شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) بیست‌وسوم آذرماه در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که سقف واریز روزانه به صرافی‌های ارز دیجیتال داخل کشور برای هر پرداخت از ۵۰ میلیون تومان به ۲۵ میلیون تومان کاهش پیدا کرده است. البته بانک مرکزی و بازوی اجرایی آن، یعنی شاپرک، محدودیتی برای تعداد تراکنش‌های روزانه قائل نشدند و هر شخص در روز می‌توانست چهار تراکنش ۲۵ میلیون تومانی انجام دهد که در مجموع امکان تراکنش تا ۱۰۰ میلیون تومان در روز را به افراد می‌داد.
اخبار جدید حوزه ارز دیجیتال اما از تصمیم جدید شاپرک برای کاهش دوباره سقف تراکنش حکایت دارد. طبق اعلام برخی شرکت‌های پرداخت‌یار و همچنین بعضی از صرافی‌های رمزارز کشور، بر اساس این تصمیم جدید سقف تراکنش که پیش از این برای هر پرداخت مبلغ ۲۵ میلیون تومان بود، حالا برای هر کد ملی ۲۵ میلیون تومان تعیین شده است. با این تصمیم، افراد در هر روز با هر تعداد کارت بانکی فقط می‌توانند تا سقف ۲۵ میلیون تومان تراکنش انجام دهند.
هرچند به گفته مصطفی امیری، مدیرعامل درگاه پرداخت اینترنتی زرین‌پال، این کاهش سقف تراکنش به‌صورت رسمی به شرکت‌های پرداخت‌یار ابلاغ نشده اما عملا در حال اجرایی شدن است. امیری در این خصوص به پلاس وی گفت: «تا به امروز هیچ ابلاغیه رسمی درباره این موضوع به ما داده نشده اما این اتفاق افتاده و شبانه این محدودیت عملیاتی شده است. ما هم هرچه پیگیری کرده‌ایم، عزیزان در شاپرک شفاهاً به ما پاسخ می‌دهند.»
محمدمهدی شریعتمدار، مدیرعامل درگاه پرداخت اینترنتی جیبیت، هم عدم ابلاغ رسمی این کاهش سقف تراکنش را تایید کرده و گفت: «گام اول کاهش سقف شفاهی به ما اعلام شده بود اما این کاهش دوباره حتی شفاهی هم به ما گفته نشد و ما خودمان متوجه موضوع شدیم. این تغییر نیمه‌شب هشتم دی‌ماه اعمال شده بود و وقتی از شاپرک پیگیری کردم هم آن‌ها اطلاع نداشتند. احتمالا این تغییر از طرف بانک مرکزی یا شرکت اعمال شده بود اما شاپرک پیگیری کرد و اعمال این تغییر را تایید کردند.»
اعمال محدودیت با هدف کنترل بازار ارز
مدیرعامل زرین‌پال علت اصلی کاهش سقف تراکنش را کنترل بازار ارز می‌داند؛ با این حال، او چنین اقداماتی را نابودکننده حوزه ارز دیجیتال دانست و بیان کرد: «به نظر می‌رسد که برای کنترل بازار ارز و نگرانی‌هایی که در این حوزه وجود دارد، محدودیت‌های بیشتری برای حوزه رمزارز دارد اعمال می‌شود؛ اما صادقانه برداشت ما این است که به نظر می‌رسد بانک مرکزی تصمیمش را گرفته است. انگار می‌خواهند حوزه رمزارز را هم مثل بسیاری از حوزه‌های دیگر نابود کنند!»
به گفته او، سناریوی اعمال محدودیت برای این حوزه از مدت‌ها قبل وجود داشته و با تعیین سقف واریز ۱۰۰ میلیون تومانی شروع شده بود. امیری در این زمینه افزود: «در آن مقطع مقرر شده بود با هر فروشنده رمزارز در روز باید حداکثر ۱۰۰ میلیون تومان تسویه حساب صورت بپذیرد. در مرحله بعد از شرکت‌های پرداخت‌یار خواسته شد به ازای هر کارت سقف را به ۲۵ میلیون تومان محدود کنند. امروز هم خود رگولاتور آمده در نقطه تصمیم‌گیری و دارد محدودیت ۲۵ میلیون تومان به ازای هر کد ملی را اعمال می‌کند.»
پیش‌بینی مصطفی امیری این است که روند کاهش سقف و محدود کردن تراکنش‌ها ادامه پیدا خواهد کرد و «احتمالا گام بعدی هم این است که این عدد را به ۱۰ میلیون تومان کاهش دهند تا رفته‌رفته این حوزه را کوچکتر کنند.»
حوزه رمزارز قلع و قمع خواهد شد
مدیرعامل زرین‌پال اعتقاد دارد این روند نتیجه‌ای جز سوق دادن فعالان این بازار و معامله‌های آن به سمت بازار سیاه نخواهد داشت: «وقتی شما نتوانید از مکانیزم‌های رسمی نیازی را که وجود دارد خریداری کنید، به سمت بازارهای سیاه، اعم از کانال‌های تلگرامی و واتساپی و... می‌روید.»
البته به اعتقاد او نظارت کامل بانک مرکزی بر فعالیت‌های بازار ارز دیجیتال هم دلیل دیگری است برای این که افراد به کانال‌هایی برای فعالیت در این حوزه روی آورند که کمتر امکان نظارت و رصد داشته باشد و شفافیت آن کمتر باشد.
امیری در این باره گفت: «با توجه به این که امروز بانک مرکزی می‌تواند به‌صورت شفاف بر بازار تتر، بیت‌کوین و... نظارت کند و اگر روزی هم نیازهایی به دیتا در این حوزه داشته باشد می‌تواند اطلاعات مورد نیاز مانند حجم گردش مالی را از طریق شاپرک استخراج کند، معاملات این حوزه به سمت پستوها می‌رود.»
