لینوکس همیشه معروف به این است که به کاربر اجازه انجام هرکاری را می‌دهد؛ اما کارهایی هست که نباید هرگز پس از نصب تازه لینوکس انجام دهید. در ادامه‌ی مقاله می‌خواهیم بررسی کنیم کارهایی که پس از نصب لینوکس هرگز نباید انجام دهید، شامل چه مواردی می‌شود تا تجربه دلنشینی از کار با انواع توزیع‌های لینوکس به‌دست آید.
در مرحله‌ای از سفر لینوکسی خود و مهاجرت به توزیع‌های لینوکسی، شاید خودتان را در حالی بیابید که اینترنت را زیرورو می‌کنید تا بدانید چه کارهایی را باید پس از نصب سیستم‌عامل لینوکس انجام دهید.
به همان اندازه که دانستن کارهایی که باید بعد از نصب لینوکس برای اولین بار انجام دهید، مانند یادگیری روش‌های نصب برنامه روی لینوکس، اهمیت دارد، اطلاع داشتن درباره آنچه که نباید بعد از نصب ویندوز انجام دهید نیز مهم است حتی شاید به عقیده‌ی برخی کارهایی که نباید هرگز بعد از نصب لینوکس انجام دهید، اهمیت بیشتری داشته باشد تا از ایجاد اختلال در سیستم تازه راه‌اندازی شده جلوگیری کنید.
در این مقاله به موارد رایجی اشاره می‌کنیم که هنگام راه‌اندازی اولیه نصب لینوکس جدید باید از آن‌ها دوری کنید. درواقع، این نکات برای همه کاربران لینوکس صرف‌نظر از تخصص آن‌ها می‌تواند مفید باشد.
۱. کپی/پیست دستورهای تصادفی از اینترنت
اولین اشتباهی که اکثر کاربران تازه وارد مرتکب می‌شوند کپی/پیست کردن دستورها از اینترنت بدون درک ماهیت آن‌ها است. با وجود اینکه بسیار بعید است که شما دستوری را از یک وب‌سایت در ترمینال خود کپی کنید و سبب سرقت اطلاعات خود شوید؛ اما همچنان این شانس وجود دارد و باید تمام تلاش خود را برای جلوگیری از آن انجام دهید.
بهترین کار برای حفظ امنیت و سلامت سیستم‌عامل لینوکسی خود این است که همیشه تلاش کنید اجزای موجود در یک دستور را کاملاً حلاجی و درک کنید و بعد از اطمینان حاصل کردن از صحت آن کلید Enter را فشار دهید. البته، شکی نیست که دستورهای لینوکس ممکن است به‌شدت دشوار باشند و کاربران تازه وارد در تشخیص دستورهایی که احتمال ایجاد آسیب دارند ناتوان باشند.
اما، اگر بتوانید دستور را تجزیه کنید و کلیدواژه‌های آن را در اینترنت جست‌وجو کنید، شاید در مجموع ۵ دقیقه زمان ببرد تا درک خامی از ماهیت دستور پیدا کنید و از سلامت آن مطمئن شوید. شاید در ابتدای امر این موضوع زمان‌بر به‌نظر برسد؛ اما چنین قدم کوچکی کمک بسیار زیادی به شما خواهد کرد. علاوه‌براین، در خلال جست‌وجو می‌توان با عناصر جدیدی آشنا شد و دانش خود را افزایش داد.
بنابراین، دفعه بعدی که کسی از شما خواست دستور sudo rm -rf --no-preserve-root را اجرا کنید، قبل‌از هر کاری آن را در گوگل جست‌وجو کنید. فراموش نکنید که لینوکس دنیای متن‌باز و آزاد است و هرکاری که بخواهید می‌توانید با سیستم انجام دهید، حتی اگر بخواهید با یک دستور کل فایل‌ها و دایرکتوری‌ها را حذف کنید.
