رفلاکس معده به بازگشت اسید معده به مری را رفلاکس معده گویند، اما چرا این اتفاق می افتد؟ زمانی که غذا می خورید از طریق مری وارد معده می شود، در قسمت تحتانی مری و ورودی معده یک دریچه به نام اسفنکتر مری قرار دارد که به محض اینکه غذا وارد مری شد بسته می شود و اجازه بازگشت غذا و اسید به مری را نمی دهد. اما اگر این دریچه تا کامل بسته نشود و یا زود باز شود، اسید تولید شده توسط معده می تواند به داخل مری برگردد. این حالت را رفلاکس معده می گویند که با علائمی چون احساس ناراحتی در قفسه سینه و سوزش سر دل همراه است. هر فردی ممکن است در طول زندگی خود چندین بار به این مورد دچار شده باشد. اما اگر این علائم بیش از دو بار در هفته رخ دهد فرد مبتلا به رفلاکس معده است و باید برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کند.

رفلاکس معده چیست

بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) هنگامی رخ می دهد که اسید معده به طور مکرر به داخل مری پس می زند و می تواند باعث تحریک پوشش مری شما شود. بسیاری از افراد هر از گاهی رفلاکس اسید را تجربه می کنند. فرم خفیف رفلاکس اسید، حداقل دو هفته یک بار رخ می دهد و فرم متوسط تا شدید رفلاکس اسید حداقل یک بار در هفته اتفاق می افتد.

بیشتر افراد می توانند با تغییر در شیوه زندگی و داروهای بدون نسخه، رفلاکس معده به مری را مدیریت کنند اما برخی از مبتلایان به GERD ممکن است برای کاهش علائم به داروهای قوی تر یا جراحی نیاز داشته باشند.

رفلاکس معده چقدر طول می کشد؟

علائم ناراحت کننده سوزش سر دل بسته به علت آن می تواند دو ساعت یا بیشتر طول بکشد . سوزش سر دل خفیف که پس از خوردن غذای تند یا اسیدی ایجاد می شود ، معمولاً تا هضم غذا ادامه می یابد. در صورت خم شدن یا دراز کشیدن ، علائم سوزش سر دل نیز ممکن است چند ساعت پس از اولین بار ظاهر شود

علت رفلاکس معده

عواملی که می توانند خطر بروز رفلاکس معده را افزایش دهند عبارتند از:

• پرخوری و بزرگ شدن معده
• چاقی
• بارداری
• استرس
• فتق هیاتال یا هیاتوس
• مصرف برخی مواد غذایی مانند قهوه، شکلات یا برخی نوشیدنی ها
• مصرف برخی داروها مانند آسپرین
• مصرف مواد غذایی سرخ شده یا پرچرب
• شام دیرهنگام و خوابیدن بلافاصله بعد از صرف غذا
• سیگار کشیدن

علائم رفلاکس معده

زمانی که رفلاکس معده رخ دهد علائمی را به همراه دارد که شایع ترین آن سوزش سر دل و درد قفسه سینه می باشد. البته این درد در قفسه سینه ممکن است شب ها بدتر شود. همچنین ممکن است در برخی افراد مشکل در بلع ایجاد شود و احساس یک توده در ته گلو کنند.

رفلاکس معده می تواند باعث فرسایش دندان شود، پس اگر دچار پوسیدگی زیاد دندان هستید ممکن است به رفلاکس معده نیز مبتلا باشید. افزایش بزاق دهان، بوی بد دهان و مزه ترش در دهان می تواند از علائم رفلاکس معده باشد.از جمله علائم رفلاکس معده شبانه می توان به سرفه های مزمن، التهاب حنجره و ابتلا به آسم یا تشدید آن و اختلال در خواب اشاره کرد.

تشخیص رفلاکس معده

پزشک عمومی در اکثر موارد قادر است تا با پرسیدن سؤال هایی درباره علائم بیمار، عارضه رفلاکس معده را تشخیص دهد. انجام آزمایش های بیشتر تنها در صورتی ضرورت می یابد که بیمار دچار درد در هنگام بلع یا تسکین نیافتن علائم با وجود مصرف دارو شود.