او در ادامه به تشریح نتیجه حاکم شدن این شرایط بر بازار ارز دیجیتال را تشریح کرده و گفت: «نتیجه چیزی شبیه به اتفاقی می‌شود که امروز در بازار ارز دارد رخ می‌دهد و ما چند نرخ ارز داریم، در بازار رمزارز هم این اتفاق صورت می‌گیرد. به طور کلی، همان اتفاقی که در بقیه حوزه‌ها افتاده و دولت و بانک مرکزی هیچ کنترلی ندارد، این حوزه هم از کنترل خارج خواهد شد و دسترسی‌ها کمتر و کمتر می‌شود.»
امیری معتقد است بانک مرکزی و شاپرک به بهانه نظارت به این حوزه ورود پیدا کرده‌اند و چنین قوانین و مقرراتی را اجرایی می‌کنند اما اتفاقی که در حال رخ دادن است در نهایت به «مسدودسازی و قلع و قمع» این حوزه منجر می‌شود.
محدودسازی بازار رمزارز قیمت دلار را کاهش نمی‌دهد
محمدمهدی شریعتمدار، مدیرعامل درگاه پرداخت اینترنتی جیبیت، نیز «کنترل بازار ارز» و «محدود کردن بازار رمز ارز» را دو علت اصلی کاهش سقف تراکنش به ازای ۲۵ میلیون تومان برای هر کارت ملی دانست؛ «فکر می‌کنم علت این اعمال محدودیت به قیمت دلار مربوط باشد، هرچند بعید می‌دانم این تنها دلیلش باشد، چراکه گام اول این محدودیت هم قبل از افزایش قیمت دلار اجرا شده بود.»
البته مدیرعامل جیبیت محدود کردن این بازار را اثرگذار بر نرخ دلار نمی‌داند: «به نظر من چون حجم این بازار به اندازه‌ای نیست که بتواند بر نرخ دلار اثر بگذارد در نهایت تاثیر کلیدی و مهمی نخواهد داشت.»
او با بیان این که اعمال این محدودیت‌ها حتی می‌تواند منجر به بالا رفتن نرخ ارز شود، چراکه در بازار غیر آزاد قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند، اضافه کرد: «این که قیمت دلار پایین آمده به دلیل تغییر رئیس بانک مرکزی و رویکرد متفاوت او نسبت به گذشته است. مثلا می‌گوید من روی پایین آوردن قیمت دلار تمرکز می‌کنم، مردم هم تحریک می‌شوند که دلارشان را در قیمت بالاتر بفروشند و همین مساله باعث کاهش نرخ می‌شود. اما معمولا با کم شدن دسترسی مردم به یک حوزه قیمت بالا می‌رود. یعنی ایجاد محدودیت باعث افزایش قیمت می‌شود. من فکر می‌کنم وقتی بازار آزاد باشد طبیعتا قیمت‌گذاری بهتر می‌شود اما با اعمال محدودیت قیمت بالا می‌رود.»
به گفته او، محدود کردن حوزه ارز دیجیتال هم علت دیگری است که می‌توان برای اتخاذ این تصمیمات در نظر گرفت. او اعمال محدودیت برای این بازار را توضیح داده و گفت: «این اتفاقات بیشتر از این که جنبه نظارتی داشته باشد، در حال محدود کردن این حوزه است و اسکیل و سایز و کسب‌وکار‌های موجود در آن را کوچک می‌کند؛ با این حال التهاب‌های حوزه ارز نیز در اتخاذ تصمیمی مثل کاهش بیشتر سقف تراکنش‌ها یا اجرایی کردن هرچه سریع‌تر این تصمیمات بی‌تاثیر نیست.»
با توجه به تغییرات اعمال‌شده در ۲۰ روز اخیر برای حوزه ارز دیجیتال و معاملاتش، سوالی که ذهن فعالان این عرصه را به خود مشغول می‌کند این است که اعمال این محدودیت‌ها چه تبعات و پیامدهایی خواهد داشت؟
محمدمهدی شریعتمدار این سوال را این طور پاسخ داد: «قطعا محدود کردن مردم به پرداخت ۲۵ میلیون تومان در روز برای معاملات حوزه رمزارز برای کسانی که بیش از این مبلغ خرید و فروش انجام می‌دادند تاثیرگذار است. این کاهش هم روی درآمد کسب‌وکارها هم بر تجربه کاربر اثر می‌گذارد.»
به گفته او یکی از مهم‌ترین تاثیرات این اتفاق کاهش شفافیت در مبادلات بازار و روی آوردن هرچه بیشتر به مبادی غیر رسمی است: «اگر میزان پرداخت‌ها و معامله‌ها از یک حدی کمتر شود مبادلات به سمت مبادی غیر رسمی مثل شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها می‌رود یا افراد از ارتباطات شخصی خود برای خرید دارایی دیجیتال استفاده می‌کنند.»
مدیرعامل جیبیت با تاکید بر این که کاهش سقف تراکنش یا محدودیت‌هایی از این دست تقاضا برای ارز دیجیتال را کم نمی‌کند و باعث توقف معاملات این حوزه نمی‌شود، افزایش معاملات در عرصه‌های غیر رسمی را مهم‌ترین پیامد این محدودسازی دانست و نتیجه آن را چنین پیش‌بینی کرد: «در این شرایط بازاری شکل می‌گیرد که اتفاقات درون آن در دیدرس نیست و شفافیت ندارد.»
