آن "کم کاری تیروئید" گفته می شود.
آسیب به غده هیپوفیز
ممکن است پس از جراحی مغز به هیپوفیز آسیب وارد شود و یا خون رسانی به مغز کاهش یابد. هنگامی که غده هیپوفیز زخمی می شود، کم کاری تیروئید باعث پایین آمدن TSH خون می شود زیرا غده تیروئید دیگر توسط TSH هیپوفیز تحریک نمی شود. معمولاً، کم کاری تیروئید ناشی از آسیب غده هیپوفیز همراه با کمبودهای هورمونی دیگر رخ می دهد زیرا هیپوفیز فرآیندهای دیگری مانند رشد، تولید مثل و عملکرد آدرنال را هم تنظیم می کند.
آسیب به غده هیپوفیز در اثر مصرف داروها
داروهایی که برای درمان تیروئید پرکار استفاده می شوند (پرکاری تیروئید) ممکن است باعث کم کاری تیروئید شوند. این داروها شامل متیمازول (تاپازول) و پروپیلتوریوراسیل (PTU) هستند. داروهای اعصاب، لیتیم (Eskalith ، Lithobid) نیز شناخته شده است که عملکرد تیروئید را تغییر داده و باعث کم کاری تیروئید می شود. جالب اینجاست که داروهای حاوی مقدار زیادی ید مانند آمیودارون (کوردارون)، یدید پتاسیم (SSKI ، پیما) و محلول لوگوول نیز می توانند باعث ایجاد تغییراتی در عملکرد غده تیروئید شوند که ممکن است منجر به خون رسانی پایین هورمون تیروئید شود.
علائم و نشانه های کم کاری تیروئید چیست؟
علائم تیروئید کم کار خیلی حساس است. آنها خاص نیستند (به این معنی که می توانند ناشی از بیماری های مختلف دیگری هم باشند) و اغلب به پیری نسبت داده می شوند. افراد مبتلا به کم کاری تیروئید ضعیف ممکن است علائمی نداشته باشند. این علائم به طور کلی با وخیم تر شدن وضعیت بیماری آشکار می شود و بیشتر این شکایات مربوط به کندی متابولیسم بدن است. علائم و نشانه های متداول تیروئید کم کار عبارتند از:
- خستگی
- افسردگی
- افزایش وزن متوسط
- عدم تحمل سرما
- خواب آلودگی بیش از حد
- موهای خشک و زبر
- ریزش مو
- اختلالات قاعدگی
- تغییرات خلق و خوی
- کاهش عرق بدن
- یبوست
- خشکی پوست
- گرفتگی عضلات
- افزایش سطح کلسترول
- کاهش تمرکز
- دردهای مبهم
- تورم پاها
(برگرفته از سایت کلینیک رازی)
علائم کم کاری شدید تیروئید چیست؟ کمای میکزودما چیست؟
هرچه کم کاری تیروئید شدیدتر شود، علائم و نشانه های آن ممکن است شامل پف زیر چشم، کاهش ضربان قلب، افت دمای بدن و نارسایی قلبی باشد. کم کاری تیروئید شدید ممکن است منجر به یک کمای تهدید کننده زندگی (کما میکزودما) شود. در فرد مبتلا به کم کاری تیروئید شدید، کما میکزودما ناشی از بیماری شدید، جراحی، استرس یا آسیب دیدگی مغزی است.
کما میکزودما نیاز به بستری در بیمارستان و درمان فوری با هورمون های تیروئید تزریقی دارد.( برگرفته از سایت کلینیک رازی)
اگر تیروئید کم کار درمان نشود، چه اتفاقی می افتد؟ عوارض آن چیست؟
کم کاری تیروئید درمان نشده می تواند باعث ایجاد عوارض مختلفی شود، به عنوان مثال، بزرگ شدن قلب (کاردیومیوپاتی)، بدتر شدن نارسایی احتقانی قلب، تجمع مایعات در اطراف ریه ها (افیوژن پلور) از جمله این عوارض هستند.
چه آزمایشاتی کم کاری تیروئید را تشخیص می دهد؟
- افرادی که علائم خستگی، عدم تحمل سرما، یبوست و پوست خشک و پوسته پوسته دارند ممکن است دچار کم کاری تیروئید شوند. آزمایش خون نیز می تواند این تشخیص را تأیید کند.
