پروبیوتیک ها شامل بعضی از باکتری ها است که در روده انسان یافت می شود و به گوارش کامل غذا کمک می کند، طبق اظهار نظر پزشکان پروبیوتیک ها اقدام به تولید ویتامین ها و آنتی بیوتیک هایی که برای بدن مفید است نیز می نمایند در ادامه این مطلب همراه ما باشید .
رودۀ ما حاوی باکتری‌هایی است که آنها را از بدو تولدمان به دست می‌آوریم و با گذشت زمان به تعدادشان افزوده می‌شود. این فرایند را کولونیزاسیون (Colonization) می‌نامیم. بسیاری از این باکتری‌ها مفیدند. وظیفه آنها تبدیل فیبر به اسیدهای چرب با زنجیرۀ کوتاه، ترکیب برخی ویتامین‌های خاص و حمایت از سیستم ایمنی بدن ماست. مصرف پروبیوتیک‌ها ممکن است به افزایش تعداد این باکتری‌های سودمند کمک کند.
تعریف رسمی پروبیوتیک‌ها این است: «ریزاندامگان زنده که اگر تعداد آنها در بدن به‌اندازه کافی باشد، مزایایی از نظر سلامتی به میزبان ارائه می‌کنند.» پروبیوتیک‌ها را می‌توانید به‌صورت مکمل پروبیوتیک یا به‌شکل طبیعی در غذاهای تخمیرشده مانند کلم‌ترش (کلم آب‌پزشده با سرکه)، کفیر و ماست مصرف کنید.
برخی پروبیوتیک‌های خاص ممکن است مزایای خاص داشته باشند
میکروبیوم یا فلور روده از طیف گسترده‌ای از باکتری‌ها تشکیل شده است. ترکیب دقیق این باکتری‌ها در هریک از ما منحصربه‌فرد است؛ یعنی ترکیب باکتری‌های رودۀ من با رودۀ شما یکی نیست. رودۀ بزرگ ما حاوی میلیاردها باکتری از بیش از ۵۰۰ گونۀ مختلف است. پروبیوتیک‌هایی که دانشمندان مزایای آنها را برای سلامتی اثبات کرده‌اند شامل سویه‌های مختلف بیفیدوباکتریوم (Bifidobacterium)، لاکتوباسیلوس (Lactobacillus) و ساکارومایسس (Saccharomyces) هستند. بسیاری از مکمل‌های پروبیوتیک را طوری طراحی می‌کنند که ترکیبی از سویه‌های مختلف در آنها موجود باشد.
تحقیقات نشان داده‌اند که برای درمان یک بیماری خاص، برخی از این سویه‌ها مؤثرتر از برخی دیگرند؛ برای نمونه، اگر ثابت شده است فلان پروبیوتیک برای کنترل اسهال مناسب است، با مصرف همان پروبیوتیک‌ها احتمالا نتایج بهتری خواهید گرفت تا مصرف پروبیوتیکی که نشان داده‌اند برای کنترل یبوست بهتر عمل می‌کند.
میزان مصرف پروبیوتیک
علاوه بر نوع پروبیوتیک، میزان مصرف آن نیز مهم است و باید به‌اندازه مناسب مصرف شود. پروبیوتیک‌ها را معمولا با واحد تشکیل کلنی (CFU) اندازه‌گیری می‌کنند. به‌طور کلی، بیشتر تحقیقات نشان داده‌اند که دُزهای بالاتر بهترین نتایج را رقم می‌زنند. با این حال، برخی از پروبیوتیک‌ها ممکن است در دُزهای روزانه ۱ تا ۲ میلیارد واحد مؤثر باشند؛ در حالی که برخی دیگر را باید روزانه حداقل ۲۰ میلیارد واحد مصرف کنیم تا به نتایج مطلوب برسیم.
البته تاکنون تحقیقات نتوانسته‌اند ثابت کنند مصرف دزهای بسیار بالا مضر است. در تحقیقی، به شرکت‌کنندگان روزانه بیش از ۱٫۸ تریلیون واحد پروبیوتیک داده بودند. با این حال قیمت پروبیوتیک‌ها ارزان نیست و به نظر نمی‌رسد هرچه بیشتر بخورید مزایای بیشتری ارائه کنند؛ بنابراین دز توصیه‌شدۀ روزانه کافی است و دلیلی ندارد که اگر بیشتر از آن ضرر ندارد بخواهید آن را بخورید. هنوز دانشمندان همه‌چیز را درباره پروبیوتیک‌ها نمی‌دانند. اگرچه در طی چند سال گذشته تحقیقات گسترده‌ای درباره آنها انجام شده است، هنوز چیزهای زیادی برای کشف‌کردن وجود دارد.
