چگونه کودکان را کتاب خوان کنیم؟

چگونه به کودک خود خواندن بیاموزیم؟

آموزش خواندن به کودک، یک روند آموزنده و مفید، هم برای خود کودک و هم برای والدین است. این کار می تواند به منظور انجام کارهای مدرسه یا تنها برای رشد و پیشرفت وی باشد. می توانید آموزش خواندن را در منزل شروع کنید. کودکان، خواندن را در زمان کوتاهی می آموزند، اگر از ابزار و شیوه های مناسبی استفاده کنید.

12 راهکار طلایی برای آموزش خواندن به کودک

1_ کودکتان را به کتاب خواندن مدام، عادت دهید

کسب مهارت در هر کاری، بدون تداوم در انجام آن سخت است. برای اینکه کودک شما به کتاب خواندن علاقه مند شود، باید دائما او را به خواندن وادار کنید. اگر برایتان مقدور است از زمان خردسالی کودک آغاز کنید و تا سن ورود به مدرسه ادامه دهید. کتاب هایی که مناسب سن و در سطح فهم او هست را تهیه کنید و برایش بخوانید (روزی 3 تا 4 کتاب).

زمانی که بزرگتر شد و به دبستان رفت، آرام آرام شروع کنید به خواندن کتاب هایی با سطح بالاتر. (سعی کنید داستان هایی را انتخاب کنید که به آنها علاقه مند باشد). به دنبال کتاب هایی بگردید که شیوه های خواندن متفاوتی دارند. به این منظور که کودک خود را نیز در خواندن کتاب شریک کنید. به طور مثال، کتاب هایی که دارای صفحات لمس کردنی، بازی و یا بو هستند.

2_ الگوی خوبی برای او باشید

به او نشان دهید که کتاب خواندن برای خود شما جذاب است. هر روز موقعی که رفتارتان را رصد می کند، ده دقیقه به خواندن مشغول شوید با این هدف که ببیند به این کار اهمیت میدهید. حتی اگر یک کتابخوان جدی نیستید. چیزی برای خواندن پیدا کنید، یک مجله، یک روزنامه یا کتاب آشپزی. او وقتی می بیند که شما به مطالعه ی کتاب اهمیت می دهید، خود به خود به این کار علاقه مند می شود.

کودک تان را در جریان کتاب خواندنتان قرار دهید. اگر چیزی می خوانید که برای او قابل درک هست، تعریف کنید. کلمات را روی صفحه به او نشان دهید، تا به او در برقرار کردن ارتباط میان کلمات روی صفحه و صداهائی که کلمات را شکل می دهند کمک کنید.

3_ سئوالات مشارکت دهنده مطرح کنید

قبل از اینکه کودک شما خواندن بیاموزد، چگونگی فهم و درک مطلب را یاد می گیرد. زمانی که داستان را با صدای بلند می خوانید، سوالاتی راجع به داستان یا شخصیت ها بپرسید. به طور مثال:"سگ رو می بینی؟"، "اسم این سگ چی بود؟". زمانی که درک و فهم کودک بیشتر شد، می توانید سوالات پیچیده تری مطرح کنید. به کمک این سوالات می توانید قدرت تحلیل کودک تان را افزایش دهید. این کار قبل از سن 4-5 سال ممکن نیست.

4_ کتاب ها را در دسترس بگذارید

اینکه در خانه تان کتاب باشد اما در دسترس کودک نباشد، ایده ی جالبی نیست. کتاب ها را روی زمین و در فضاهای باز بگذارید، به این منظور که بتواند آن ها را در بازی های خود وارد کند.
وقتی که کودک تان به راحتی توانست کتاب ها را بخواند و در دست بگیرد، مراقب باشید که آن ها تمیز بوده، ضمن اینکه خیلی هم گران نباشند. می توانید برای خود، یک کتابخانه ی اختصاصی تدارک ببینید. محلی برای کتاب خواندن، نزدیک کتابخانه ایجاد کنید. چند بالش کوچک، پتو و صندلی راحت تهیه کنید. همچنین کیک و نوشیدنی و خوراکی.

5_ به یک کتابخانه دسترسی داشته باشید

این کار می تواند به دو صورت باشد. کتابخانه ی کوچکی در منزل خود تهیه کنید و چند کتاب قابل فهم و در سطح کودکتان در آن قرار دهید، و یا به صورت هفتگی، به کتابخانه ی عمومی محله ی خود بروید. داشتن تعدادی کتاب زیر بغلتان، اشتیاق فرزند شما را (به خصوص اگر کمی بزرگ شده باشد)، برای مطالعه بیشتر و دامنه ی واژگانش را وسیع تر خواهد کرد.
بازخوانی یک کتاب را تنها به این دلیل که قبلا چند بار آن را خوانده اید از دست ندهید.

6_ شروع به دخالت دادن کلمات صدا دار کنید

قبل از آموزش الفبا به کودکتان، به او کمک کنید تا بداند خطوط یک صفحه با کلماتی که ادا می کنید رابطه مستقیم دارد. وقتی با صدای بلند کتاب می خوانید، هر کلمه ای را که بیان می کنید با انگشت نشان دهید. این کار به کودکتان کمک می کند که رابطه ی کلمات و خطوط روی صفحه را با کلماتی که شما می گویید، از نظر آوایی فرا بگیرد.