آزمایش های بیشتر با هدف تأیید یا عدم تأیید تشخیص ابتلا به ریفلاکس معده انجام می شوند و در این بین احتمال ابتلا به دیگر بیماری های دارای علائم مشابه مانند دیس پپسی عملکردی یا سوءهاضمه (تحریک معده یا مری) یا سندرم روده تحریک پذیر (IBS) بررسی می شود. همچنین برای رد احتمال کم خونی آزمایش شمارش کامل خون انجام می شود.

آندوسکوپی: به منظور تأیید تشخیص ابتلا به رفلاکس معده، آندوسکوپ (درون بین) به آرامی وارد دهان بیمار می شود و سپس از راه گلو به سمت پایین و معده هدایت می شود. بیمار معمولاً طی این عمل هوشیار است و تنها پیش از عمل مقداری آرام بخش دریافت می کند. پزشک به کمک دوربین آندوسکوپ آسیب دیدن سطح مری توسط اسید معده را بررسی می کند. آندوسکوپی به تشخیص افتراقی و حذف احتمال ابتلا به عارضه های جدی تری مانند سرطان معده کمک می کند که باعث سوزش سر دل می شوند.

مانومتری: در مانومتری برای بررسی عملکرد اسفنکتر تحتانی مری، میزان فشار داخل عضله ی این اسفنکتر اندازه گیری می شود.

بلع باریوم:آزمایش بلع باریوم یکی از کارآمدترین روش های ارزیابی توانایی بلع و یافتن محل دقیق منشأ مشکل ترش کردن معده است. این آزمایش غالباً انسدادها یا مشکلات مربوط به عضله های مؤثر در فرایند بلع را مشخص می سازد.

پایش 24 ساعته pH: هنوز مشخص نیست که آیا بروز علائم پس از آندوسکوپی از ریفلاکس معده نشأت می گیرد یا خیر، پایش 24 ساعته pH برای پاسخگویی به این پرسش و تأیید تشخیص رفلاکس معده توصیه می شود.پایش 24 ساعته pH با هدف اندازه گیری میزان pH اطراف مری انجام می شود.

تشخیص رابطه رفلاکس معده و سرفه

پزشکان برای تشخیص رفلاکس معده و سرفه ی مزمن همراه آن باید سوابق پزشکی بیمار را به دقت بررسی کرده و همه ی علائم را در نظر بگیرند. تشخیص سرفه ی مزمن در کسانی که به LPR بدون سوزش معده مبتلا هستند ممکن است مشکل تر باشد.

بهتر است بدانید که ۷۵ درصد از بیمارانی که به دلیل رفلاکس معده سرفه ی مزمن دارند هیچ علائم گوارشی ندارند.بهترین روش برای تشخیص رفلاکس معده بررسی PH است. اما این آزمایش در مقایسه با بررسی سوابق پزشکی کمتر انجام می شود.

آزمایش PH 24 ساعته آزمایشی است که در آن یک میله از طریق بینی به درون مری فرستاده می شود تا PH مری را اندازه گیری کند. امکان انجام آزمایش PH مری Bravo نیز وجود دارد. در این آزمایش یک کپسول کوچک در طول اندوسکوپی برای مدت زمان مشخصی در مری قرار می گیرد.

یک پزشک همینطور ممکن است از داروهای بازدارنده های پمپ پروتون (PPls)، نوعی درمان برای رفلاکس معده، برای بیماران استفاده کند. اگر سرفه ی بیمار در طول این مدت بهبود پیدا کرد، مشخص می شود که ارتباطی میان رفلاکس معده و سرفه وجود داشته است.

