اگر قصد سفر به سیستان و بلوچستان را دارید یادتان باشد که می توانید با بخشی از آداب و رسوم مردم سیستان بلوچستان هم آشنا شوید. مردم بلوچ فرهنگ غنی دارند و برای اعیاد مذهبی و هم چنین جشن های ملی ایران آداب و رسوم خاصی را انجام می دهند. استان سیستان و بلوچستان قدمتی نزدیک ۵۰۰۰ سال دارد و در گذشته هم یکی از مهم ترین فرهنگ های شهرنشینی به نام شهر سوخته در همین استان قرار داشته است.
قدمت برخی از آیین و آداب و رسوم هایِ شهرهای استان سیستان و بلوچستان به ریشه های کهن و قدیمی این منطقه می رسد. در این مقاله به معرفی برخی از آداب و رسوم های استان سیستان و بلوچستان می پردازد تا اگر دوست داشتید این آیین ها را ببینید زمان سفری خود را با اجرای این آیین ها تنظیم کنید و با یک تیر دو نشان بزنید. هم جاذبه های طبیعی و تاریخی را بازدید کنید و هم با آداب و رسوم مردم سیستان بلوچستان بیشتر آشنا شوید.
عید نوروز در آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان
عید نوروز مهم ترین جشن ایران است که با نو شدن زمین، ایرانی ها آغاز سال خود را جشن میگیرند . با فرا رسیدن فصل بهار تمام شهرها ایران غرق در شادی و سرور می شود. استان سیستان و بلوچستان مانند تمامی استان ها به این جشن بسیار اهمیت می دهد. حال هوای در شهرهای بلوچی مانند زاهدان، سراوان، چابهار و ایرانشهر بسیار متفاوت از دیگر استان های ایران است. در نزدیکی عید نوروز شما موسیقی نواحی ناحیه سیستان و بلوچستان را می شنوید هم چنین در روزهای پایانی سال و جشن چهارشنبه سوری در ناحیه سیستان بلوچستان موسیقی نواحی در تمام کوچه و پس کوچه ها و خیابان ها به گوش می رسد . بلوچ ها پیوند عمیقی با موسیقی دارند و سازه های بلوچی چون سیتار، سورنا، دهل در دست نوازندگان محلی می چرخد که آن ها با آواز و‌موسیقی پیام بهار را می دهند.
در میدان های بزرگ معمولا فقط مردها نوازندگی می کنند و تعدادی از پسرها و مردها رقص بلوچی را انجام می دهند. رقص بلوچی یکی از آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان است که امروزه مورد توجه علاقه بسیاری از مردم شناس ها قرار گرفته است. به هنگام نوروز معمولا قهر ممنوع است و در این استان رسم بر این است که حتما با کسی که کدورت دارید آشتی کنید. البته این سنت مختص کل ایران است اما بلوچی ها به این مورد اهمیت ویژه ای می دهند و‌جشن سال نو را به جشن آشتی و صلح هم تبدیل کرده اند. هر خانه مزین به سفره هفت سین است. با توجه به سال نو شما امکان دیدن بازی های محلی سیستان و بلوچستان را هم دارید که بخش غنی از فرهنگ این استان به شمار می رود.
بازی های سیستان و بلوچستان در نوروز
اگر دوست دارید بخشی از بازی های مردم سیستان و بلوچستان را ببینید خوب است که در ایام نوروز به شهرهای این استان سفر کنید. در ایام نوروز بازی های محلی جالبی توسط ساکنان محلی شهرهای سیستان و بلوچستان برگزار می شود و بخش بزرگی از میراث فرهنگی این استان هم به حساب می آید. از بازی های سیستان و بلوچستان در نوروز می توان به پادشاه و وزیر، چَل بازی، چوب بازی، ستط، سرخ پری زرد پری، شترسواری، گودی گودی، لپگر، هرکشکا، اشکاتیلی و کشتی کج گردون اشاره کرد. این بازی ها بخش مهمی از آداب و رسوم مردم سیستان بلوچستان است که هم چنان هم برگزار می شود.
تعداد مسافرهایی که دوست دارند با هدف مردم شناسی سفر کنند امکان این را دارند که در ایام نوروز برخی از این بازی ها را در کوچه و پس کوچه های شهر مشاهده کنند. در ادامه بخشی از بازی های سیستان و بلوچستان را برایتان معرفی می کنیم.
