مالاریا بیماری خطرناکی است که به دلیل عدم رعایت مسائل بهداشتی در برخی کشورها و با نیش پشه آلوده به بدن انسان منتقل شده و با علائمی مثل تب و لرز ظاهر می شود.
بیماری مالاریا چیست و چگونه در بدن انسان ایجاد می شود؟
مالاریا یک بیماری است که توسط یک انگل ایجاد می شود و این انگل از طریق نیش پشه آلوده به انسان ها منتقل می شود. افرادی که مالاریا دارند، معمولاً احساس ناخوشی می کنند و تب بالا و لرز دارند.
هر ساله در حدود 210 میلیون نفر مبتلا به مالاریا می شوند و حدود 440.000 نفر از این بیماری جان خود را از دست می دهند.بسیاری از افرادی که در اثر این بیماری می میرند، کودکان خردسال در آفریقا هستند.
با اینکه این بیماری در آب و هوای معتدل غیرمعمول است، اما مالاریا هنوز در کشورهای استوایی و نیمه استوایی رایج است. مسئولان جهانی بهداشت در تلاش برای کاهش میزان شیوع مالاریا از طریق توزیع شبکه های بس تر برای کمک به محافظت از مردم در برابر گزش پشه در هنگام خواب هستند.
دانشمندان در سراسر دنیا تلاش می کنند تا یک واکسن را برای جلوگیری از مالاریا تهیه کنند. اگر به مکان هایی سفر می کنید که در آن مالاریا معمول است، برای جلوگیری از گزیده شدن توسط پشه، لباس های محافظ بپوشید، از حشره دافع حشرات استفاده کنید و برای خوابیدن از پشه بند استفاده کنید.
چنانچه در بخش سلامت نمناک می خوانید بسته به حوزه ای که شما می روید و میزان عوامل خطر ابتلا به این بیماری، قبل از سفر و بعد از سفر، داروهای پیشگیرانه استفاده کنید. بسیاری از انگل های مالاریا در حال حاضر در برابر شایع ترین داروهای مورد استفاده برای درمان این بیماری مقاوم هستند.
علائم مالاریا
عفونت مالاریا به طور کلی با علایم و نشانه های زیر مشخص می شود:
- تب
- لرز
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- درد و خستگی ماهیچه ای
علائم و نشانه های دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- عرق کردن
- درد شکم و یا سینه
- سرفه
برخی از افرادی که مالاریا را تجربه می کنند "حملات مالاریا" را نیز تجربه می کنند. این حملات معمولاً با تب و لرز آغاز می شود و پس از آن تب بالا همراه با تعریق و بازگشت به دمای عادی شروع می شود.
علائم و نشانه های مالاریا معمولاً در عرض چند هفته پس از گزیده شدن توسط پشه آلوده شروع می شوند. با این حال، انواع مختلفی از انگل مالاریا می توانند تا یک سال در بدن شما خفته بمانند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر در هنگام زندگی یا پس از سفر به منطقه مالاریاخیز با خطر بالا، تب داشید، با پزشک خود صحبت کنید. انگلی که منجر به مالاریا می شوند می تواند در بدن شما به مدت یک سال می خوابد. اگر علائم شدیدی دارید، به دنبال توجه پزشکی اورژانسی باشید.
علل مالاریا
مالاریا از نوعی انگل میکروسکوپی ناشی می شود. این انگل به طور معمول از طریق پشه آنوفل منتقل می شود.
چرخه انتقال پشه مالاریا:
پشه آلوده نشده.
پشه با تغذیه فردی که مبتلا به مالاریا است، آلوده می شود.
انتقال انگل.
اگر این پشه شما را در آینده نیش بزند، می تواند انگل های مالاریا را به شما منتقل کند.
در کبد.
زمانی که این انگل ها وارد بدن شما می شوند، به کبد شما می رود - جایی که برخی از انواعش می توانند مدت یک سال در آنجا بخوابند.
در جریان خون.