درمان رفلاکس معده

درمان رفلاکس به کمک دارو

در بسیاری از موارد تغییر سبک زندگی و استفاده از داروهای در دسترسی مثل آنتی اسیدها می تواند علائم آن را به خوبی برطرف کند. انتخاب بهترین دارو برای رفع مشکلات معده از جمله رفلاکس، به تشخیص و نظر پزشک بستگی دارد. معمولا در موارد متوسط تا شدید رفلاکس استفاده از داروهایی مثل رانیتیدین یا فاموتیدین می تواند اثرگذاری خوبی داشته باشد. این قرص ها ضد ترشح اسید هستند و باعث می شوند تا میزان اسید ترشح شده از معده برای هضم غذا کنترل شود. یکی دیگر از قرص های موثر در این زمینه، متوکلوپرامید است که باعث می شود تا سرعت فعالیت و تخلیه محتوای معده افزایش یابد.

اگر مصرف آنتی اسید برای این منظور اثرگذاری لازم را نداشت، ممکن است پزشک داروهای دیگری را برای بیمار تجویز کند. در برخی از موارد یک نوع یا ترکیبی از داروهای زیر توسط پزشک پیشنهاد می شوند:

• مواد کف کننده مثل شربت گاویسکون که محیط داخل معده را برای جلوگیری از رفلاکس می پوشانند.
• مسدود کننده های گیرنده H2
• مهار کننده های پمپ پروتون
• داروهای تقویت تقویت کننده اسفنکتر تحتانی مری

لازم به ذکر است که مصرف این داروها باید حتما تحت نظر پزشک و با مجوز او مصرف شود. بیمار نباید به هیچ عنوان این داروها را با هم ترکیب کرده و یا دوز تجویزی را کم یا زیاد کند. بهتر است پس از یک دوره مصرف، مجددا توسط پزشک معاینه شود تا میزان اثرگذاری دارو برای فرد مشخص شود.

درمان رفلاکس به کمک جراحی

در صورتی که فرد به درمان دارویی به خوبی پاسخ داده اما با قطع مصرف دارو علائم برگردد، عمل جراحی گزینه مناسبی به نظر می رسد. تا کنون دو روش جراحی با اثرگذاری مناسب برای این منظور شناسایی شده است:

دستگاه LINX یکی از این روش هاست که در آن یک حلقه را در انتهای مری جای گذاری می کنند تا با جلوگیری از ورود محتوای معده به مری، جلوی رفلاکس را بگیرد. اثرگذاری این دستگاه متفاوت است؛ به صورتی که برخی از بیماران ممکن است با استفاده از آن هم چنان به دوزهای پایینی از دارو نیاز داشته باشند.

روش دیگر به نام فوندوپلیکشن شناخته می شود. در این روش به کمک قسمت بالایی معده، اسفنکتر تحتانی مری را تقویت کرده تا از رفلاکس اسید معده و فتق هیاتال جلوگیری کند. این روش نیاز به یک شکاف باز در شکم یا قفسه سینه دارد.

درمان خانگی رفلاکس معده

1-هنگام خواب بالاتنه خود را بالا ببرید

ریفلاکس اسید اغلب شبها بدتر می شود، چون وقتی دراز می کشید جریان اسید معده به مری راحت تر است. با تغییر زاویه بدن هنگام خواب می توانید علائم شب را بهبود ببخشید.سر و شانه های خود را بالای معده خود بالا ببرید و مری را به سمت پایین متمایل نگه دارید. به عنوان مثال، می توانید سر تخت خود را بلند کرده یا خود را روی بالش مایل قرار دهید.

2- شیرین بیان را امتحان کنید

شیرین بیان گیاهی است که مدت هاست برای تسکین بیماری های معده استفاده می شود. DGL نوع تغییر یافته ای از شیرین بیان است که از ترکیب گلیسیریزینی ندارد چرا که این ترکیب میتواند فشار خون را افزایش دهد.این گیاه به کاهش التهاب مری کمک میکند.زنجبیل، بابونه، ریشه گل ختمی از سایر گیاهانی هستند که می توانند به درمان رفلاکس معده کمک کنند.  می توانید درباره داروهای گیاهی کاهش دهنده اسید معده بیشتر بدانید.

