هر چند هر دارویی برای خود عوارضی را به همراه دارد اما به هر حال برای عده ای، با تجویز پزشک ، مصرف داروهای پزشکی راه حل موقتی و مسکنی لازم محسوب می شود
برخی از داروهای اعتیادآور موجب آرامش، تسکین یا حتی در دوزهای بالا باعث از دست رفتن هشیاری می‌شوند. داروهایی که در این طبقه می‌گنجند شامل باربیتورات‌ها، داروهای ضد اضطراب و داروهای بیهوشی هستند. در ادامه به توضیح بیشتری در مورد هریک از این داروها خواهیم پرداخت:
۱. باربیتورات ها
باربیتورات ها مانند فنوباربیتال به عنوان آرام‌بخش عمل می‌کنند. در صورت مصرف زیاد و مداوم این طبقه از داروها ممکن است مشکلاتی در راه رفتن، حرف زدن، هشیاری، اغماء و حتی مرگ برای فرد پیش بیاید. باربیتورات‌ها توسط کسانی مصرف می‌شوند که خواستار آرامش و مقابله با اضطراب هستند. در اکثر این موارد دریافت مشاوره روانشناسی بیشترین کمک را به فرد می‌کند؛ بدون اینکه لزوماً نیازی به مصرف این داروها وجود داشته باشد.
۲. داروهای ضد اضطراب
داروهای ضد اضطراب از خانواده داروهایی به نام بنزودیازپین‌ها هستند که دیازپام (والیوم) از آن جمله است. بنزودیازپین‌ها در کاهش اضطراب بسیار مؤثرند و گاهی در درمان افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی از آن‌ها استفاده می‌شود. به علاوه برخی از بنزودیازپین‌ها به عنوان داروی بی‌خوابی مورد استفاده قرار می‌گیرند و در تنظیم خلق و کنترل خواب نقش دارند.این دو گروه از داروها، هرچه نیمه عمر کوتاه‌تری داشته باشند و هرچه قدرتمندتر باشند، احتمال وابستگی و اعتیاد افراد به آن‌ها بیشتر خواهد بود. به همین خاطر مصرف این داروها حتماً باید با تجویز پزشک و طبق دستورات او انجام شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه اختلالات اضطرابی کلیک کنید.
داروهای اعتیادآور محرک
طبقات مختلفی از داروها وجود دارند که سیستم اعصاب مرکزی را تحریک نموده و بدین ترتیب رفتار را فعال می‌سازند (برمی‌انگیزند) به همین دلیل به این داروها، داروهای محرک گفته می‌شود. این داروها شامل نیکوتین، آمفتامین‌ها، متامفتامین، کوکائین و ریتالین هستند. داروهای محرک که بر سیستم‌های تقویتی مغز اثر دارند، موجب ایجاد لذت در افراد می‌شوند و به همین دلیل مورد سوءمصرف قرار می‌گیرند.
۱. آمفتامین،متامفتامین و کوکائین
آمفتامین، متامفتامین (شیشه) و کوکائین از جمله رایج‌ترین داروهای محرکی هستند که اثرات نسبتاً مشابه دارند و باعث افزایش هوشیاری و بیش فعالی می‌شوند. این داروها اثرات رفتاری‌شان را تا حدود زیادی به واسطه افزایش فعالیت مدار نورون‌های ترشح کننده دوپامین اعمال می‌کنند. لذا آمفتامین، متامفتامین و کوکائین موجب تشدید اثرات محرک‌های تقویت کننده می‌شوند. چنانچه مقادیر زیادی از این داروها در طی مدت زمان طولانی مصرف شود باعث ایجاد توهم و هذیان و نشانه‌های روان پریشانه می‌گردد.
۲. داروهای اعتیادآور | ریتالین
ریتالین دارای مصرف پزشکی بوده و برای کودکان بیش فعال و بهبود نقص توجه در آن‌ها تجویز می‌شود. به خاطر تأثیری که این دارو در افزایش تمرکز و بیدار ماندن طولانی مدت دارد، توسط بسیاری از جوانان مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد و حتی بسیاری از دانش آموزان برای بیدار ماندن در شب امتحان از آن استفاده می‌کنند. این دارو خطر وابستگی زیادی دارد و در صورت مصرف خود سرانه می‌تواند باعث ایجاد اعتیاد شود. برای کسب اطلاعاا بیشتر در زمینه کودکان بیش فعال کلیک کنید.