پروبیوتیک‌هایی که ممکن است برای رفع یبوست مؤثر باشند
وقتی دچار یبوست می‌شویم، حرکات روده‌ای و در نتیجه عملِ دفع به‌سختی صورت می‌گیرد. علاوه بر آن، تعداد دفعات آن هم کاهش می‌یابد؛ به‌طوری که فرد شاید تا یک هفته هم عمل دفع نداشته باشد. هرکسی حداقل یک بار در طول زندگی‌اش به یبوست مبتلا می‌شود؛ اما در برخی افراد، یبوست حالت مزمن دارد. این افراد همیشه مشکل دفع دارند.
یبوست مزمن در افراد مسن و بزرگ‌سالانی که به‌دلیل بیماری یا ناتوانی جسمی بستری‌اند شایع‌تر است؛ اما افراد عادی و گاهی کودکان هم ممکن است به یبوست مزمن مبتلا شوند. علاوه بر این، افرادی که به سندرم روده تحریک پذیر (IBS) که در آن یبوست علامت غالب باشد (IBS-C) مبتلا هستند، حتما یبوست مزمن دارند و این نشانۀ اصلی این اختلال است. معمولا برای درمان این اختلال از ملین‌ها و نرم‌کننده مدفوع استفاده می‌کنند. با این حال در سال‌های اخیر، تغییر رژیم غذایی و گنجاندن مکمل‌های پروبیوتیک جایگزین محبوبی برای این نوع درمان است.
تعدادی پژوهش نشان داده‌اند که مکمل‌های با سویه‌های خاصی از پروبیوتیک می‌توانند یبوست را هم در کودکان و هم در بزرگسالان کاهش دهند. در پژوهشی که پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها را در کودکان مبتلا به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر مقایسه کرد، مشخص شد که بی. لاکتیک تا حد قابل‌توجهی یبوست را بهتر می‌کند. در این پژوهش، گروهی که پروبیوتیک‌ها را مصرف کردند کمتر از گروهی که پری‌بیوتیک مصرف کرده بودند با مشکل آروغ‌زدن، پرشدن شکم و نفخ مواجه شدند.
سایر پروبیوتیک‌ها که ممکن است یبوست را بهتر کنند عبارت‌اند از:
بی. لانگسام (B. longum)؛
اس. سرویزیه (S. cerevisiae)؛
ترکیبی از ال. اسیدوفیلوس (L. acidophilus)، ال. ریوتری (L. reuteri)، ال. پلانتاروم (L. plantarum)، ال. رامنوسس (L. rhamnosus) و بی. انیمالیس (B. animalis).
مکمل‌های پروبیوتیک پیشنهادی ما برای یبوست
کپسول پایلوشات (Pyloshot) حاوی لاکتوباسیلوس ریوتری برای یبوست‌های مکرر ناشی از سندرم رودۀ تحریک‌پذیر مؤثر است.
قطره بایولاکت حاوی لاکتوباسیلوس ریوتری است و برای رفع یبوست مؤثر است.
پروبیوتیک‌هایی که برای اسهال مؤثرند
در اسهال، حرکات روده‌ای شل و گاهی حتی مایع است و باعث می‌شود عمل دفع بیشتر از حالت عادی اتفاق بیفتد. معمولا دوره‌اش کوتاه‌مدت است، اما در برخی افراد ممکن است به اسهال مزمن تبدیل شود. پروبیوتیک‌ها می‌توانند تعداد دفعات مدفوع را در اسهال عفونی که به‌دلیل مسمومیت غذایی و التهاب روده اتفاق می‌افتد کاهش دهند. البته این نوع اسهال را «آنفلوانزای معده» هم می‌نامند.