۲. اجرای تمام دستورهای لینوکس به‌عنوان Root
لینوکس فرض را بر این می‌گذارد که کاربر می‌داند در حال انجام چه کاری است و قبل از اجرای دستورها هشدار نمی‌دهد که این دستور چه نتیجه‌ای دربر خواهد داشت، فقط ممکن است پیش‌از اجرای دستور اگر در حالت root نباشد درخواست واردکردن رمزعبور را نشان دهد. بنابراین، اگر پیش از اجرای دستوری در حالت root باشید هیچ هشداری دریافت نخواهید کرد.
پیشوندهای sudo، su و doas در دستورهای ترمنیال لینوکس به شما اجازه می‌دهد فرمان‌ها را به‌عنوان کاربری دیگر، معمولاً با دسترسی سطح بالای root، اجرا کنید و تقریباً مانند گزینه Run as Administrator در پلتفرم ویندوز عمل می‌کند.
البته، اجرای برنامه‌ها در سطح دسترسی root می‌تواند گاهاً خطرآفرین باشد؛ بنابراین، نباید همیشه از ابزار sudo در آغاز دستورهای خود استفاده کنید. زیرا، این قابلیت در مواردی می‌تواند بیشتر از آنچه تصور می‌کنید، آسیب‌زا باشد.
با افزودن «sudo» یا «doas» قبل از فرمان، به برنامه دسترسی کامل می‌دهید و اگر ندانید چه دستوری ممکن است اجرا شود، شاید حتی تمام سیستم عامل را حذف کنید. بنابراین، برنامه‌های مخرب می‌توانند از این قابلیت سوءاستفاده کنند و امنیت دستگاه شما را به‌مخاطره بیندازند.
درنتیجه، از sudo و سایر پیشوندهای مشابه فقط زمانی استفاده کنید که ضرورت دارد و به دستور و برنامه‌ی درحال اجرا و توسعه‌دهندگانش اطمینان دارید.
۳. حذف تصادفی فایل‌ها در دایرکتوری Root
ساختار دایرکتوری در سیستم‌عامل‌های مبتنی‌بر لینوکس به‌گونه‌ای است که فایل‌های سیستمی و فایل‌های کاربران را به‌صورت جدا از یکدیگر نگهداری می‌کند. درواقع، این فرایند یک لایه امنیت بیشتر برای فایل‌های اصلی ایجاد خواهد کرد.
هر کاربر دارای یک دایرکتوری موسوم به Home است؛ بنابراین، دایرکتوری Home جایی خواهد بود که کاربر فایل‌های شخصی خود را ذخیره می‌کند و دیگر فولدرهای درون دایرکتوری Root فایل‌های بسته‌ها و فایل‌های سیستمی را دربر می‌گیرند.
برای حفظ ثبات، کاربر هرگز نباید به‌غیر از فایل‌های موجود در دایرکتوری home، فایل‌های دیگر را حذف کند. اما، از آنجاکه امکان حذف اتفاقی پیکربندی فایل‌ها وجود دارد، این موضوع ممکن است باعث شود برنامه‌ها خارج از انتظار رفتار کنند.
همچنین، حذف فایل‌های سیستمی حتی ممکن است منجربه وضعیتی شود که در آن صفحه کاملاً سیاه شود و نتوان کنترلی روی آن داشت.
۴. افزودن PPA و منابع ناشناخته پکیج
با توجه به اینکه بیشتر برنامه‌های لینوکس متن‌باز هستند، هر برنامه توسط اشخاص زیادی مورد بررسی قرار می‌گیرد و هر روش آسیب‌زا یا به‌طور کلی آسیب‌پذیری در آن‌ها شناسایی و حذف می‌شود. اما، صدها هزار مخزن (Repository) آنلاین وجود دارد و بررسی و شناسایی تک‌تک خطوط کدها با هدف یافتن عملیات مخرب غیرممکن است. این مسئله به‌ویژه برای PPAهای ناشناخته و منابع پکیج ثالث صادق است.
