درمان وجودی یا اگزیستانسیالیسم را تحت عنوان هستی گرا درمانی نیز می شناسند و آن را موج سوم روش های روان درمانی می توان نام برد که بنیان آن را اروین یالوم با تاثیر پذیری از (رولو می) ایجاد کرد. به طور کلی در این روش، علم و فلسفه نقش اساسی و مهمی ایفا می کند و درمانگران با تکیه بر اصل وجودی انسان به حل مشکلات بنیادین و عمیق مراجعین می پردازند.
با یک مثال به ادامه ماجرای درمان وجودی یا درمان اگزیستانسیالیسم بپردازیم:
یک دریا را در نظر بگیرید که مشابه با ذهن انسان است، یک مشاور فقط به سطح آن کار دارد ولی یک رواندرمانگر وجودی به عمق و درون آن می رسد. هر چه که شما بیشتر و بیشتر اضطرابهای درونی خود را تحلیل کنید، می توان گفت که دیگر دچار احساس ها و افکار های منفی مانند؛
- پوچی
- بی هدفی
- تنهایی
- نا امیدی
- بی انگیزگی
- ترس از دست دادن عزیزان
- و اضطراب از چیزی که نمی دانید فعلا چیست نخواهید شد.
ریشه این روش درمانی، به یک باور آلمانی برمیگردد که بر اساس آن، انسان ها به طور عادی با سه سطح از دنیا در ارتباط بوده و آن سه سطح عبارت اند از:
- Umwelt: به معنای ارتباط انسان با آنچه جنبه مادی نامیده میشود.
- Mitwelt: به معنای ارتباط انسان در اجتماع و آنچه روابط اجتماعی نامیده میشود.
- Eigenwelt: به معنای ارتباط انسان با درون خود و آنچه خویشتن پنداری نامیده میشود.
اگر افراد بتوانند ارتباط و تعاملات روزمره خود در این سه سطح را به حد تعادل برسانند، آنگاه انسانی سالم قلمداد میشوند. قدمت درمان وجودی یا اگزیستانسیالیسم به اوایل قرن بیستم باز می گردد و در طی سال های اخیر بیش از گذشته مورد توجه و تکمیل قرار گرفته است.
افراد مطرح در رویکرد وجودی یا اگزیستانسیالیسم
- فردریچ نیچه
- گابریل مارسل
- کی یرکگور
- داستایوفسکی
- کافکا
- هایدگر
- آلبر کامو
- ژان پل سارتر
- رولو می
- اروین یالوم
فرآیند درمان وجودی
به طور کلی در فرآیند درمان وجودی یا اگزیستانسیالیسم آن دسته از ویژگی ها و خصوصیات انسانی که قابلیت تحریک و تحمل درد و رنج را دارد هدف اصلی قرار می گیرند. در این مسیر درمانی تمرکز اصلی بر دغدغه ها و معضلاتی است که از ریشه وجودی انسان سرچشمه گرفته و منجر به بروز شکاف ها و ترس هایی در ضمیر خودآگاه یا حتی ناخود آگاه می شود.
یکی از مهمترین کارهایی که برای درمان وجودی یا اگزیستانسیالیسم انجام می دهند، ترغیب و تشویق بیمار به خود افشاگری است. برای این کار محیطی امن و قابل اعتماد توسط روان درمانگر ایجاد می شود تا آرامش و امنیت مورد نظر بیمار فراهم شود؛ سپس به تدریج فرد را به بیان مسائلی که به نوعی راز های مگو محسوب میشود تشویق می کنند. این مرحله یکی از اساسی ترین قسمت های فرایند درمان وجودی می باشد.
صحبت از مرگ و به دنبال آن چیستی و معنای زندگی از دیگر مراحل درمان وجودی است؛ این دو موضوع از اهمیت بالایی برخوردار بوده و باعث تفکرات عمیق و یافتن ترس های بیمار می گردند. در صورتی که درمان وجودی یا اگزیستانسیالیسم به خوبی پیش برود، بیماران می توانند با شناخت خوبی از هدف و معنای زندگی، گزینه های پیش روی خود را در زمینه های مختلف به درستی ببینند و هنر تصمیم گیری را در خود تقویت کنند.
درمان وجودی یا اگزیستانسیالیسم معتقد است انسان در طول زندگی با چهار دسته اضطراب درگیر است که عبارت اند از:
- مرگ
- آزادی
- تنهایی
- پوچی
و این اضطراب ها و ترس ها هستند که مانع رسیدن آدمی به نیل و غایت خود شده و آنها را از مسیر اصلی و درست زندگی گمراه میکنند. از طرف دیگر بدون این ترس ها زندگی از معنای اصلی خود خارج میشود. پس اگر شناخت درست و درک صحیحی از این موارد داشته باشیم، میتوانیم ترس و اضطراب خود را کنترل کنیم.
تکنیک های درمان وجودی
در روش درمان وجودی یا اگزیستانسیالیسم، درمانگران بر خلا دیگر شیوه ها از دارو درمانی، تکنیک های بیو شیمیایی و یا هیپنوتیزم استفاده نمی کنند؛ بلکه تمرکز و هدف اصلی خود را بر آزادی بیمار و انجام وظایف او قرار می دهند.
مسئولیت پذیری بخش مهمی از این شیوه درمانی محسوب می شود و چنانچه بیمار در این زمینه به درستی آموزش ندیده باشد باید ابتدا به فردی مسئول و وظیفه شناس تبدیل شود.
معمولاً بیمارانی که از درمان وجودی یا اگزیستانسیالیسم استفاده می کنند دچار ترس و اضطراب هستند؛ به کمک تحلیل های شخصیتی و صحبت های فلسفی، این افراد می توانند قدرت خلاقیت، عشق، آزادی، اعتماد به نفس و سایر عواملی که مستقیماً بر عزت نفس آنها تاثیر می گذارد را تقویت کرده و تصمیمات بهتری در زندگی بگیرند.
بسیاری از ما تصور می کنیم عوامل بیرونی و خارجی، تاثیر زیادی در عملکرد و زندگی ما دارند؛ اگرچه نمیتوان این تاثیر را نادیده گرفت اما آنچه اساساً زندگی و سرنوشت ما را می سازد تصمیمات و عملکرد ماست. درمان وجودی این امکان را فراهم می کند تا افراد در سخت ترین شرایط نیز تصمیمات بهتر و صحیح تری اتخاذ کنند.
پروتکل درمان وجودی
مجموعه قوانین و پروتکل هایی که در یک دوره هستی گرا درمانی اعمال می شود، بسته به شرایط بیمار میتواند متفاوت و کم و زیاد باشد؛ اما در حالت کلی این قوانین میان روان درمانگر و متقاضی عبارت است از:
- ایجاد ارتباط اولیه برای شروع درمان
- صحبت و مذاکره پیرامون مسائل و مشکلات، برای شناخت و ارزیابی دقیق مراجع
- یافتن ریشه و علت وجود مشکلات در مراجع و تحلیل آنها
- شروع صحبت های اصلی برای افزایش نقاط مثبت فردی به منظور ساخت و شروع زندگی جدید بر پایه باورها و تصمیمات موثر
- تفهیم حس وجود داشتن به بیمار