چوب بازی یکی از معروف ترین آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان
یکی از بازی هایی که در سال نو ایرانی در سیستان و بلوچستان می توانید ببینید چوب بازی است. در چوب بازی هر بازیکن دو چوب را دست میگیرد و بازیکن ها دایره ای را تشکیل می دهند و به نوبت هر بازیکنی به جلو می آید. سازهای که این بازی را همراهی می کنند ساز دهل و سرنا است. در این بازی، بازیکن هایی که چوب به دست دارند آن ها را بهم می کوبند. ابتدا آهنگ در شروع بازی ریتم بسیار کندی دارد اما در میان بازی آهنگ ریتم تند تری پیدا می کند و به اوج خودش می رسد و سرعت حرکات بازیکن ها هم بیشتر می شود.
بازیکن ها باید با دقت چوب های خود را با حرکات نمایشی به یکدیگر بزنند و هر کدام غفلتی انجام دهند چوب طرف مقابل به بدنشان می خورد. این بازی یکی از آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان به شمار می رود که در زمان نوروز در شهرهای مختلف این استان اجرا می شود و با دیدن آن می توانید با یکی از فرهنگ های غنی مناطق ایران آشنا شوید. این بازی براساس توانمندی و دلاوری در دوران های کهن ساخته شده است و سینه به سینه توسط مردم بلوچ حفظ شده است.
چَل بازی
یکی دیگر از بازی های جالب سیستان و بلوچستان چل بازی است. این بازی توسط دو تیم پنج نفره انجام می شود. این بازی در رود های پر آب و تالاب های پر آب برگزار می شود و یک نفر داور دارد. زمانی که آبسالی باشد این بازی توسط مردم بلوچ و زابلی اجرا می شود. مرکز این بازی امروزه روستاهای ایرانشهر استان سیستان و بلوچستان است. چل بازی هم بخشی از آداب و رسوم مردم سیستان بلوچستان به شمار می رود که در فرهنگ بازی های این منطقه مهم است. اگر رودها پر از آب باشند معمولا در فصل بهار گردشگرها می توانند اجرای این بازی را ببینند.
بازی محلی کلاچل چل
یکی دیگر از بازی جذاب منطقه سیستان و بلوچستان بازی محلی کلاچل چل است که از جالب ترین آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان محسوب می شود. خوب است بدانید که این بازی برای سرگرمی در مدرسه های دخترانه و پسرانه هم چنان انجام می شود. معمولا در محله ها پسربچه ها این بازی را انجام می دهند و در کل سال می توانید آن را ببینید. بازهای فیزیکی نه تنها برای هوش و ذکاوت اهمیت دارند بلکه به خاطر ارتباط انسانی هم امروزه از سوی روان شناس ها توصیه می شوند و باعث تولید هورمون شادی مانند سرتونین در مغز هم می شوند.
بازی محلی کلاچل چل از دو گروه ۸ الی ۱۰ نفره است. معمولا یک دایره با قطره یک و متری را با گچ بر روی زمین می کشند که محدوده این بازی به شمار می رود. این بازی داور دارد و بسیار مهیج است وسط دایره یک کلاه بلوچی قرار دارد و داور از هر دو گروه یک بازیکن را صدا می زند تا کلاه بلوچی وسط دایره را بردارد و به گروه خود برسد هر بازیکنی که زودتر انجام دهد یک امتیاز برای گروه است. این بازی در طول تعطیلات نوروز در شهرهای سیستان و بلوچستان توسط پسر بچه ها در محله ها انجام می شود و برای گردشگرها فضای مهیج و شادی به حساب می آید که دوست دارند در این بازی شرکت کنند.
سنت بی بی نوروز در آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان
سیستان و بلوچستان همواره سرزمین کمی آبی بوده است. استان ناحیه سیستان و بلوچستان سنتی به نام بی بی نوروز دارد. سنت بی بی نوروز یکی از جالب ترین آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان به شمار می‌رود که در روستاهای این استان هم چنان انجام میشود. مردم زابلی و بلوچ از شب یلدا تا روز عید را به دو چله تقسیم می کنند. از یک دی تا دهم بهمن ماه را چله بزرگه می گویند و از ده بهمن تا ۲۹ اسفند را چله کوچک می نامند. درچله کوچک منتظر آمدن بی بی نوروز و منتظر آمدن باران رحمت هم هستند و برای آمدن بی بی نوروز دست جمعی دعا می کنند و خانه های خود را برای ورود وی تمیز می کنند.
بی بی نوروز را معمولا با نشانه اولین باران می شناسند. هنگامی که نزدیک سال نو و یا ده روز اول باران ببارد این باران نشانه ای از بی بی نورز می دانند و آب باران را جمع می کنند. در ناحیه بلوچستان اعتقاد دارند این آب باران نشانه ای از رحمت است و آن را بر روی سر دخترهای دم بخت می ریزند تا ازدواج خوبی نصیبشان بشود. سنت بی بی نوروز توسط مردم بلوچ هم چنان انجام می شود.