بررسی گسترده ۳۴ پژوهش نشان داد که پروبیوتیک‌ها تا ۳۴ درصد احتمال ابتلا به اسهال را که ممکن است منشأ متفاوتی داشته باشند کاهش می‌دهند. در این پژوهش‌ها، از سویه‌های لاکتوباسیلوس رامنوسس جی‌جی (Lactobacillus Rhamnosus GG)، لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس (Lactobacillus Acidophilus) و لاکتوباسیلوس بولگاریسوس (Lactobacillus Bulgaricus) استفاده کرده بودند که تأثیرگذار بود.
مصرف آنتی‌بیوتیک
یکی دیگر از دلایل رایج اسهال مصرف آنتی بیوتیک است. وقتی آنتی‌بیوتیک‌درمانی باکتری‌های مضر عامل ایجاد عفونت را از بین می‌برد، همراه با آنها باکتری‌های مفید را هم می‌کُشد. تغییر در تعادل باکتریایی به التهاب و اسهال منجر می‌شود. تحقیقات انجام‌شده روی کودکان و بزرگسالان نشان داده‌اند مصرف پروبیوتیک‌ها به کاهش اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک کمک می‌کند. یک بررسی گسترده از ۸۲ پژوهش کنترل‌شده نشان داد که مصرف مکمل‌های پروبیوتیک، احتمال ابتلا به اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک را تا ۴۲ درصد کاهش می‌دهد. البته در این بررسی، درباره مؤثرترین سویه‌هایی که از آنها استفاده کرده بودند صحبتی نشد.
افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر، که در آن اسهال غالب باشد (IBS-D)، بیشتر مواقع به اسهال مبتلا می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که ظاهرا برخی پروبیوتیک‌ها به‌شکل خاص برای سندرم رودۀ تحریک‌پذیر با اسهال غالب مؤثرند. این سویه‌ها عبارت‌اند از:
بی. کواگولانس (B. coagulans)؛
اس. بولاردی (S. boulardii)؛
و ترکیبی از چند سویۀ لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم.
گفتنی است در یک پژوهش، هیچ بهبود قابل‌توجهی در اسهال بیماران مبتلا به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر که با اس. بولاردی تحت‌درمان قرار گرفتند مشاهده نشد.
مکمل‌های پروبیوتیک پیشنهادی ما برای اسهال
قرص لاکتول نیچرز اونلی، به‌دلیل دارابودن باسیلوس کواگولانس، می‌تواند در بهبود اسهالِ ناشی از آنتی‌بیوتیک‌درمانی و سندرم رودۀ تحریک‌پذیر مؤثر باشد.
کپسول دیلیست حاوی اس. بولاردی است و می‌تواند از اسهال جلوگیری کند.
پروبیوتیک‌هایی که می‌توانند نشانه‌های سندرم رودۀ تحریک‌پذیر را بهبود بخشند
همیشه این‌طور نیست که نشانه‌های اصلی سندرم رودۀ تحریک‌پذیر شامل خشکی مدفوع یا اسهال باشند. گاهی این اختلال در افراد به‌شکل نفخ مداوم، گاز معده، حالت تهوع و درد زیر شکم بروز می‌کند.
بررسی ۱۹ پژوهش نشان داد با اینکه برخی افراد بهبود علائم سندرم رودۀ تحریک‌پذیر را گزارش کردند، به‌طور کلی نتایج به‌دست‌آمده در بین افراد متفاوت بود. پژوهشگران نتوانستند تعیین کنند کدام پروبیوتیک از بقیه مؤثرتر بود. علاوه بر این، از آنجا که نشانه‌های سندرم رودۀ تحریک‌پذیر بسیار متنوع است، گاهی یکی از نشانه‌ها بهبود می‌یافت، در حالی که در بقیه نشانه‌ها تغییری حاصل نمی‌شد. به همین دلیل کار کمی دشوار بود.
