هپاتیت یک بیماری التهاب سلول‌های کبدی است. هپاتیت معمولاً توسط عفونت‌های ویروسی ایجاد می‌شود. هپاتیت انواع مختلفی دارد مانند A، B، C، D و E که علائم، علت و روش‌های مختلفی برای درمان دارند.
هپاتیت چیست؟
هپاتیت (Hepatitis) یک بیماری التهاب کبد است. این بیماری معمولا دراثر عفونت ویروسی ایجاد می‌شود، اما علل دیگری هم وجود دارد. مثلاً هپاتیت خود ایمنی که درنتیجه ثانویه داروها، سموم و الکل اتفاق می‌افتد. هپاتیت خود ایمنی، نوعی بیماری است که وقتی بدن در مقابل بافت کبد پادتن تولید می‌کند، بروز می‌کند.
کبد در قسمت فوقانی راست شکم قرار دارد و روی بسیاری از کارکردهای مهم بدن تأثیر می‌گذارد، از جمله:
- تولید صفرا؛
- دفع سموم از بدن؛
- دفع بیلی روبین (محصولی از گلبول‌های قرمز خون شکسته)، کلسترول، هورمون‌ها و داروها؛
- تجزیه کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها؛
- فعالسازی آنزیم‌ها،؛
- ذخیره گلیکوژن (نوعی قند)، مواد معدنی و ویتامین‌ها (A، D، E وK)؛
- سنتز پروتئین‌های خون، مانند آلبومین؛
- سنتز فاکتورهای لخته شدن؛
بسیاری از افراد، حتی نمی‌دانند که به هپاتیت مبتلا هستند!
گزینه‌های درمانی بسته به نوع هپاتیت متفاوت است. از طریق واکسیناسیون واقدامات احتیاطی در شیوه زندگی می‌توانید از بروز برخی از انواع هپاتیت جلوگیری کنید.
5 نوع هپاتیت ویروسی
عفونت‌های ویروسی کبد که به عنوان هپاتیت طبقه‌بندی می‌شوند شامل هپاتیت A، B، C، D و E هستند. هپاتیت A همیشه یک بیماری حاد و کوتاه مدت است، در حالی که هپاتیت B، C و D به احتمال زیاد ادامه‌دار و مزمن هستند. هپاتیت E معمولاً حاد است به ویژه در زنان باردار بسیار خطرناک است.
1. هپاتیت A
هپاتیت A دراثرعفونت با ویروس هپاتیت (HAV) A ایجاد می‌شود. این نوع هپاتیت بیشتر با مصرف غذا یا آب آلوده به مدفوع ازشخص آلوده به هپاتیت A منتقل می‌شود.
2. هپاتیت B
هپاتیت B ازطریق تماس با مایعات عفونی بدن، مانند خون، ترشحات واژن یا مایع مِنی، حاوی ویروس هپاتیت (HIV) B منتقل می‌شود. مصرف مواد مخدر تزریقی، رابطه جنسی با شریک آلوده یا به اشتراک گذاشتن ریش‌تراش با فرد آلوده، خطر ابتلا به هپاتیت B را افزایش می‌دهد.
3. هپاتیت C
هپاتیت C از ویروس هپاتیت (HCV) Cناشی می‌شود. هپاتیت C از طریق تماس مستقیم با مایعات بدن آلوده، به طورمعمول ازطریق مصرف داروهای تزریقی و تماس جنسی منتقل می‌شود. HCV از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی منتقل شده از خون است.
4. هپاتیت D
هپاتیت D که به آن دلتا هپاتیت نیزگفته می‌شود، یک بیماری جدی کبدی است که دراثر ویروس هپاتیت D (HDV) ایجاد می‌شود. HDV ازطریق تماس مستقیم با خونِ آلوده، تولید می‌شود. هپاتیت D یک نوع نادر ازهپاتیت است که فقط درارتباط با عفونت هپاتیت B بروز می‌کند. ویروس هپاتیت D بدون وجود هپاتیت B نمی‌تواند تکثیر شود.
