زخم معده، زخم بازی است که در لایه داخلی معده و قسمت فوقانی روده کوچک (دوازدهه) ایجاد می‌شود، شایع‌ترین علائم زخم معده، درد معده است.

زخم معده شامل موارد زیر می‌باشد:

1. زخم معده در قسمت داخلی معده
2. زخم دوازدهه یا اثنی عشری که در قسمت فوقانی روده کوچک (دوازدهه) ایجاد می‌شود.

شایع‌ترین علت زخم معده، عفونت ایجاد شده توسط باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H.pylori) و استفاده طولانی مدت از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن و سدیم ناپروکسن است.

استرس و غذاهای تند و ادویه‌دار باعث ایجاد زخم معده نمی‌شوند اما می‌توانند علائم بیماری را تشدید کنند.

• درد و سوزش معده
• احساس سیری، نفخ و یا آروغ زدن
• عدم تحمل غذاهای غذاهای چرب
• سوزش معده
• حالت تهوع

شایع‌ترین علت زخم معده احساس سوزش و درد در معده است. اسید معده باعث ایجاد درد می‌شود مانند زمانی که معده خالی باشد. این درد اغلب با خوردن غذاهای خاص یا داروهای خاص که کاهنده اسید معده هستند تسکین می‌یابد اما ممکن است دوباره برگردد. درد ممکن است بین وعده‌های غذایی و یا حتی در شب بیشتر باشد.

در موارد نادر زخم معده با علائم شدیدی همراه است مانند موارد زیر:

• استفراغ یا استفراغ همراه با خون
• مشاهده خون در مدفوع یا مدفوع سیاه یا تیره
• مشکل تنفس
• احساس ضعف
• حالت تهوع یا استفراغ
• کاهش وزن بدون دلیل
• تغییر اشتها
• علت ایجاد زخم معده

زمانی زخم معده ایجاد می‌شود که اسید موجود در دستگاه گوارش سطح داخلی معده یا روده کوچک را از بین می‌برد. این اسید می‌تواند یک زخم باز دردناک را ایجاد کند که ممکن است با خونریزی همراه باشد. دستگاه گوارش با یک لایه مخاطی (موکوس) پوشانده شده است که به طور معمول وظیفه آن محافظتش در برابر اسید است. اما اگر مقدار اسید افزایش یابد یا میزان مخاط کاهش یابد، مستعد ابتلا به زخم معده هستید.

 علت ایجاد زخم معده

باکتری H.pylori

باکتری هلیکوباکتر پیلوری معمولا در لایه مخاطی زندگی می‌کند. اغلب باکتری  H.pylori مشکلی ایجاد نمی‌کند اما می‌تواند باعث ایجاد التهاب در لایه داخلی و زخم معده شود.

مصرف آسپیرین و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی می‌توانند مخاط معده را تحریک و یا ملتهب کنند این داروها شامل ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم، کتوپروفن هستند.

مصرف سایر داروها

مصرف هم‌زمان برخی داروها مانند استروئیدها با مصرف داروهای غیر استروئیدی، داروهای ضد انعقاد خون، دوز پایین آسپیرین، آلندرونات و ریزدرونات می‌تواند احتمال ایجاد زخم معده را افزایش دهند.

عوامل خطر

• دود سیگار: خطر ابتلا به زخم معده را در فردی که H.pylori دارند را افزایش می‌دهد.
• مصرف الکل: الکل می‌تواند مخاط معده را تحریک کند و میزان تولید اسید معده را افزایش دهند.
• استرس
• مصرف غذاهای تند

عوارض زخم معده

خونریزی داخلی

خونریزی می‌تواند به صورت از دست دادن آهسته خون که منجر به کم خونی یا از دست دادن شدید خون که منجر به بستری شدن در بیمارستان یا تزریق خون شود. از دست دادن خون شدید، ممکن است باعث استفراغ سیاه خونی یا دفع مدفوع سیاه شود.

ایجاد یک سوراخ یا یک حفره در دیواره معده

زخم‌های معده می‌توانند یک سوراخ در دیواره معده یا روده کوچک ایجاد کنند و شما در معرض ریسک بالای عفونت حفره شکم (پریتونیت) قرار دهند.

انسداد

زخم معده می‌تواند مانع عبور غذا از دستگاه گوارش شود و باعث شود شما به راحتی احساس سیری کنید، استفراغ کنید و یا لاغر شوید.