وقتی انگل های زیادی رشد می کنند، کبد را ترک می کنند و سلول های خون قرمز شما را آلوده می کنند. این زمانی اتفاق می افتد که افراد به طور معمول علائم مالاریا را نشان می دهند. انگل های خونی رشد می کنند و در گلبول های قرمز خون تکثیر می شوند.
در فواصل زمانی منظم، سلول های خونی عفونی منفجر می شوند و انگل های بیشتری را در خون رها می کنند. سلول های خونی مبتلا معمولاً هر 48 - 72 ساعت منفجر می شوند. هر بار که آن ها منفجر می شوند تب، سردی و عرق کردن را خواهید داشت.
انتقال مالاریا به شخص دیگر:
اگر پشه غیرآلوده در این مرحله شما را گاز بگیرد، آلوده به انگل های مالاریا خواهد شد و می تواند آن را به افراد دیگر سرایت دهد.
حالت های دیگر انتقال مالاریا:
از آنجا که انگل های مالاریا سلول های خون قرمز را تحت تاثیر قرار می دهند، مردم می توانند مالاریا را از قرار گرفتن در معرض خون آلوده بگیرند، از جمله:
- از مادر به فرزند متولد نشده
- از طریق تزریق خون
- با به اشتراک گذاری سوزن های استفاده شده برای تزریق مواد مخدر
عوامل خطر مالاریا
بزرگ ترین عامل خطر برای گرفتن مالاریا، زندگی کردن یا بازدید از مناطقی است که در آنجا این بیماری شایع است.
انواع مختلفی از انگل های مالاریا وجود دارد. انواعی که بیش ترین عوارض را ایجاد می کنند، معمولاً در موارد زیر یافت می شوند:
- کشورهای آفریقایی جنوب صحرای بزرگ
- شبه قاره آسیایی
- گینه جدید، جمهوری دومینیکن، و هاییتی
خطرات ناشی از بیماری های شدید:
افرادی که در معرض خطر ابتلا به بیماری های جدی قرار دارند، عبارتند از:
- کودکان و نوزادان
- بزرگسالان پیر
- مسافرانی که از مناطق بدون مالاریا می آیند
- زنان باردار و کودکان متولد نشده آن ها
- فقر، عدم دانش، و دسترسی اندک یا عدم دسترسی به مراقبت های بهداشتی نیز در مرگ و میر ناشی از مالاریا در سراسر جهان نقش دارد.
- زمانی که ایمنی کاهش می یابد
ساکنان یک منطقه مالاریا را می توان در معرض این بیماری قرار داد تا به طور مرتب ایمنی نسبی را به دست آورند، تا بتواند شدت علائم مالاریا را کاهش دهند. با این حال آنطور که در بخش سلامت نمناک می گوییم اگر به کشوری نقل مکان کنید که دیگر در معرض آن انگل نیستید، این مصونیت نسبی می تواند ناپدید شود.
مشکلات مالاریا
مالاریا می تواند مرگبار باشد، به ویژه مالاریا که توسط انواع انگلی ایجاد می شود که در مناطق استوایی آفریقا شایع است. مراکز کنترل و پیش گیری از بیماری ها تخمین می زنند که 91 درصد از همه مرگ و میرهای ناشی از مالاریا در آفریقا رخ می دهد - اغلب در کودکان زیر 5 سال.
در اغلب موارد مرگ و میر مربوط به مالاریا به یک یا چند مشکل جدی مربوط می شود از جمله:
مالاریا مغزی:
اگر انگل ها رگ های خونی کوچک را به مغز شما مسدود کنند (مالاریا)، تورم مغز و یا آسیب مغزی ممکن است رخ دهد. بیماری مالاریا ممکن است باعث تشنج و کما شود.
مشکلات تنفسی:
سیالات انباشته شده در ریه های شما (تورم ریه) می تواند تنفس را دشوار کند.