- کم کاری تیروئید "ثانویه" یا "تالثیه" هنگامی اتفاق می افتد که کاهش هورمون تیروئید به دلیل نقص غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس باشد. آزمایش ویژه ای که به آزمایش TRH معروف است، می تواند در تشخیص این بیماری که در اثر نقص در هیپوفیز یا هیپوتالاموس به وجود آمده است، کمک کند. این آزمایش نیاز به تزریق هورمون TRH دارد و توسط پزشک معالجه کننده مشکلات تیروئید (متخصص غدد درون ریز یا متخصص هورمون) انجام می شود.
- آزمایشات خونی، تشخیص کم کاری تیروئید را تأیید می کند، اما علت آن را مشخص نمی کند. ترکیبی از تاریخچه پزشکی بیمار، غربالگری آنتی بادی ها و اسکن تیروئید به شما کمک می کند تا به طور واضح تری مشکل زمینه ای تیروئید را تشخیص دهید.
- اگر تصور می شود علت تیروئید کم کار، غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس باشد، ممکن است MRI مغزی و آزمایش های دیگری سفارش داده شود.
درمان کم کاری تیروئید چیست؟
کم کاری تیروئید با جایگزینی هورمون تیروئید قابل درمان است. درمان ارجح برای بیشتر مبتلایان به تیروئید کم کار، لووتیروکسین سدیم است (Levoxyl ، Synthroid). این دارو یک فرم پایدارتر از هورمون تیروئید است و به یک بار مصرف در روز نیاز دارد. لیوتیرونین سدیم (سیتومل) نیز ممکن است در شرایط خاصی برای درمان تیروئید کم کار تجویز شود.
به استثنای شرایط خاص، درمان تیروئید کم کار نیاز به درمان مادام العمر دارد. با این حال، درمان بیش از حد کم کاری تیروئید با داروهای دارای تیروئید بالا به طور بالقوه مضر است و می تواند در بروز تپش قلب و کنترل فشار خون مشکلاتی ایجاد کند و در پوکی استخوان نیز نقش داشته باشد.
رژیم غذایی
نیازی به رژیم خاصی برای افراد مبتلا به تیروئید کم کار نیست. مصرف مکمل های معمولی نمک، آرد و سایر غذاهای دارای ید باعث کاهش میزان کم کاری تیروئید ناشی از کمبود ید می شوند. هدف از مصرف داروهای طبیعی یا داروهای جایگزین نیز رفع علت اصلی مشکل تیروئید است.
بعضی اوقات مشکلات تیروئیدی به دلیل رژیم غذایی ضعیف، استرس یا از بین رفتن مواد مغذی در بدن شما ایجاد می شود. تغییر رژیم غذایی و مصرف یک مکمل گیاهی دو روش مناسب برای کمک به مشکلات تیروئیدی شماست. این گزینه ها ممکن است عوارض جانبی کمتری نسبت به مصرف داروهای تیروئیدی داشته باشند. همچنین، استفاده از یک مکمل گیاهی برای درمان تیروئید کم یا تحت فشار ممکن است برای افرادی که به خوبی به داروها پاسخ می دهند، مفید باشد.
پنج روش طبیعی زیر را به عنوان مکمل یا جایگزین برنامه درمانی تیروئید کم کار خود در نظر بگیرید.
سلنیوم
سلنیوم یک ماده معدنی کمیاب است که در متابولیسم هورمون تیروئید نقش دارد. امروزه بسیاری از غذاهای موجود در بازار حاوی سلنیوم هستند. گوشت گاو، ماهی، بوقلمون از جمله منابع سلنیوم هستند.
هاشیموتو تیروئیدیت که حمله سیستم ایمنی به تیروئید است اغلب سطح سلنیوم بدن را کم می کند. مصرف مکمل این عنصر، به تعادل سطح تیروکسین یا T4 در برخی از افراد کمک می کند. پیش از مصرف مکمل سلنیوم با پزشک خود صحبت کنید که آیا برای شما مناسب است یا خیر زیرا هر فردی پاسخ متفاوتی دارد.