داروهایی که موجب تغییر ادراک و ایجاد توهم‌ها می‌شوند
بسیاری از افراد از تغییراتی که در هوشیاری آن‌ها به وقوع می‌پیوند لذت می‌برند؛ شاید به همین دلیل است که از مواد گیاهی مانند ماری جوانا استفاده می‌کنند. مواد شیمیایی که در این نوع از گیاهان وجود دارد، باعث تغییرات عمیق در هوشیاری می‌شود. در ادامه به بررسی داروهایی که منجر به ایجاد تغییراتی در سیستم هوشیاری و ادراک می‌شوند می‌پردازیم:
۱. PCPA ،LSD، سیلوسایبین و DMT (دی متیل تریپتامین)
این داروها جزء مواد توهم‌زا با قابلیت سوءمصرف هستند و از اثرات مشخص آن‌ها ایجاد انواع توهم‌های بینایی و شنوایی است. این توهمات در برخی موارد خوشایند بوده، اما در اکثر موارد موجب ایجاد ترس و اضطراب می‌شوند.
دو مورد از داروهایی که به کرات مورد سوءمصرف واقع می‌شوند فن سیکلیدین (PCP یا گرد فرشته) و THC(یکی از عناصر فعال ماری جوانا) هستند. THC موجب دردزدایی و آرامش، افزایش اشتها و کاهش حمله‌های آسم می‌شود. از سوی دیگر تمرکز و یادآوری را دشوار ساخته، ادراک دیداری و شنیداری را دستخوش تغییراتی می‌کند و منجر به تجربه انواع توهم‌های دیداری و شنیداری می‌شود. برای کسب اطلاعات در زمینه فن سیکلیدین کلیک کنید.
داروهای مربوط به روان درمانی
نشانه‌های بیماری اسکیزوفرنی و اختلالات عاطفی می‌توانند به واسطه دو دسته از داروهای روان درمانی بهبود یافته یا از بین برود. داروهای مورد استفاده در روان درمانی عبارتند از:
۱. داروهای ضد روانپریشی
از جمله رایج‌ترین داروهای ضد روانپریشی می‌توان به کلرپرومازین اشاره کرد. کلرپرومازین اولین دارویی است که در درمان اسکیزوفرنی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت. این دارو تأثیر آرامش بخش بسیار زیادی دارد و باعث کاهش توهم و هذیان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی می‌شود. اما مصرف طولانی مدت و بدون تجویز پزشک این دارو باعث بی‌خوابی، افسردگی، یبوست و بروز علائم اعتیادی می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه داروهای ضد روانپریشی و اسکیزوفرنی کلیک کنید.
۲. داروهای اعتیادآور | داروهای ضد افسردگی
دومین طبقه مهم از داروهای روان درمانی، شامل داروهای ضدافسردگی است. مصرف بیش از حد این داروها می‌تواند باعث عوارض جانبی مانند افزایش فشار خون و بی‌خوابی شود. گروهی از دانشمندان معتقدند که این داروها اعتیادآور نیستند، با این حال بعضی از افراد با قطع آن‌ها دچار علائم ترک می‌شوند. درهرصورت مصرف این داروها باید با احتیاط و طبق تجویز پزشک انجام شود. برای کسب اطلاعات در زمینه اختلال فسردگی و داروهای ضدافسردگی کلیک کنید.
۳. سایر داروهای اعتیادآور درمانی
برخی دیگر از داروهای درمانی نیز در صورت مصرف خودسرانه و طولانی مدت به ایجاد وابستگی منجر می‌شوند. از این داروها می‌توان به آنتی‌هیستامین‌ها همچون آستمیزول، ترفنادین، دکس کلر فنیرامین، سیپروهپتادین و کلماستین اشاره کرد.