7_ از به کار بردن کارت های "کمک حافظه" خودداری کنید

مدتی است بعضی شرکت ها اعلام می کنند که کارت های کمک حافظه برای کودکان خردسال و پیش دبستانی ایده آل است. این ابزار به هیچ وجه به آن ها خواندن را نمی آموزد، بلکه به کودکان، برقرار کردن رابطه ی بین یک تصویر و یک کلمه را با به کار گیری تصویری متناسب یاد میدهند. به طور کلی کارت کمک حافظه، شیوه ی کارآمد و مفیدی برای آموزش خواندن نیست. سعی کنید از این کار خودداری کنید.

8_ حروف الفبا را به کودکان خود بیاموزید

زمانی که درک کودک شما از کلمات بیشتر شد، شروع به تبدیل کلمات به حروف جداگانه کنید. درست است که آموزش الفبا همراه با شعر و آهنگ، معمول ترین روش آموزش حروف است، اما سعی کنید خلاقیت به خرج دهید. هر حرف را با نام آن توضیح دهید. اما فعلا خودتان را برای آموزش صدای هر حرف به دردسر نیندازید.
سعی کنید با هر حرف یک بازی انجام دهید. مثل بازی توپ (به این صورت که حروف الفبا را روی زمین بچینید تا فرزندتان توپ را به سمت حرفی که از او می خواهید، پرتاب کند) یا از او بخواهید که حرف مورد نظرتان را در وان حمام صید کند. این ها بازی هایی هستند که او را در ارتقاء در چندین سطح تشویق میکند.

9_ کلمات هم آوا را به کودک خود بیاموزید

برای کودک، مَتَـل های کوتاه بخوانید و سپس لیستی از کلمات هم آوا مثل:آب، تاب، قاب و ... تهیه کنید. کودک شما کم کم با کلماتی که در اثر ترکیب حروف ایجاد می شوند، آشنا می شود.

10_ برای کودک خود داستان های کوتاه تعریف کنید

احتمالا زمانی که فرزندتان شروع به خواندن بکند، دبستانی خواهد بود و آموزگارش مطالب و تکالیفی را به او خواهد داد. تشویقش کنید که تکالیفش را با به کار گیری تکنیک های آواشناسی انجام دهد. زمانی که دایره لغاتش افزایش یافت در سطحی است که معنی داستان ها را بهتر متوجه می شود. به کودکتان اجازه دهید به تصاویر کتاب نگاه کند، این کار تقلب به حساب نمی آید. تصاویر و ارتباط آنها با کلمات، برای فهم مجموعه ی کلمات مفید خواهد بود.

11_ از کودکتان بخواهید برایتان داستان تعریف کند

بعد از هر بار خواندن، از کودک خود بخواهید برایتان داستان را تعریف کند. او را وادار کنید جزییاتی را به داستان اضافه کند، اما منتظر یک داستان ساخته و پرداخته شده نباشید. یک روش جالب و سرگرم کننده، استفاده از عروسک ها به جای شخصیت های داستان است؛ به این صورت که کودک به کمک آن ها برایتان داستان را تعریف کند.

12_ سئوالاتی راجع به داستان مطرح کنید

مثل زمانی که شما برای کودک تان داستانی می خوانید و او سوال می پرسد، هر بار که کودک تان قصه ای تعریف می کند، شما نیز از او سوالاتی راجع به داستان بپرسید. ممکن است در ابتدا جواب به سوالات شما برای او سخت باشد، اما با گذر زمان، مهارت لازم برای پاسخ دادن به سئوالات شما را کسب خواهد کرد.

فهرستی از سوالات تهیه کنید که کودک شما بتواند آن ها را بخواند. توانایی درک سوالات، تقریبا به اندازه ی پاسخ دادن به آنها مهم است. با سوالات مستقیم و مشخص شروع کنید، نه با سوالات مفهومی، به طور مثال:
"شخصیت اصلی داستان چه کسی بود؟" (صحیح)
"چرا شخصیت اصلی شکست خورد؟" (غلط)

13_ هم زمان با خواندن، نوشتن را نیز به او بیاموزید

خواندن، پیش در آمدی برای نوشتن است، اما زمانی که کودک توانایی خواندن را به دست آورد، به او همزمان در یادگیری نوشتن کمک کنید. اگر همزمان نوشتن را بیاموزند، خواندن را نیز راحت تر و با سرعت بیشتری فرا خواهد گرفت. به خاطر سپردن حروف، خوب گوش دادن به آوا ها همراه با نوشتن، هوش نوآموزان را تقویت خواهد کرد. بنابر این به او نوشتن حروف و کلمات را بیاموزید.
به خاطر داشته باشید، زمانی که فرزند شما بتواند کلمات را هجی کند، توان خواندنش نیز بهتر خواهد شد. به آرامی پیش بروید و انتظار نداشته باشید که او بی نقص باشد.