5. هپاتیت E
هپاتیت E یک بیماری ناشی از آب است که دراثر ویروس هپاتیت (HEV) E ایجاد می‌شود. هپاتیت E به طور عمده در مناطقی با بهداشت ضعیف یافت می‌شود وناشی ازمدفوعی است که منبع آب را آلوده می‌کند.
دلایل هپاتیت غیرعفونی
الکل وسایرسموم
مصرف زیاد الکل می‌تواند باعث آسیب کبدی و التهاب (هپاتیت الکلی) شود. الکل مستقیماً به سلول‌های کبد آسیب می‌رساند. با گذشت زمان، می‌تواند باعث آسیب دائمی شود ومنجربه نارسایی کبد و سیروز، ضخیم شدن و زخم شدن کبد شود. سایر دلایل سمی هپاتیت شامل استفاده بیش ازحد یا مصرف بیش ازحد داروها و قرارگرفتن در معرض سموم است.
پاسخ سیستم خود ایمنی
در برخی موارد، سیستم ایمنی بدن کبد را به عنوان یک ماده مضر اشتباه می‌کند و شروع به حمله به آن می‌کند. این بیماری باعث ایجاد التهاب مداوم می‌شود که شدت ان از کم تا زیاد متغیر است ومانع عملکرد کبد است. این بیماری در زنان سه برابر مردان دیده شده است.
علائم شایع هپاتیت
اگر به حالت‌های عفونی هپاتیت مبتلا هستید، مانند هپاتیت B و C مزمن، درابتدا علامتی ندارد. علائم تا زمانی که کبد مشکل پیدا نکند بروزنمی‌کند.
علائم هپاتیت حاد به سرعت ظاهر می‌شود. مانند:
- خستگی؛
- علائم مانند آنفولانزا؛
- ادرار تیره؛
- مدفوع کم رنگ؛
- درد شکم؛
- از دست دادن اشتها؛
- کاهش وزن غیر قابل توضیح؛
- پوست و چشم‌های زرد، که ممکن است علائم زردی باشد.
هپاتیت مزمن به آرامی پیش می‌رود و علائم خفیفی نشان می‌دهد.
روش‌های تشخیص هپاتیت
سابقه ومعاینه بدنی
برای تشخیص هپاتیت، ابتدا پزشک از سابقه بیماری می‌پرسد تا عوامل خطررا درمورد هپاتیت عفونی یا غیرعفونی تعیین کند. در طی معاینه جسمی، پزشک به آرامی‌روی شکم فشار بیاورد تا ببیند آیا درد یا حساسیت وجود دارد، آیا احساس می‌کند که کبد بزرگ شده است یا خیر. اگر پوست یا چشم زرد باشد، پزشک در طول معاینه این نکته را یادداشت می‌کند.
آزمایش عملکرد کبد
آزمایشات عملکرد کبد ازنمونه خون استفاده می‌کند تا میزان کارایی کبد معلوم شود. نتایج غیر طبیعی این آزمایشات ممکن است اولین نشانه باشد، به خصوص اگردرمعاینه فیزیکی بیماری کبدی نشانه‌ای از خود نشان ندهید. سطح بالای آنزیم کبد ممکن است نشانگر این باشد که کبد استرس داشته، آسیب دیده یا عملکرد صحیحی ندارد.
انواع دیگرآزمایش خون
اگر آزمایشات عملکرد کبدغیرطبیعی باشد، پزشک احتمالاً سایرآزمایشات خون را برای تشخیص منبع مشکل سفارش خواهد داد. این آزمایشات می‌تواند ویروس‌های ایجاد کننده هپاتیت را بررسی کند. همچنین می‌توان از آنها برای بررسی آنتی بادی‌هایی استفاده کرد که درشرایطی مانند هپاتیت خود ایمنی شایع هستند.
