تاثیر مشکلات اقتصادی بر خانواده از مسائل غیرقابل انکار در دنیای حال حاضر است. امروزه و با توجه به افزایش فشارهای اقتصادی، این موضوع ابعاد مختلفی از زندگی افراد را تحت تاثیر خود قرار داده است و حتی برای کوتاه‌مدت نیز فشار روانی بسیاری را به خانواده تحمیل می‌کند. مشکلات اقتصادی در صورتی که برای طولانی مدت تداوم یابد با آسیب‌های بسیاری همراه است و ممکن است باعث فروپاشی یک خانواده و اعتیاد اعضای آن نیز شود. در این راستا لازم است تا با داشتن انتظارات واقع بینانه و مدیریت صحیح، بتوانیم بر بسیاری از این مشکلات غلبه کنیم. همچنین بهره بردن از مشاوره خانواده به شما کمک می‌کند تا مانع از تاثیرات نامطلوب مشکلات اقتصادی بر روابطتان با همسر و فرزندانتان شود. در ادامه به بررسی بیشتر پیامدها و راهکارهای غلبه بر مشکلات اقتصادی در خانواده‌ها خواهیم پرداخت.
پیامدهای وجود مشکلات اقتصادی در خانواده
از بین رفتن سلامت روان
مشکلات مالی در اولین قدم، فشار روانی بسیاری را برای فرد به وجود می‌آورد. مخارج و هزینه‌هایی که می‌بایست در خانواده تأمین بشوند ولی به دلیل مشکلات مالی امکان انجام دادن آن‌ها وجود ندارد و یا تأمین منابع مالی برای یک موضوع مهم تا یک سررسید مشخص، می‌تواند حجم فشار روانی را در اعضای خانواده دوچندان کند.
ناتوانی در تأمین برخی از نیازها یا خواسته‌ها، باعث احساس ناکامی و سرخوردگی در هر فرد شده و از طرفی سرپرست خانوار را نیز در وضعیت نامطلوبی قرار می‌دهد. وی ممکن است احساس ناتوانی یا ناکارآمدی داشته باشد و خود را بابت شرایط نامطلوب اطرافیان مسئول بداند.
وجود فشار روانی یا احساسات و افکار منفی دیگری مثل ناکامی و سرخوردگی باعث خواهد شد که سلامت روان اعضای خانواده دچار مشکل شده و بیماری‌هایی نظیر اضطراب، افسردگی و بیماری‌های روان-تنی در خانواده افزایش پیدا کند.
از بین رفتن سلامت جسمی از پیامدهای وجود مشکلات اقتصادی در خانواده
هزینه‌های سلامت در هر خانواده، بخشی از مخارج مالی هستند. تأمین مواد غذایی مناسب و سالم، انجام چکاپ‌های دوره‌ای، درمان بیماری‌های مختلف و... احتیاج به اختصاص یافتن بخشی از منابع مالی دارد. مشکلات مالی می‌تواند باعث بی‌توجهی به این نیازها شده و سلامت جسمی اعضای خانواده را دچار مشکل کند.
مشکلات جسمانی به نوبه خود می‌تواند خطر بیماری‌های روانی را افزایش دهد. احساس سرخوردگی و فشار روانی که از ناتوانی در پیگیری مسائل مربوط به‌سلامت، نظیر تهیه دارو ایجاد می‌شود، مجدداً فرد را در معرض بیماری‌ها قرار می‌دهد.
ارتباط ضعیف با فرزندان
مشکلات اقتصادی و فشارهای روانی، والدین را در شرایطی قرار می‌دهد که نمی‌توانند انرژی چندانی را برای فرزندان خود صرف کنند. حجم زیادی از انرژی روانی در این والدین، به حل مشکلات اقتصادی و تأمین معاش اختصاص‌یافته و به همین خاطر آن‌ها نمی‌توانند انرژی زیادی را به صحبت کردن و تعامل با فرزندان اختصاص دهند. تحقیقات نشان می‌دهند که ارتباط والدین با فرزندان، تأثیر بسیاری در رشد اجتماعی و اخلاقی آن‌ها دارد و درصورت فقدان ارتباط مناسب، این جنبه از رشد در کودکان با مشکل مواجه می‌شود.
از هم پاشیدن خانواده
ناتوانی در تأمین معاش خانواده بسیاری از اوقات زوجین را به این نتیجه می‌رساند که قادر به ادامه زندگی با یکدیگر نیستند و بهتر است به ارتباطشان پایان دهند. بیش از آنکه این تصمیم به صورت توافقی گرفته شود، تبعات ثانویه مشکلات اقتصادی است که منجر به از هم پاشیدن خانواده می‌شود. احساس شکست و ناکامی در خانم‌هایی که تصور می‌کنند، می‌توانستند موقعیت‌های بهتری برای ازدواج داشته باشند یا مردانی که باور دارند ضعف مدیریت مالی در همسرشان باعث بروز مشکلات اقتصادی می‌شود، می‌تواند باعث بروز اختلاف و مشکلات در محیط خانواده باشد.