نارسایی اندامی:
مالاریا می تواند باعث نارسایی کلیه ها، کبد و یا طحال شود. هر یک از این شرایط می تواند خطرناک باشد.
کم خونی:
مالاریا به سلول های قرمز خون آسیب می رساند که می تواند منجر به کم خونی شود.
قند خون پایین:
انواع شدید مالاریا می تواند باعث کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) شود، کوینین می تواند یکی از رایج ترین داروهای مورد استفاده برای مبارزه با مالاریا باشد. قند خون بسیار پایین می تواند منجر به کما یا مرگ شود.
مالاریا ممکن است عود کند.برخی از انواع انگل های مالاریا که به طور معمول موجب اشکال ملایم بیماری می شوند که می توانند سال ها دوام بیاورند و بیماری عود کنند.
پیش گیری از مالاریا
اگر در جایی زندگی می کنید و یا به منطقه ای سفر می کنید که در آن مالاریا معمول است، برای اجتناب از نیش پشه، قدم های خود را بردارید ؛ نکته ی مهمی که در این مورد می توانی گفت ایناست که پشه ها بین غروب و طلوع بیشتر فعال هستند.
برای محافظت از خود در برابر گزش پشه باید:
- پوست خود را بپوشانید. شلوار و پیراهن آستین بلند بپوشید.
- از دافع حشرات برای پوست و لباس استفاده کنید. اسپری حاوی DEET را می توان بر روی پوست و اسپری حاوی پرمترین مورد استفاده قرار داد که برای استفاده در لباس ایمن هستند.
- خوابیدن زیر یک تور. تور تخت، به خصوص آن هایی که ضد حشرات هستند، به جلوگیری از نیش پشه در هنگام خواب کمک می کنند.
طب پیشگیرانه مالاریا
اگر قرار است به مکانی سفر کنید که در آن مالاریا رایج است، چند ماه پیش از زمان رفتنتان درباره اینکه آیا باید دارویی را مصرف کنید یا خیر و همچنین در طی و بعد از سفر خود برای کمک به حفاظت از خودتان در برابر انگل های مالاریا، مشورت کنید.
به طور کلی، داروهایی که برای پیش گیری از مالاریا وجود دارند، اینها همان داروهایی هستند که برای درمان این بیماری به کار می روند. پزشک شما باید بداند که چه زمانی و کجا سفر خواهید کرد تا او بتواند به شما کمک کند ریسک ابتلا به عفونت را ارزیابی کنید و در صورت لزوم دارویی را تجویز می کنند که بیشتر روی نوع انگل مالاریایی که معمولاً در آن منطقه یافت می شود، کارساز باشد.
هنوز هیچ واکسنی برای این کار وجود ندارد. دانشمندان در سراسر دنیا تلاش می کنند تا یک واکسن ایمن و موثر برای مالاریا تهیه کنند با این حال، هنوز هیچ واکسن مالاریا برای استفاده انسان تایید نشده است.
تشخیص مالاریا
برای تشخیص مالاریا، پزشک شما احتمالاً سابقه پزشکی تان را بررسی می کند، یک تست فیزیکی انجام می دهد و تست های خون را برایتان ترتیب می دهد.
تست های خون تنها راه تایید تشخیص مالاریا هستند. تست های خون مشخص، می توانند با نمایش دادن این موارد به پزشکتان کمک کنند:
- وجود انگل در خون، برای تایید این که آیا مبتلا به مالاریا هستید یا نه
- نوع انگل مالاریایی که سبب بروز علائم بیماری شما شده
- اگر عفونت شما از انگل نسبت به داروهای خاص ناشی می شود
سایر تست های خونی به تعیین این مساله کمک می کنند که آیا این بیماری موجب مشکلات جدی می شود یا خیر. برخی تست های خون می تواند چند روز طول بکشد، در حالی که برخی دیگر می توانند نتایج را در کم تر از 15 دقیقه به دستتان برساند.