برنامه‌های موجود در مخازن رسمی توزیع‌ها صدها مشارکت‌کننده و نگهدارنده دارند. افرادی که به‌صورت داوطلبانه تلاش می‌کنند تا از یکپارچگی کد اطمینان حاصل شود و دست نخورده باقی بمانند.
در اکثر موارد می‌توان به چنین برنامه‌هایی اعتماد کرد و بدون بررسی موشکافانه آن‌ها را نصب کرد؛ اما درباره مخازنی که توسط فردی بدون اعتبار ساخته شده است، چه باید کرد؟
در چنین موقعیتی، بررسی کدها قبل از نصب آن روی ماشین لینوکسی کاملاً ضرورت دارد. اگر نمی‌دانید که چطور باید کدها را بخوانید، بهتر است نصب برنامه را تا زمانی که چند منبع معتبر دیگر آن را تأیید کنند، عقب بیندازید و صبر کنید. در این مدت ممکن است مشارکت‌کنندگان بیشتری کدها را بررسی کنند و بتوانید با خاطری آسوده و بدون نگرانی درباره کدهای مخرب برنامه را نصب کنید.
۵. بازگشت شکوهمندانه به ویندوز یا تغییر توزیع لینوکس
وقتی برای اولین بار از سیستم‌عامل دیگری مثل ویندوز به توزیع‌های لینوکسی مهاجرت می‌کنید، سطح کنترل و مدیریت و آزادی که در دستان شما قرار می‌گیرد ممکن است شما را غرق کند، شاید بتوان آن را لینوکس‌زَدِگی نامید.
درهر صورت، این شرایط ممکن است وحشتی در شما ایجاد کند و خود را در محیطی نامتناهی بیابید که حدومرزی ندارد و حس امنیت در شما تداعی نشود و در نهایت باعث شود سراغ بازگشت به سیستم عامل ویندوز بروید؛ اما باید کمی صبر کنید و به خودتان زمان بدهید تا با محیط لینوکسی آشنا شوید.
اگر چنین، شرایطی را تجربه کردید یا هم‌اکنون در آن به‌سر می‌برید شاید خیالتان راحت شود اگر بدانید سیستم‌عامل‌های مبتنی‌بر لینوکس امکان شخصی‌سازی کامل را دارند تا شبیه ویندوز یا مک‌او‌اس شوند. تنها چیزی که نیاز است کمی زمان برای یادگیری و آموزش ابزار تحت اختیارتان در لینوکس است.
علاوه‌براین، توصیه می‌کنیم در صورت لینوکس‌زدگی یا همان مواجه‌شدن با گزینه‌های فراوان کنترل در یک توزیع، تصور نکنید با تغییر توزیع و مهاجرت به توزیع دیگر، می‌توانید بر آن وحشت پیروز شوید. بلکه ممکن است شرایط سازگاری شما با لینوکس سخت‌تر و پیچیده‌تر شود. فراموش نکنید که هر خانواده از انواع توزیع‌های لینوکس تفاوت‌هایی دارد و ابزار و تجربه دسکتاپ منحصر‌به‌فردی رقم می‌زند.
جابه‌جایی بین توزیع‌های مختلف از روی استیصال، گره را کورتر می‌کند وقتی کاملاً سردرگم میان پنج مدیریت بسته مختلف و چندین محیط دسکتاپ مانده باشید. درنتیجه، بهترین کار این است که یکی از انواع توزیع‌های لینوکس را انتخاب کنید و ماه‌ها برای یادگیری آن زمان بگذارید.
۶. ترس از خط فرمان و دستورها
خط فرمان و دستور نزدیک‌ترین دوست و همکار شما در سیستم‌عامل‌های لینوکسی است. اگر تصور می‌کنید بعد از نصب لینوکس می‌توانید ترمینال را کنار بگذارید، سخت در اشتباه خواهید بود. بسته به مشکلی که سعی درحل آن دارید، بالاخره امروز یا فردا مجبور می‌شوید دستوری را در ترمینال تایپ کنید.