رژیم های بدون قند
قند و غذاهای فرآوری شده می توانند منجر به افزایش التهاب در بدن شوند. التهاب می تواند تبدیل T4 را به ترییدوترئونین یا به T3 یا سایر هورمون های تیروئیدی کند نماید. این اتفاق می تواند علائم و بیماری تیروئید شما را بدتر کند.
همچنین، مواد قندی فقط در کوتاه مدت سطح انرژی شما را تقویت می کنند و حذف آن از رژیم غذایی شما ممکن است به تنظیم سطح انرژی تان کمک کند. علاوه بر این، حذف قند از رژیم غذایی ممکن است به سلامت پوست و کاهش سطح استرس شما کمک کند. اتخاذ یک رژیم غذایی بدون قند کار ساده ای نیست، اما منافع آن بر روی سلامت غده تیروئید ممکن است ارزش آن را داشته باشد.
ویتامین B
مصرف برخی مکمل های ویتامینی می تواند بر روی سلامتی تیروئید شما تأثیر بگذارد. کمبود هورمون های تیروئیدی می تواند بر میزان ویتامین B12 بدن شما تأثیر بگذارد. مصرف مکمل ویتامین B12 ممکن است در ترمیم برخی از آسیب های ناشی از کم کاری تیروئید شما موثر باشد.
ویتامین B12 می تواند در رفع خستگی ناشی از بیماری تیروئید کم کار موثر باشد. اختلالات تیروئید همچنین بر میزان ویتامین B1 شما تأثیر می گذارد. با استفاده از غذاهای زیر می توانید ویتامین های گروه B بیشتری مصرف کنید:
- نخود فرنگی
- مارچوبه
- دانه کنجد
- ماهی تن
- پنیر
- شیر
- تخم مرغ
مصرف ویتامین B12 در مقادیر توصیه شده معمولاً برای افراد سالم بی خطر است. در صورت وجود هر یک از مشکلات زیر، باید با احتیاط از ویتامین ها استفاده شود:
- اختلالات قلبی
- فشار خون بالا
- سابقه سرطان
- اختلالات پوستی
- تغییر رنگ ادرار
- مشکلات معده
- کم خونی، به دلیل سطوح غیر طبیعی پتاسیم
- اختلالات لخته شدن خون
- افزایش اسید اوریک یا نقرس
برای تعیین میزان ویتامین B-12 مورد نیازتان با پزشک مشورت کنید.
پروبیوتیک
پزشکان ارتباط بین تیروئید کم کار و مشکلات روده کوچک را بررسی کردند. این مشکلات شامل رشد زیاد باکتری ها، از جمله مخمر است. مکمل های پروبیوتیکی حاوی باکتری های زنده ای هستند که می توانند به سلامت معده و روده شما کمک کنند. علاوه بر فرم های مکمل، مواد غذایی و نوشیدنی های تخمیر شده مانند کفیر، کوموچا، پنیر خام و ماست نیز حاوی پروبیوتیک های مفید هستند.
با این حال، سازمان غذا و دارو استفاده از پروبیوتیک ها را برای پیشگیری یا درمان هر بیماری تایید نکرده است. با پزشک خود صحبت کنید تا ببینید آیا این مکمل ها به شما کمک می کنند یا خیر.
رژیم غذایی بدون گلوتن
رژیم بدون گلوتن برای بسیاری از مبتلایان تیروئید کم کار، بیش از حد مضر است. تعداد قابل توجهی از مبتلایان اختلالات تیروئیدی به سلیاک نیز مبتلا هستند که یک اختلال گوارشی است که در آن فرد نمی تواند از گلوتن استفاده کند.
در حالی که تحقیقات حاضر از رژیم بدون گلوتن برای درمان بیماری تیروئید پشتیبانی نمی کند، بسیاری از افراد مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو و تیروئید کم کار بعد از حذف گندم و سایر غذاهای حاوی گلوتن از رژیم غذایی خود احساس بهتری می کنند.
اما اشکالاتی در آزاد شدن گلوتن به واحدهای آزاد وجود دارد. برای مثال، هزینه خرید غذاهای بدون گلوتن بسیار بیشتر از غذاهای حاوی گندم است و برخی از غذاهای پیش آماده فاقد گلوتن سالم نیستند. زیرا این غذاها معمولاً چربی بیشتر و فیبر کمتری نسبت به محصولات حاوی گندم دارند.
