10 راهکار برای حل بحران دوره نوجوانی
نوجوانان ، گاهی خوشحال و گشاده رو و برخی مواقع هم ناراحت و عصبانی هستند. آن ها در اصل در دوره ای از تعییرات عمیق هویتی به سر می برند که در اکثر مواقع رویارویی و سازش با آن ها را برای پدر، مادر و آموزگارانشان مشکل می کند. آیا باید از این موضوع نگران شد؟ چه راه حل هایی برای مواجهه با آن وجود دارد؟
یاد روزهای بارداری می افتم و شوری که برای بزرگ کردنش در سر داشتم. چه ذوقی کردم از اینکه دکتر گفت دختر است! وقتی که کودک بود، چه نشاطی در رابطه مان حاکم بود؛ با خودم فکر می کردم که خدا را شکر یک دوست همیشگی پیدا کرده ام. اما چه زود احساس خوشایندم تبدیل به یک نگرانی دائمی شد! نگرانی از رابطه ای که روزبه روز از هم دورتر می شود. حال که نوجوان شده روزبه روز می بینم که چقدر همدیگر را نمی فهمیم. گاهی چنان از من دوری می کند و هر تلاش من را برای نزدیک شدن، رد می کند که حس می کنم از من بدش می آید. وقتی از مدرسه به خانه می آید، برخلاف گذشته که تا می رسید کل روز را برایم تعریف می کرد، هیچ حرفی نمی زند و به نظرم چیزهایی مهمی در دل دارد که به من نمی گوید. خلاصه اینکه نه تنها با من دوست نیست، بلکه با این همه جر و بحث و سوءتفاهم، گمان کنم روابط مادر و فرزندیمان هم دیگر برایش اهمیت ندارد. این درددل های یک مادر است که متوجه تغییرات رابطه اش با فرزند نوجوانش شده و بابت آن احساس نگرانی می کند. نوجوانی یک دوره خاص از رشد است که ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد. ویژگی هایی که درصورت عدم همکاری محیط خانواده برای تطبیق و حفظ تعادل با آن، امکان تبدیل شدن به یک بحران ارتباطی را دارد و برعکس در صورت وجود خانواده آگاه و همراه، می تواند یک نوجوان مثبت و عاطفی و مثل گذشته، دوست و همراه (البته با ویژگی های جدید) بسازد. نکته های زیادی در تعامل با نوجوان هست که در اینجا به بعضی از آنها اشاره می کنیم.
آشنایی با نکاتی در تعامل با نوجوان
ویژگی های دوره سنی نوجوانی را به خوبی بشناسید
نوجوانی سنی است که به لحاظ روانشناختی، شخص به دنبال تجربه هویت های جدید می گردد. پس طبیعی است که دختر یا پسر نوجوان من احساس کند که دوست دارد کمی از ارزش های خانواده فاصله بگیرد و ارزش های بیرون از خانواده را کشف کند. شما می توانید منابع اکتشاف او را تنظیم کنید؛ با برقراری روابط کنترل شده خارج از افراد خانواده، پیشنهاد دوستان جدید، تغذیه او از طریق کتاب ها و منابع اینترنتی مناسب و ارائه الگوهای ارزشی وسیع تری که مورد تأیید شماست او را یاری کنید. زندگینامه شهدا و کتاب های زیاد و جذابی که برای الگوسازی آنها در کتابفروشی ها هست، انسان های موفق جامعه که حیطه کاریشان با علایق فرزندتان هماهنگی دارد، کتاب ها و فیلم هایی که بر هویت های ارزشمند تأکید می کند (خصوصا فیلم های مخصوص نوجوان) می توانند از منابعی باشند که شما به شکل هنرمندانه به منابع مورد جست وجوی فرزندتان اضافه می کنید.
توجه او به خودش را درک کنید
تصور کنید که یک روز صبح از خواب بیدار شده اید و یک عضو بدنتان به کلی تغییر شکل داده باشد! آیا بیشتر روز را درگیر فکر کردن به آن نیستید؟ نوجوان هم در سن بلوغ، تغییرات ظاهری خود را درک می کند و نگران آن است. بنابراین نگاه بیش از معمول او به آینه و دغدغه های ظاهری او را درک کنید، اما به او در ادراکش جهت بدهید. مرحله گذار تغییرات را برایش توضیح بدهید و کم اهمیت بودن ظاهر را در برابر فرصتی که برای خلق اندیشه ها و مطالعه دارد برایش جا بیندازید.
بحران نوجوانی
از دیدگاه او به قضایا نگاه کنید
وقتی می خواهید تصمیمی برای نوجوانتان بگیرید یا پیشنهادی به نوجوانتان بدهید، سعی کنید از دیدگاه او به مسئله نگاه کنید و احساس او را درک کنید. حتی وقتی ناچارید که برخلاف میلش عمل کنید، به او بگویید که من دیدگاه و احساس تو را به قضیه درک می کنم و آن را شرح دهید.
مهم است که برخوردتان دائما ارزیابانه نباشد
اینکه نوجوان احساس کند که به شکل مداوم در حال قضاوت شدن است و پدر و مادر صرفا در حال دادن بازخوردهای انتقادی هستند، تأثیر خوبی بر روابط او با شما نخواهد داشت. پس سعی کنید برای بازخوردها و تذکراتی که می خواهید بدهید، وقت عاطفی مناسب و لحن مناسب را پیدا کنید و اگر ممکن است، غیرمستقیم و با روش های ابداعی آن را انجام بدهید. دقت کنید که تغییر نگرش در لحظه و با یک جمله غیردوستانه کوبنده کمتر محتمل است و گاهی ضرورت دارد برای ارزشی که دوست دارید فرزندتان بپذیرد برنامه یک ماهه یا بیشتر و با استفاده از منابع متعدد بریزید. مثلا وقتی برای حجاب دخترتان نگرانید، حواستان باشد که تذکرهایی که می دهید وقتی مؤثرند که توانسته باشید نگرش او را از طرق متعدد به حجاب مثبت سازید.