لباس بلوچی
بخش دیگر از هویت مهم منطقه سیستان و بلچوستان لباس بلوچی است که مورد توجه بسیاری از گردشگرها است. لباس بانوان و دخترهای بلوچی یکی از زیباترین لباس های محلی ایران به شمار می رود. معمولا این لباس از یک شلوار و پیراهن است که با هنر سوزن دوزی طرح های جالب و بی نظیر هندسه ای بر روی آن دوخته شده است. معمولا رنگ قرمز را زنان بلوچی برای لباس خود بیشتر استفاده می کنند. مردها هم یک شلوار و یک پیراهن معمولی دارند که رنگ های آن سفید، طوسی، آبی کمرنگ است که هیچ تزیینی هم ندارد. جالب است بدانید که برای مهمانی هایشان از جلیقه بر روی پیراهن استفاده می کنند. دوختن پوشاک بانوان و شیوه سوزن دوزی این منطقه یکی دیگر از بخش های آداب و رسوم سیستان و بلوچستان به شمار می رود که نظر گردشگرهای بی شماری به خود جذب کرده است.
بهترین زمان ازدواج در بلوچستان
یکی دیگر از آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان سنت های ازدواج هست. شاید برایتان جالب باشد که اکثر عروسی های استان های سیستان و بلوچستان از بهار تا آخر تابستان انجام می شود. معمولا اگر یک بلوچی بخواهد ازدواج کند براساس باورهای کهن که وابسته به زمین و کشاورزی بوده است زمان بهار و تابستان را انتخاب می کند. این دو فصل برای ازدواج در نزد بلوچی ها خوش یمن محسوب می شود و بهترین زمان ازدواج در بلوچستان است. آن ها برای ازدواج شان مراسم های مختلفی ازجمله مراسم جار، پاگدران، گندونن، هبرجنی، حنا راستکی و مراسم عقد را دارند که هر کدام شامل سنت های دیرینه و بلند بالایی است.
جشن عید فطر
از دیگر جشن های قابل توجه مردم سیستان و بلوچستان عید فطر است. همان طور که گفته شد مردم این خطه سنی هستند و ماه رمضان برایشان اهمیت ویژه ای دارد. آخرین روز ماه مبارک رمضان روز عید فطر است که بخش اعظمی از مردم به خواندن نماز عید فطر می پردازند و هم چنین این روز را با دید و بازدید پخش شیرینی و آهنگ های جذاب جشن می گیرند. جشن عید فطر از دیگر آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان به حساب می آید که در کل شهرهای این استان برگزار می شود. برای نمازگزارها هم جایگاه با کیفیتی در نظر گرفته می شود. در این روز غذاهای محلی سیستان و بلوچستان هم پخته می شود و به مهمان ها و نمازگزارها داده می شوند.
عید قربان
یکی از آیین های مهم سیستان و بلوچستان عید قربان است. عید قربان روزی است که حضرت ابراهیم از آزمون الهی سربلند برآمده و به گفته خدا قرار بوده است که اسماعیل را قربانی حضرت حق کند. خداوند قوچی را برای ذبح برای حضرت ابراهیم می فرستد و نوید سربلندی وی را خبر می‌دهد. این روز برای یهودی ها و مسلمان ها روز مهمی به شمار می آید و این روز را جشن می گیرند و برای کمک به نیازمند ها گوسفندهایی را قربانی می کنند.
اگر می خواهید آداب و رسوم مردم سیستان بلوچستان در روز عید قربانی ببینید باید به مکان های مذهبی و مساجد شهرهای این استان بروید. بیشتر مردم سیستان و بلوچستان سنی هستند و این جشن برایشان بسیار اهمیت بالایی دارد و برای کمک به خانواده های نیازمند گوسفندهای را ذبح می کنند تا گوشت آن را به افراد نیازمند و ناتوان بدهند. زنان در شب عید قربان به دست و پای فرزندهای خود حنا می زنند و لباس نو را برای آن ها تهیه می کنند. مراسم عید قربان در این استان سه روز است که معمولا دید و بازدید هم دارند و خانواده و آشنایان رسم دارند سه بار یکدیگر را به آغوش بکشند و از یکدیگر حلالیت بطلبند.
جمع بندی درباره آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان
در این مقاله بخشی از آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان برای شما مخاطب اهل سفر توضیح داده شد. اگر از اهالی سیستان و بلوچستان هستید می توانید رسم ها و سنت هایی که همچنان در شهرهای تان بر پا می شود