3-وعده های غذایی کوچک تری بخورید

خوردن وعده های غذایی سنگین فشار بیشتری به اسفنکتر می آورد و سبب می شود اسفنکتر باز شده و اسید به مری راه پیدا کند. برای حل این مشکل به جای خوردن وعده های سنگین، غذای روزانه خود را به وعده های کم حجم تر اما بیشتری تقسیم کنید.

4-مصرف قهوه را محدود کنید

قطع یا کم کردن تعداد فنجان های روزانه قهوه می تواند به کاهش ریفلاکس اسید کمک کند. چرا که نوشیدن قهوه سبب می شود معده شما اسید بیشتری تولید کند که این اسید ممکن است به مری راه پیدا کند. کافئین موجود در قهوه باعث شل شدن اسفنکتر مری شده و به محتوای معده اجازه می دهد تا به سمت بالا حرکت کند.

5- از خوردن این غذاها اجتناب کنید

برخی از غذاها ممکن است ریفلاکس اسید شما را تشدید کنند چرا که دیر هضم هستند و مدت بیشتری در معده می مانند که هرچه غذاها بیشتر در معده بمانند احتمال افزایش فشار معده و باز شدن اسفنکتر مری بیشتر است.برخی از غذاهایی که ممکن است باعث ریفلاکس اسید شوند، عبارت اند از: پنیر، غذای سرخ شده، میان وعده های فرآوری شده مانند چیپس سیب زمینی، گوشت های چرب مانند بیکن، شکلات، پودر فلفل قرمز، پیتزا

مواد غذایی مفید برای رفلاکس معده

ماست: به خاطر داشته باشید که در اینجا منظور ما ماست های شیرین شده و دارای خامه نیست. انواع ماست کم چرب یا بدون چربی منجر به کاهش فشار در اسنفکتر تحتانی مری و بالا رفتن سرعت هضم غذا می شود.

خربزه: این گروه از میوه ها هم برای کاهش علائم سوزش سر دل مفیدند، اما همانند آنچه که درباره موز گفته شد، ممکن است که در معدودی از افراد، برعکس عمل نموده و علائم را تشدید کنند. به همین خاطر در صورت بروز مشکل باید از مصرف آن ها پرهیز شود.

سبزیجات تیره رنگ: این قبیل سبزیجات از قبیل مارچوبه، کلم بروکسل، کلم پیچ و اسفناج خاصیت قلیایی دارند و در هضم موثر غذا و کاهش اسید معده موثرند.

بلغور جو: جو دو سر یکی از بهترین انتخاب ها برای وعده صبحانه و میان وعده در طی روز است. این ماده غذایی، هم سیر کننده است و هم از بالا رفتن اسید معده در داخل مری، جلوگیری می کند. جو دو سر رو حتی می توان با کشمش مصرف کرد، زیرا این توانایی را دارد که اسید کشمش را جذب خود کند.

آدامس: منجر به افزایش تولید بزاق و کاهش میزان اسید در مری می شود. دقت کنید که در انتخاب آدامس ها، نوع حاوی نعناع و بدون شکر آن ها را انتخاب کنید.

زنجبیل: اگر در حد متعادل مصرف شود، یکی از مواد غذایی بسیار مفید برای مبارزه با سوزش سر دل است. در طول تاریخ از زنجبیل به منظور از بین بردن التهاب و مشکلات گوارشی استفاده می شده است.

موز: این میوه به دلیل PH مناسبی که دارد یک میان وعده فوق العاده برای مبتلایان به سوزش سر دل است. خاصیت قلیایی موز منجر به خنثی کردن اسید معده و کمک به تخفیف علائم ریفلاکس می شود. البته در معدودی از افراد همانطور که مصرف انواع توت ها، پرتقال و گریپ فروت منجر به تولید اسید در معده می شود، مصرف موز نیز می تواند همین علامت را ایجاد کند.