سونوگرافی
سونوگرافی شکمی‌از امواج اولتراسوند برای ایجاد تصویری ازاندام‌های داخل شکم استفاده می‌کند. این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد تا کبد واندام‌های مجاور آن را بررسی کند و نتایج ممکنه:
- مایع موجود درشکم؛
- آسیب دیدن یا بزرگ شدن کبد؛
- تومورهای کبدی؛
- ناهنجاری‌های کیسه صفرا؛
گاهی اوقات پانکراس در تصاویر سونوگرافی نیز ظاهر می‌شود. این می‌تواند یک آزمایش مفید برای تعیین علت عملکرد غیرطبیعی کبد باشد.
بیوپسی کبد
بیوپسی کبد یک روش تهاجمی‌است که در آن پزشک، نمونه‌ای از بافت از کبد را برداشت می‌کند. این کار از طریق پوست با سوزن قابل انجام است و نیازی به جراحی ندارد. به طور معمول، از سونوگرافی برای راهنمایی پزشک درهنگام گرفتن نمونه بیوپسی استفاده می‌شود.
این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد تا مشخص کند که عفونت یا التهاب چه تاثیری بر کبد گذاشته است. همچنین می‌توان از آن برای نمونه برداری ازهرناحیه در کبد که غیرطبیعی به نظرمی‌رسند، استفاده کرد.
نحوه درمان هپاتیت
گزینه‌های درمانی مشخص می‌شود که کدام نوع هپاتیت را دارید وعفونت حاداست یا مزمن.
درمان هپاتیت A
هپاتیت A معمولاً نیازی به درمان ندارد زیرا یک بیماری کوتاه مدت است. اگرعلائم باعث ناراحتی زیادی شود استراحت در رختخواب توصیه می‌شود. اگر دچاراستفراغ یا اسهال هستید، از پزشک خود کمک بگیرید.
واکسن هپاتیت A برای جلوگیری ازاین عفونت موجود است. بیشترکودکان واکسیناسیون را درسنین 12 تا 18 ماهگی آغازمی‌کنند. واکسن آن دو عدد است. واکسیناسیون هپاتیت A برای بزرگسالان نیز موجود است ومی‌تواند با واکسن هپاتیت B ترکیب شود.
درمان هپاتیت B
هپاتیت مزمن B با داروهای ضدویروسی درمان می‌شود. این شکل از درمان پرهزینه است. زیرا ممکن است چند ماه یا چند سال ادامه یابد. درمان هپاتیت مزمن B همچنین نیاز به ارزیابی و نظارت منظم پزشکی دارد تا مشخص شود ویروس به درمان پاسخ می‌دهد یا خیر.
با واکسیناسیون می‌توان ازهپاتیت B جلوگیری کرد. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) واکسیناسیون هپاتیت B را برای همه نوزادان توصیه می‌کند. واکسن سه گانه درشش ماه اول کودکی انجام می‌شود. همچنین این واکسن برای کلیه کادر درمانی و پزشکی توصیه می‌شود.
درمان هپاتیت C
داروهای ضد ویروسی برای معالجه هر دو نوع حاد و مزمن هپاتیت C استفاده می‌شود. افرادی که به هپاتیت مزمن C مبتلا می‌شوند به طور معمول با ترکیبی ازداروهای ضد ویروسی درمان می‌شوند. گاهی برای پیدا کردن بهترین نوع درمان به آزمایش بیشتری نیاز دارند.
افرادی که مبتلا به سیروز (زخم کبد) یا بیماری کبد ویاهپاتیت مزمن C هستند شاید به پیوند کبد نیاز دارند. در حال حاضر هیچ واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد.
درمان هپاتیت D
در حال حاضرهیچ داروی ضد ویروسی برای درمان هپاتیت D وجود ندارد. مطابق با مطالعه‌ای درسال 2013، دارویی به نام آلفا اینترفرون می‌تواند برای درمان هپاتیت D استفاده شود، اما حدود 25 تا 30 درصد ازافراد بهبود داشتند. با دریافت واکسیناسیون هپاتیت B می‌توان ازهپاتیت D جلوگیری کرد، زیرا عفونت هپاتیت B برای ایجاد هپاتیت D لازم است.