درمان بیماری مالاریا
مالاریا با داروهای تجویز شده برای کشتن انگل درمان می شود. انواع داروها و طول درمان با توجه به موارد زیر متفاوت خواهند بود:
- چه نوع انگل مالاریایی را دارید
- شدت علائم بیماری شما
- سن شما
- باردار هستید یا خیر.
داروی درمان مالاریا:
متداول ترین داروها شامل موارد زیر هستند:
درمان های ترکیبی مبتنی بر آرتمیسینین (ACTs). ACTs در بسیاری از موارد اولین درمان برای مالاریا است. انواع مختلفی از ACTs وجود دارد. نمونه ها عبارتند از آرتمتر - لومفانترین (کورتم) و آرتسونات - آمودیاکین. هر ACT ترکیبی از دو یا چند دارو است که علیه انگل مالاریا کار می کنند.
کلروکین فسفات.
کلروکین یک درمان ترجیحی برای هر نوع انگلی است که نسبت به دارو حساس هستند. اما در بسیاری از نقاط جهان، انگل های مالاریا در برابر کلروکین مقاوم هستند و این دارو دیگر یک درمان موثر نیست.
دیگر داروهای معمول ضد مالاریا شامل موارد زیر هستند:
- ترکیبی از آتوواکوئون و پروگوانیل (ملارون)
- سولفات کوینین (کوالاکین)، با داکسی سایکلین (ویبریماسین، مونودوکس، و غیره)
- مفلوکویین
- پرایمکین فسفات
درمان های احتمالی آینده مالاریا:
داروهای ضد مالاریا جدیدی مورد تحقیق قرار گرفته. درمان مالاریا با تلاش مداوم بین انگل های مقاوم در برابر دارو و جستجوی فرمول جدید دارو، مشخص می شود. به عنوان مثال، یکی از انواع انگل مالاریا، مقاومتی را در برابر همه داروهای ضدمالاریا موجود را نشان داده است.
انواع مختلف انگل مالاریا چیست؟
پنج گونه انگل تک سلولی می تواند انسان ها را آلوده کرده و موجب بیماری شود:
- پلاسمودیوم فالسیپاروم (یا پی. فالسیپاروم)
- پلاسمودیوم مالاریا (یا پی. مالاریا)
- پلاسمودیوم ویواکس (یا پی. ویواکس)
- پلاسمودیوم اووال (یا پی. اووال)
- پلاسمودیوم نولسی (یا پی. نولسی)
- مالاریا فالسیپاروم به طور بالقوه تهدید کننده است.
بیماران مبتلا به مالاریا فالسیپاروم شدید ممکن است نارسایی کبد و کبد، تشنج و کما را ایجاد کنند. اگرچه گاهی اوقات مبتلا به عفونت پی.ویواکس یا پی.اووال به طور کلی باعث بروز بیماری های جدی و شدیدی می شود، اما این انگل ها می تواند ماه ها و یا حتی سال ها بعد در کبد به خواب روند.
پلاسمودیوم فالسیپاروم:
عمدتاً در آفریقا یافت می شود و شایع ترین نوع انگل مالاریا است و مسئول اغلب مرگ و میر ناشی از مالاریا در سراسر جهان است.
پلاسمودیوم ویواکس:
عمدتاً در آسیا و آمریکای جنوبی یافت می شود، این انگل نشانه های ملایم تر تری نسبت به پلاسمودیوم فالسیپاروم دارد، اما می تواند تا 3 سال در کبد باقی بماند و این می تواند منجر به عود بیماری شود.
پلاسمودیوم اووال:
این نوع نسبتاً غیرمعمول است و معمولاً در غرب آفریقا یافت می شود، مدت چند سال در کبد شما باقی خواهد ماند بدون این که نشانه ای داشته باشد.
پلاسمودیوم مالاریا:
این نوع بسیار نادر است و معمولاً فقط در آفریقا یافت می شود.
پلاسمودیوم نولسی:
این نوع بسیار نادر است و در بخش هایی از جنوب شرقی آسیا یافت می شود.