سرطان معده

افراد مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری در معرض ابتلا به سرطان معده هستند.

تشخیص زخم معده

تست آزمایشگاهی H.pylori:

پزشک با استفاده از آزمایش خون، مدفوع و یا تست تنفس می‌تواند وجود باکتری را تشخیص دهد. تست تنفس، دقیق ترین آزمایش است.

برای تست تنفس، بایستی مایعی حاوی کربن رادیواکتیو بنوشید سپس باید به داخل یک کیسه بدمید، اگر شما مبتلا به این باکتری باشید، کربن دی اکسید حاصل از بازدم شما حاوی کربن رادیواکتیو است. اگر قبل از آزمایش از داروهای ضد اسید استفاده می‌کنید حتما پزشک را در جریان قرار دهید و  حتی ممکن است لازم باشد که دارو را برای مدتی قطع کنید زیرا داروهای ضد اسید می‌تواند منجر به نتایج منفی کاذب شوند.

آندوسکوپی

پزشک با استفاده از اسکوپ قسمت فوقانی دستگاه گوارش را بررسی کند. در طول آندوسکوپی، پزشک یک لوله توخالی مجهز به لنز (اندوسکوپ) را به پایین گلو و بعد مری و معده و روده کوچک منتقل می‌کند تا التهاب و زخم را بررسی کند. اگر پزشک زخم را تشخیص دهد، یک نمونه بافت کوچک (بیوپسی) را برای معاینه برمی‌دارد. بیوپسی می‌تواند H.pylori  را در پوشش معده تشخیص دهد.

در صورت بالا بودن سن، اگر علائم خونریزی داشته باشید یا اخیراً دچار کاهش وزن یا مشکل در خوردن و بلعیدن شده باشید، پزشک احتمالاً آندوسکوپی را توصیه می کند. اگر آندوسکوپی زخم معده را نشان داد، باید بعد از درمان آندوسکوپی باز انجام شود تا نشان داده شود که بهبود یافته است ، حتی اگر علائم و نشانه‌های بیماری را نداشته باشید.

آندوسکوپی زخم معده

تصویر برداری سری دستگاه گوارش فوقانی

در این روش با بلع باریم و اشعه X تصاویری از مری، معده و روده کوچک ایجاد می‌شود.

درمان زخم معده

درمان زخم معده به علت ایجاد آن بستگی دارد. داروهایی عبارتند از:

آنتی بیوتیک برای از بین بردن H.pylori

در صورت تشخیص این باکتری در دستگاه گوارش، پزشک آنتی بیوتیک‌هایی مثل آموکسی سیلین، کلاریترومایسین، مترونیدازول، تینیدازول، تتراسایکلین و لووفلوکساسین را تجویز می‌کند.

داروهایی که مانع تولید اسید می‌شوند

بازدارنده‌های پمپ پروتون که PPI نامیده می‌شود با جلوگیری از عملکرد سلول‌های تولید کننده اسید، اسید معده را کاهش می‌دهند. مثل امپرازول، لانزوپرازول، رابپرازول و پانتوپرازول است.

داروهایی برای کاهش تولید اسید

یا مسدود کننده های اسید – که به آن مسدودکننده های هیستامین (H₂) نیز گفته می شود- میزان اسید معده آزاد شده در دستگاه گوارش را کاهش می دهد، که درد زخم را تسکین می دهد و بهبود زخم را افزایش می‌دهد.

مسدود کننده‌های اسید با نسخه پزشک یا بدون نسخه، شامل داروهای فاموتیدین (Pepcid AC) ، سایمتیدین (Tagamet HB) و نیازاتیدین (Axid AR) هستند.

آنتی اسیدهایی که اسید معده را خنثی می‌کنند

پزشک ممکن است یک داروی ضد اسید در رژیم دارویی شما قرار دهد. آنتی اسیدها اسید معده موجود را خنثی می کنند و می توانند تسکین دهنده درد سریع باشند. عوارض جانبی بسته به مواد اصلی تشکیل دهنده می تواند شامل یبوست یا اسهال باشد. آنتی اسیدها می‌توانند علائم را تسکین دهند اما به طور کلی برای بهبود زخم تجویز نمی‌شوند.

داروهایی که از پوشش معده و روده کوچک محافظت می‌کنند

در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی به عنوان محافظت از  بافت معده و روده کوچک تجویز کند.شامل داروهای تجویز شده سوکرالفات (Carafate) و میزوپروستول (Cytotec) هستند.