تمایل نوجوان به دوستانش را همراهی کنید
به خاطر تمایل نوجوان به فاصله گرفتن موقت از خانواده و امتحان افراد جدید در فضای مدرسه، برخلاف قبل او دوست دارد که وقت زیادی را با همسالان خود بگذراند. این یک میل طبیعی ست که شما می توانید با دقت در انتخاب مدرسه، تعامل با خانواده هایی که نوجوان همسن فرزند شما دارند و ارزش های مورد قبولی از نظر شما دارند، این میل را هدفمند کنید. به علاوه با حفظ خلاقیت برای مراسم ها و حتی ایام معمولی و تدارک برنامه های مناسب، دعوت و دیدارهای دوستانه او را در خانه یا محیط های مورد تأییدتان آغاز کنید و به این صورت کنترل غیرمستقیم خود بر روابط او را حفظ کنید.
نسبت به ویژگی های زمانه پذیرا باشید
دقت کنید که ما فرزندانمان را برای زندگی در آینده تربیت می کنیم. امام علی علیه السلام می فرمایند:«فرزندانتان را به انجام آداب خودتان واندارید؛ زیرا آنان برای زمانی، غیراز زمان شما آفریده شده اند». این سخن، نشان می دهد که تأکید بیش از حد بر آداب و رسوم زمان مند پیشینیان که در طول زمان هضم شده اند، امری غلط در تربیت است. بنابراین سعی کنید ویژگی های عصر جدید را درک کنید و او را با مقتضیات و نیازهای زندگی جدید آشنا سازید. به عنوان مثال با وجود شبکه های اجتماعی، بخشی از تربیت ما باید صرف آموزش هایی درباره این موضوع قرار گیرد کمااینکه مسئله ای مثل حفظ عفت در شبکه های اجتماعی مسئله ای نبوده که در آداب گذشتگان ما موضوعیت داشته باشد.
بهتر است کمی همراه شوید
نوجوان هیجان پذیری و مخاطره جویی بالاتری نسبت به دیگر سنین دارد؛ و این مسئله شمشیر دو لبه ایست که می تواند پیامدهای متفاوتی را ایجاد کند. اما شما قطعا با خلاقیتی که دارید، می توانید منابعی برای هیجان مثبت در او ایجاد و برنامه های پدر- فرزندی، مادر- فرزندی یا حتی خانوادگی خفن و باحال! تعریف کنید. به عنوان مثال می توانید از شرکت در کارهایی مثل طبیعت گردی، ورزش های مورد علاقه فرزندتان، تدارک برنامه های سفر متفاوت، یا هر کار «خاص» دیگری که از نظر فرزندتان جذاب به نظر می آید شروع کنید. اگر شما همراه نشوید، یا همراهان و جنس فعالیت های مناسبی را برای او تدارک نبینید، او احتمالا راه های دیگری را امتحان خواهد کرد. البته مسئله اختیار و حق انتخاب را برای فرزندتان مهم بدانید و براساس آن به او پیشنهاد بدهید.
منبع افتخار او باشید
نوجوان برای بازگشت به هویت ارزش گذاری شده در خانواده خود به دنبال شواهدی می گردد که او را مطمئن سازد. در این سن همه شواهد لزوما منطقی نیستند. احساس داشتن یک خانواده جذاب و موفق (با هر هویتی که دارند) یکی از همین شواهد است. لازم نیست که پدر و مادری تحصیلکرده و پولدار باشید، ارزش هایی زیادی هستند که منبع افتخارند؛ رفتار سالم در اجتماع، روابط خوب و سازنده، فعالیت های اجتماعی، آشپزی موفق و باسلیقه، هنرهای خاص و... اگر نقصی را در خانواده خود حس می کنید، سعی کنید موارد موفق دیگری را در ذهن نوجوانتان تقویت کنید.
توانایی استدلال و تفکر انتقادی او را دست کم نگیرید
تفکر انتزاعی ویژگی تکامل یافته و امکان جدیدی ست که نوجوان در خود حس می کند. از طرفی او خودآگاه تر شده و توانایی رجوع به درون خود و تحلیل نظرات خودش را برای ارائه پیدا کرده است. بنابراین نباید توقع داشته باشید که او مثل سابق، بدون بحث و معناخواهی مسائل را بپذیرد. همینطور تمایل به وضعیت های آرمانی از دیگر خصوصیاتی است که ممکن است نوجوان در این سن درگیر آن باشد. مجموع این خصوصیات، یعنی بهتر است برخلاف گذشته، دلایل خوبی را برای تصمیم ها و نظرات تان داشته باشید و به فرزندتان اجازه بدهید که تفکر انتقادی اش را ارائه دهد و با روی باز استدلال او راجع به مسائل را بشنوید. بهتر است مذاکره برد- برد با نوجوانتان را بیاموزید!
به او عزت نفس بدهید
خیلی از آسیب هایی که نوجوان تجربه می کند، ناشی از کمبود عزت نفس است. فقدان احترام به خود، ممکن است باعث شود که او برای کسب آن دست به تجربه های پرخطری بزند. برای ایجاد حرمت نفس در نوجوان، تأکید بر خوبی ها و موفقیت های او یک روش است و روش مهم دیگر، ایجاد موقعیت هایی ا ست که او در آنها موفقیت آمیز عمل کند و بازخورد خروجی خود را به خوبی بگیرد.