14_ به واداشتن کودکتان به خواندن ادامه دهید

از آنجایی که لذت خواندن را قبل از رفتن به مدرسه به او چشانده اید، سعی کنید این حس را با مطالعه ی روزانه افزایش دهید. وقتی شما برایش کتاب بخوانید، درک صحیح تری از تلفظ کلمات و آوای آن ها به دست خواهد آورد، تا آنکه خودش درگیر این دو باشد.

15_ از کودکتان بخواهید با صدای بلند برای شما بخواند

هنگامی که فرزندتان کتاب را با صدای بلند بخواند، شما مهارت خواندنش را بهتر ارزیابی خواهید کرد. با این کار، او مجبور است آهسته تر بخواند تا کلمات را بهتر تلفظ کند. از متوقف کردن فرزندتان به منظور تصحیح کردنش، خودداری کنید. این کار می تواند باعث قطع شدن رشته ی افکار او شده و او را در فهم آنچه می خواند دچار مشکل کند.
خواندن با صدای بلند، نباید به کتاب و داستان محدود شود. هر بار کلمه ای را دید، از او بخواهید که آن را با صدای بلند تلفظ کند. تابلوهای تبلیغاتی، نمونه های خوبی برای آنچه فرزندتان هر روز می بیند هستند و می تواند به او اجازه دهد خواندن با صدای بلند را تمرین کند.

مشکلات خواندن در کودکان و راهکارهای کاهش آن

ویژگی های کودکان با مشکلات خواندن

بر اساس برخی پژوهش ها، اختلال خواندن در پسران سه تا چهار برابر دختران است. کودکان با اختلال یادگیری، تمایل به خواندن ندارند، دامنه توجه آنها کوتاه است، در تمرکز مشکل دارند، معمولاً در مدرسه افت تحصیلی دارند، احساس ناامیدی، بی لیاقتی و کم جرأتی می کنند، در خواندن شفاهی و کلامی تردید می کنند و گاهی دچار لکنت می شوند، هنگام خواندن سرشان را تکان می دهند، کلمه به کلمه می خوانند، به زحمت و با صدای کشیده و لحن یکنواخت می خوانند، به نقطه گذاری توجه ندارند و از توجه به معنی لغت غافلند، واژه ها را غیرمرتبط با محتوا و غیرمرتبط با عناصر آوایی حدس می زنند، کلماتی را که تازه خوانده اند جابجا یا تکرار می کنند، حافظه دیداری و شنیداری ضعیفی دارند، فاقد تمییز و تشخیص کافی شنیداری هستند، محیط خانوادگی برای موفقیت در مدرسه به آنان فشار می آورد یا اینکه نگرش منفی افراطی به عملکرد مدرسه دارند، رشد اجتماعی کافی ندارند و در مدرسه سازگاری شخصی مناسبی بروز نمی دهند (همیل، 2002).

انواع اختلال خواندن

مشکلات خواندن در کودکان با اختلال یادگیری بر سه نوع است:

ـ مشکلات خواندن پایه که شامل دشواری در درک روابط بین صداها، حروف و کلمات می شود.

ـ مشکلات روانی خواندن که شامل خواندن با سرعت مناسب و دقیق خواندن و طرز بیان درست می شود.

ـ مشکلات درک خواندن که نوعی ناتوانی در فهم معنی کلمات و عبارات است (شویتز، 2010).

روش های درمانی اختلال خواندن

آموزش روشن برای آگاهی از واج و صداشناسی

مطالعات بسیاری در درمان مشکلات خواندن دانش آموزان انجام شده است. نتایج این مطالعات نشان داده اند روش هایی که برای شناسایی حروف و آگاهی از واج آموزش روشنی فراهم کرده اند، در کمک به کودکان با مشکل خواندن مؤثر بوده اند (سازمان ملی سلامت و رشد انسان، 2000). این روش از طریق نوشتن واج ها در کارت برگ ها و تمرین و تکرار آن توسط کودک به همراهی والدین قابل اجرا است.

آموزش کل زبان

رویکرد مربوط به آموزش کل زبان، بر این اساس طراحی شده است که علاقه کودک به خواندن را افزایش دهد. در این روش به کودک اجازه داده می شود تا مطالب خواندنی مورد علاقه خود را انتخاب کند و از نشانه های بافت و تصویرها بهره بگیرد تا معنای داستان هایی را که می خواند، تعبیر کند.

آموزش کل واژه

در آموزش کل واژه، معلمان (یا والدین)، کودکان را تشویق می کنند تا به جای آنکه واژه ها را به واج ها تقسیم کنند، آنها را به صورت کل، پردازش کنند. در آغاز کودکان می آموزند تعداد محدودی واژه رایج را به محض دیدن، شناسایی کنند. بعد وقتی معلم (یا والدین) واژه های جدید را در طول خواندن معرفی می کند، واژه خوانی دانش آموزان گسترش می یابد (لیم، 2001).

 برای انجام هر یک از روش های مطرح شده می توان در خانه زمانی را اختصاص داد و در قالب انواع بازی و سرگرمی آنها را اجرا کرد.