بسیاری از توزیع‌های لینوکس با هدف کاهش استفاده از خط فرمان طراحی شدند؛ اما ترمینال همیشه در طی چندین دهه بخش جدایی نا‌پذیری از لینوکس بوده است و امروز نیز تفکیک ترمینال از محیط لینوکس غیرممکن است.
۷. دست‌کم گرفتن قدرت پشتیبان‌گیری
تاکنون، متوجه شدید که یک اشتباه ممکن است باعث شود برنامه‌ای، سیستم را دچار مشکل کند و شما را با یک صفحه سیاه خالی تنها بگذارد. در چنین موقعیتی، داشتن فایل پشتیبان و بکاپ کامل برای احیای سیستم کمک شایانی می‌کند و راهی برای اطمینان حاصل کردن از سلامت فایل‌ها در زمانی است که سیستم‌عامل به‌درستی اجرا نمی‌شود.
بنابراین، می‌توان پس از نصب لینوکس تهیه بکاپ را به‌صورت دوره‌ای انجام داد تا درصورت بروز مشکل بتوانید با اتکا به آن بکاپ‌ها سیستم‌عامل را مجدداً بازیابی کنید. برای این منظور، از ابزار Timeshift استفاده کنید تا با فعال‌کردن Snapshot وضعیت سیستم را در دوره‌های زمانی مشخص ذخیره کنید.
۸. اصرار به دیگران برای مهاجرت به لینوکس
تبریک می‌گوییم! شما موفق شدید یک توزیع لینوکس را روی دستگاه خود نصب و اجرا کنید و به‌نظر می‌رسد از این موضوع خوشحال هستید. با ثبات اجرا می‌شود، قابلیت شخصی‌سازی دارد و هرچیزی که از یک سیستم‌عامل انتظار دارید را به‌صورت رایگان فراهم می‌کند.
احتمالاً قدم بعدی تشویق و توصیه به استفاده از لینوکس به دوستان و خانواده‌تان است تا آن‌ها نیز در شادی شما سهیم شوند. به‌هرحال وظیفه دارید آن‌ها را با آزادی عملی که در سیستم‌عامل لینوکسی تجربه می‌کنید، آشنا کنید.
اما دست نگهدارید. پیشنهاد مهاجرت به لینوکس و صحبت درباره‌ی آن خوب است؛ اما نه سماجت و اصرار به آن. قطعاً دوست ندارید کسی باشید که در یک مهمانی بین افرادی که برایشان اهمیتی ندارد، درباره تفاوت لینوکس و ویندوز و برتری‌های آن صحبت کنید.
به‌خاطر بسپارید که هرکس هدف استفاده متفاوتی دارد که ممکن است هرگز شباهتی به موارد استفاده شما نداشته باشد؛ بنابراین ممکن است مانند شما تحت تأثیر لینوکس قرار نگیرد. اما اگر همچنان احساس کردید که باید به افراد درباره مزیت‌های لینوکس گوشزد کنید، همیشه راه برای پاسخ به پرسش‌های متقاضیان در انجمن‌های آنلاین با موضوع انتخاب سیستم‌عامل باز است.
جمع‌بندی
همواره گفته شده که پیشگیری بهتر از درمان است. پس اکنون به‌عنوان یک تازه‌کار می‌دانید کارهایی که پس از نصب لینوکس هرگز نباید انجام دهید، چیست. همیشه باید مراقب محدودیت‌های سیستم خود باشید تا ناخواسته آن را مختل نکنید. مهم‌ترین بخش مهاجرت به لینوکس، آشنایی با دستورهایی است که بیشتری کاربرد را دارند تا مبادا ماشین لینوکسی خود را با دستور اشتباه ازبین ببرید.
به‌نظر شما کاربران پلاس وی که از سیستم‌عامل لینوکسی استفاده می‌کنید، چه کار دیگری را هرگز نباید بعد از نصب لینوکس انجام داد؟