علاوه بر احساس ناکامی، بر اساس تحقیقات صورت گرفته، استرس می‌تواند باعث کاهش ظرفیت فرد و پرخاشگری باشد. این موضوع می‌تواند باعث ناسازگاری در روابط خانواده باشد، زیرا اعضای خانواده‌ای که دچار مشکلات اقتصادی هستند، صبر و تحمل کمتری داشته و در برابر مشکلات به سرعت واکنش نشان می‌دهند.
اعتیاد از پیامدهای وجود مشکلات اقتصادی در خانواده
در یک نظرسنجی، بسیاری از خانم‌ها بیان کردند که بروز مشکلات اقتصادی در زندگی باعث شده تا همسرشان به مصرف سیگار یا سایر مواد مخدر روی بیاورد و از این طریق مشکلات مالی بیشتری را برای خانواده ایجاد کند.
راهکارهایی برای رهایی از مشکلات اقتصادی در خانواده
ازدواج‌های به موقع
ازدواج احتیاج به پیش شرط‌هایی دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها تمکن مالی است. داشتن یک منبع درآمد ثابت و توانمندی برای اداره یک زندگی اولین پیش شرط ازدواج برای هر زوجی می‌باشد. مشکلات اقتصادی و آثار نامطلوب آن در خانواده، گاها به این خاطر ایجاد می‌شود که دختران و پسران پیش از رسیدن به این پیش شرط‌ها، درصدد ازدواج برمی‌آیند؛ اما با شروع زندگی متوجه می‌شوند که از عهده بسیاری از مخارج برنمی‌آیند. تأمین مخارج زندگی توسط والدین یا دریافت کمک‌های مالی به‌صورت مداوم، نمی‌تواند راهکار مطلوبی برای حل مشکلات باشد؛ زیرا این موضوع باعث ایجاد دخالت‌ها و مشکلات دیگری در جریان زندگی می‌شود.
معمولاً توصیه می‌شود که جوانان پیش از ازدواج، در ارتباط با این مسائل به‌خوبی بیندیشند و با کمک گرفتن از مشاوره قبل از ازدواج، از آمادگی خود برای ازدواج با طرف مقابل مطمئن شوند.
فرزند آوری به‌موقع
تولد فرزند می‌بایست در زمانی صورت بگیرد که زوجین احساس می‌کنند، به لحاظ مالی توانایی تأمین مخارج فرزند را دارند. در غیر این صورت مشکلات بسیاری در محیط خانواده ایجاد می‌شود.
حمایت از یکدیگر
حمایت اعضای خانواده از یکدیگر، یکی از مهم‌ترین کارکردهای خانواده می‌باشد. درصورت بروز مشکلات مالی اعضای خانواده باید با کمک یکدیگر به برطرف کردن این مشکل اقدام کنند. همراهی و حمایت از یکدیگر، به‌غیراز یافتن شغل و درآمد می‌تواند به‌صورت مدیریت هزینه‌ها، دوری از تجمل‌گرایی و جلوگیری از اسراف نیز صورت بگیرد.
مدیریت بحران
مدیریت کردن احساسات و تصمیم‌گیری‌های عقلانی در شرایط بحران مالی، یک نیاز اساسی در خانواده است. بیرون آمدن از مشکلات مالی علاوه بر اینکه نیاز به دریافت مشاوره‌های اقتصادی دارد، احتیاج به آموزش دیدن مدیریت بحران و بررسی مسائل از جنبه روان‌شناختی، برای مدیریت احساسات را نیز ایجاب می‌کند.
کمک گرفتن از مشاور
با توجه به آنچه در زمینه پیامدهای مشکلات اقتصادی برای خانواده در زمینه سلامت روان یا تربیت کودکان و همچنین فروپاشی خانواده گفته شد، توصیه می‌شود در صورت توان، از یک مشاوره روانشناسی برای دریافت توصیه‌هایی در زمینه‌های بهداشت روان یا مدیریت شرایط استفاده بشود.
سؤالات متداول
چطور می‌توان مانع بروز پیامدهای مشکلات اقتصادی خانواده در فرزندان شد؟
مشکلات مالی و فشار روانی ناشی از آن، باعث می‌شود که والدین انرژی کافی برای رسیدگی به مسائل فرزندان را نداشته باشند و از این طریق باعث ضعف در رشد اجتماعی فرزندان بشوند. همچنین مشکلات اقتصادی گاها باعث می‌شود که فرزندان احساس کنند نمی‌توانند به خواسته‌های خود دست پیدا کنند و دچار احساس ناکامی و افسردگی شوند. بهتر است با یک متخصص در حوزه سلامت روان کودک مشورت کنید.