درمان هپاتیت E
در حال حاضر، هیچ روش درمانی خاصی برای درمان هپاتیت Eدر دسترس نیست زیرا یک نوع عفونت حاد است که خودبه خود برطرف می‌شود. افراد مبتلا به این نوع عفونت بایداستراحت کافی داشته باشند، مایعات زیادی بنوشند، مواد مغذی کافی دریافت کنند و از مصرف الکل خودداری کنند. با این حال، زنان باردار که به این عفونت مبتلا هستند نیاز به نظارت و مراقبت دقیق دارند.
درمان هپاتیت خود ایمنی
کورتیکواستروئیدها، مانند پردنیزون یا بودزونید، در درمان اولیه هپاتیت خود ایمنی بسیار مهم هستند. آنها در درمان حدود 80 درصد از افراد مبتلا موثرند. آزوتیوپرین (ایموران)، دارویی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند، اغلب در درمان قرارمی‌گیرد. این می‌تواند با یا بدون استروئید استفاده شود.
سایر داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند مایکوفنولات (سلول سیپت)، تاکرولیموس (پروگرام) و سیکلوسپورین (نئورال) نیزمی‌توانند به عنوان گزینه‌های جایگزین آزاتیوپرین برای درمان استفاده شوند.
نکاتی برای جلوگیری از هپاتیت
بهداشت
بهداشت خوب داشتن یکی از راه‌های مهم برای جلوگیری از هپاتیت A و E است. بهتر است نکات زیر را رعایت کنید:
- آب سالم بنوشید؛
- صدف خام یا پخته نشده؛
- میوه و سبزیجات خام را ضدعفونی کنید.
با روش‌های زیردر مقابل هپاتیت B، C و D که از طریق خون آلوده منتقل می‌شود، ایمن شوید:
- ترک اعتیاد و عدم اشتراک سوزن‌های مواد مخدر؛
- عدم استفاده از تیغ مشترک؛
- از مسواک شخص دیگری استفاده نکنید.
- لمس نکردن خون ریخته؛
هپاتیت B و C همچنین ازطریق رابطه جنسی و تماس جنسی صمیمی قابل انتقال است. رابطه جنسی سالم با استفاده ازکاندوم می‌تواند به کاهش خطرعفونت کمک کند. می‌توانید گزینه‌های زیادی را برای خرید آنلاین پیدا کنید.
واکسن‌ها
استفاده ازواکسن یک کلید مهم برای جلوگیری ازهپاتیت است. واکسیناسیون‌ها برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت A در دسترس است و کارشناسان درحال حاضر واکسن‌هایی را علیه هپاتیت C تولید می‌کنند.
عوارض هپاتیت
هپاتیت مزمن B یا C منجر به مشکلات جدی سلامتی می‌شود. ازآنجا که ویروس بر سلامت کبد تأثیر می‌گذارد، افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B یا C در معرض خطر هستند:
- بیماری مزمن کبد؛
- سیروز کبدی؛
- سرطان کبد؛
هنگامی که کبد به طورعادی عملکرد خود را متوقف می‌کند، نارسایی کبدی ممکن است رخ دهد. عوارض نارسایی کبد شامل موارد زیر است:
- اختلالات خونریزی؛
- ایجاد مایعات در شکم، به نام آسیت شناخته می‌شود.
- افزایش فشار خون دررگ‌های پورتال که به کبد وارد می‌شوند، معروف به فشار خون بالا در پورتال است.
- نارسایی کلیه؛
- انسفالوپاتی کبدی، که می‌تواند شامل خستگی، کاهش حافظه و کاهش توانایی‌های ذهنی ناشی از ایجاد سموم مانند آمونیاک باشد که برعملکرد مغز تأثیرمی‌گذارد.
- کارسینوم کبدی، که نوعی سرطان کبد است.
- مرگ؛
افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B و C تشویق می‌شوند که از الکل خودداری کنند زیرا این امر می‌تواند بیماری کبدی و نارسایی کبد را تسریع کند. برخی مکمل‌ها و داروهای خاص هم برعملکرد کبد تأثیر می‌گذارند. اگربه هپاتیت مزمن B یا C مبتلا هستید، قبل از مصرف داروهای جدید با پزشک خود مشورت کنید.