داروهای مسکن
در طول تاریخ آدمیان همواره سعی در یافتن داروهایی داشتند که درد را تسکین دهند. مواد مختلفی برای تخفیف درد مورد استفاده قرار می‌گیرد که قدیمی‌ترین نوع این داروها افیون‌ها و شبه افیون‌ها هستند که برای کاستن کوتاه مدت دردی که به وسیله آسیب یا صدمه ایجاد می‌شود به کار می‌روند. اگرچه مواد افیونی (از جمله مورفین، ترامادول، کدئین و متادون) اثر دردزدایی دارند، اما عوارض دیگری نیز بر جای می‌گذارند. این داروها باعث ایجاد احساس نشئگی در افراد می‌شود. به مرور زمان با از بین رفتن اثر این مواد در بدن، فرد برای رسیدن به حالت نشئگی مجبور می‌شود مقدار مصرف خود را افزایش دهد. با افزایش میزان مصرف، فرد در معرض خطر مسمومیت و مصرف بیش از حد یا اوردوز (Overdose) قرار می‌گیرد. هم‌چنین در صورت قطع مصرف، علائم ترک و خماری روی می‌دهد. برای کسب اطلاع در مورد خماری کلیک کنید.
گروه دوم، شامل آسپیرین و ترکیب‌های وابسته هستند. آسپیرین‌ها برای مواردی مانند سردرد، دندان درد، کاهش تب و… استفاده می‌شود. استفاده بیش از حد این دارو باعث ایجاد مسمومیت و مشکلات قلبی می‌گردد. ترامادول نیز داروی مسکن دیگری است که برای تسکین دردهای خفیف تا شدید استفاده می‌شود و مصرف آن اعتیادآور بوده و حتی می‌تواند باعث مرگ شود. اما به دلیل اثراتی نظیر سرخوشی، توسط بسیاری از افراد مورد سوءمصرف قرار می‌گیرند. برای کسب اطلاع بیشتر در زمینه ترامادول و آمپول پتیدین کلیک کنید.
خطر اعتیاد به داروهای اعتیادآور
اعتیاد به داروهای ذکر شده مانند اعتیاد به سایر مواد مخدر، خطر سوءمصرف بیش ازحد دارو (اوردوز) را به همراه می‌آورد که ممکن است زندگی فرد را نیز تهدید کند. ترک این مواد چالش‌های مربوط به خود را دارند و نیازمند گذراندن مراحلی نظیر سم‌زدایی، روان درمانی و شرکت در برنامه‌های پیشگیری از ترک هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه تعریف اعتیاد کلیک کنید.
دلایل ایجاد اعتیاد به داروها
دلایل مختلفی برای اعتیاد به داروها وجود دارد. تحقیقات نشان داده که زمینه ژنتیکی و خانوادگی افراد در اعتیاد به داروها تأثیر بسیار مهمی دارد. یک دلیل بسیار مهم مصرف خودسرانه افراد و بدون تجویز دکتر است. افراد در موقعیت‌های سخت زندگی خود به دنبال راه فراری از مشکلات هستند و برای همین ممکن است دست به خود درمانی و مصرف خودسرانه داروها بزنند. در مواردی هم مصرف دارو با تجویز پزشک شروع می‌شود اما به دلیل حس لذتی که این دارو ایجاد کرده، فرد به دنبال مصرف مجدد آن دارو می‌رود تا جایی که کنترل مصرف خود را از دست می‌دهد و معتاد می‌شود.
بعضی از مشکلات خانوادگی و مشکلات دوران کودکی مانند آزار و اذیت جسمانی، بی‌توجهی و عدم ارتباط مناسب با والدین می‌تواند فرد را در مقابل اعتیاد دارویی آسیب‌پذیر کند. استرس‌ها نیز تأثیر به سزایی در اعتیاد دارند. به طور کلی می‌توان گفت افراد در ابتدا از سر ناتوانی و مشکلاتی از قبیل بی‌خوابی، تنش، اضطراب، استرس، سردرد، بیماری‌های گوارشی و… به مصرف داروهای مختلف روی می‌آورند، اما در ادامه نمی‌توانند مصرف خود را کنترل کنند. برای کسب اطلاع از سایر انواع مواد اعتیادآور کلیک کنید.
درمان اعتیاد به داروهای اعتیادآور
ترک اعتیاد دارویی دارای دو جنبه جسمانی و روحی است. در بعد جسمانی باید اثر دارو از بدن فرد خارج شده و به اصطلاح سم‌زدایی شود. در بعد روحی باید وابستگی روانی فرد به دارو مورد درمان قرار گیرد که این کار نیازمند دریافت مشاوره ترک اعتیاد و کمک روانشناسان است. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه ترک اعتیاد کلیک کنید.