برای نمونه، یک پژوهش درباره افراد مبتلا به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر با یبوست غالب نشان داد اس. سرویزیه یبوست را بهتر می‌کند، اما تأثیر چندانی روی درد یا ناراحتی زیر شکم ندارد. در پژوهش دیگری، به شرکت‌کنندگان مبتلا به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر با اسهال غالب مکملی با عنوان وی. اس. ال ۳ (VSL#3) دادند که حاوی لاکتوباسیلوس، بیفیدوباکتریوم و استرپتوکوکوس بود. از سوی دیگر، تناوب عمل دفع و رقیق‌بودن حرکات روده بهبود نیافت، اما نفخ کاهش یافت. پژوهش دیگری در طی درمان با این مکمل کاهش قابل‌توجه درد و نفخ را نشان داد. پژوهشگران بر این باورند که این پروبیوتیک‌ها به افزایش ملاتونین، هورمونی که در عملکرد گوارش نقش دارد، کمک می‌کنند.
پروبیوتیک‌هایی که ممکن است به کاهش وزن کمک کنند
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد تعادل باکتری‌ها در روده به‌شکل جدی روی وزن بدن تأثیر می‌گذارد.
برخی تحقیقات نشان می‌دهند مصرف مکمل‌های پروبیوتیک ممکن است برای دستیابی به کاهش وزن و داشتن بدنی سالم‌تر کمک‌کننده باشد. پژوهشگران تحقیقاتی روی حیوانات و انسان‌ها انجام داده‌اند که نشان می‌دهد برخی از سویه‌های باکتریایی می‌توانند میزان چربی و کالری جذب‌شدۀ روده را کاهش دهند، تعادل مناسب باکتری‌های روده را برقرار کنند و به کاهش وزن و چربی شکم کمک کنند.
بر اساس تجزیه‌وتحلیل چند پژوهش در سال ۲۰۱۴، پروبیوتیک‌هایی که ظاهرا در کاهش چربی مؤثرند عبارت‌اند از:
لاکتوباسیلوس گاسری (Lactobacillus Gasseri)؛
لاکتوباسیلوس رامنوسس؛
و ترکیبی از لاکتوباسیلوس رامنوسس و بیفیدوباکتریوم لاکتیس.
در یک پژوهش، وزن بدن و چربیِ مردان چاقی که به‌مدت ۱۲ هفته از ال. گاسری استفاده کردند، به‌شکل قابل‌توجهی کاهش یافت که بیش از ۸٫۵ درصد آن چربی شکمی بود. در مقابل، در وزن یا چربی بدن گروهی که دارونما مصرف کردند، تغییرات چندانی ایجاد نشد. در پژوهش دیگری، زنان چاقی که ۳ هفته ال. رامنوسس مصرف کردند، دو برابر افرادی که دارونما دریافت کردند وزنشان کم شده بود. علاوه بر این، آنها در طی مرحلۀ مراقبت، همچنان به کاهش وزن ادامه دادند؛ در حالی که گروهی که دارونما مصرف کرده بودند وزنشان افزایش یافت.
هنگامی‌که مکمل‌های پروبیوتیک مصرف می‌کنید، حتی اگر کالری زیادی مصرف کنید، وزنتان افزایش خواهد یافت؛ اما مقدار افزایش آن محدود خواهد بود. در یک پژوهش ۴هفته‌ای، از مردان جوان لاغر خواستند که ۱۰۰۰ کالری اضافی در روز مصرف کنند. آن دسته از این مردان که پروبیوتیک وی. اس. ال ۳ مصرف کردند، نسبت به گروه کنترل وزن کمتری داشتند. با این حال، از آنجا که نتایج برخی تحقیقات چشمگیر نبوده است، پژوهشگران می‌گویند در حال حاضر شواهد کافی برای نتیجه‌گیری قطعی درباره مزایای پروبیوتیک‌ها برای کاهش وزن وجود ندارد.
پروبیوتیک‌ها می‌توانند در حفظ سلامت مغز نقش داشته باشند
بین روده و سلامت مغز در بدن ما ارتباطی قوی وجود دارد. باکتری‌های موجود در رودۀ بزرگ، فیبر را هضم و به‌صورت اسیدهای چرب با زنجیرۀ کوتاه (که منبع تغذیۀ روده‌اند) تخمیر می‌کنند. تحقیقات نشان داده‌اند که این ترکیبات ممکن است برای مغز و دستگاه عصبی مفید باشند. بررسی ۳۸ پژوهش روی حیوانات و انسان‌ها نشان داد که پروبیوتیک‌های مختلف به بهبود علائم اضطراب، افسردگی، اوتیسم، وسواس فکری ـ عملی و ضعف حافظه کمک می‌کنند.
