اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) یکی از بحث های پرطرفدار در بین روانشناسان است. خیلی از روانشناسان عقیده دارند که این روش نمی تواند به عنوان یک روش درمانی موثر مورد استفاده قرار بگیرد. در حالی که تاثیرات این روش با تحقیقات مکرر به اثبات رسیده است. در ادامه مطلب این روش مفصلا مورد بررسی قرار می گیرد.
تاریخچه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد که به درمان ACT نیز معروف است، نوعی رفتار درمانی تجربی به حساب می آید که در سال ۱۹۸۶ توسط پروفسور استیون هیز مطرح شد. به عنوان نخستین درمان موج سومی که بین روش های روان درمانی مدرن و فرامدرن قرار می گیرد، به کار گرفته شد. این روش درمانی دارای ۶ فرایند اصلی است. مبانی نظری درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد طبق مداخلات پذیرش، خودآگاهی و ذهن آگاهی تدوین شده است.
تعریف مفهومی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
روان درمانی رویکردهای مختلفی دارد که هر رویکرد هدف های خاصی را دنبال می کند. به عنوان مثال در رویکرد روانشناسی مثبت گرا به مراجع کمک می شود تا افکار منفی را به افکار مثبت بدل کند. یا در رویکرد درمانی CBT سعی می شود افکار منفی مراجع به چالش کشیده شود. بعد از به چالش کشیدن افکار منفی به مراجع کمک می شود تا به حقیقت و واقعیت برسد. در حالیکه این رویکرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد روان درمانگر هیچ تلاشی برای تغییر افکار بیمار نمی کند. بلکه به بیمار کمک می کند تا افکار خود را بپذیرد و بعد از پذیرش، ارزش های خود را انتخاب کند و در جهت ارزش های انتخابی عمل کند.
این روش درمانی می تواند برای طیف وسیعی از بیماری های روانی کاربرد داشته باشد. تکنیک هایی که در این روش درمانی به کار برده می شوند، بسیار متنوع هستند. بطور کلی میتوان گفت که در این رویکرد درمانی، رابطه فرد با افکار و احساسات دشوار و منفی خود تغییر می کند. با وجود اینکه در این روش درمانی هدف کاهش علائم یا حذف علائم دنبال نمی شود اما مراجع بعد از مدتی شاهد حذف و کاهش علائم بیماری خود خواهد بود. بطور کلی در خصوص اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می توان گفت که تکنیک های این روش باعث بهبود کیفیت زندگی و وضعیت روانی فرد می شود و نشانه های اختلالات روانی را به شدت کاهش می دهد.
اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
افرادی که در حوزه روانشناسی مطالعه دارند می دانند که این روش می تواند به عنوان یک روش درمانی برای درمان اختلالات روانی که در DSM-5 مطرح شده است کاربرد داشته باشد. اما این رویکرد درمانی پا را فراتر از این حوزه ها گذاشته و توانسته است در کنترل بسیاری از بیماری ها نقش داشته باشد. به عنوان مثال از این روش درمانی می توان برای کنترل و مدیریت بیماری هایی مانند دیابت و فشار خون کمک گرفت.
طبق تحقیقات انجام شده در خصوص اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد اثبات شده است که این رویکرد درمانی می تواند در درمان چاقی و اضافه وزن نیز موثر عمل کند. بطور کلی بیماری های زیر توسط درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد کنترل و درمان می شوند:
- افسردگی
- اختلالات دو قطبی
- وسواس عملی و فکری
- استرس و اضطراب های شغلی
- استرس ناشی از برخی از بیماری ها مانند سرطان و تومورها
- اختلالات پس از سانحه
- اختلالات خوردن مانند پرخوری
- کم اشتهایی روانی
- اختلالات پوست کنی و موکنی
- دردهای مزمن و طولانی مدت
- انواع اعتیاد مانند اعتیاد به هروئین
- وزوز گوش
- اسکیزوفرنی
مبانی نظری درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
بطور کلی روش درمان مبتنی بر تعهد و پذیرش دارای ۶ فرایند اساسی است که به ترتیب عبارتند از:
مرحله پذیرش
در مرحله پذیرش به مراجع تکنیک هایی آموزش داده می شود که بتواند بصورت فعال و آگاهانه افکار منفی و موارد آزاردهنده را به آغوش بکشد و با تمام وجود عیوب خود را بپذیرد. هدف از انجام این روش صرفاً پذیرش عیوب بدون تلاش برای تغییر دادن آن است.
همجوشی زدایی شناختی
در این مرحله که با نام گسلش شناختی نیز از آن یاد می شود، درمانگر سعی می کند تا مراجع را به مرحله ای برساند که به افکار منفی و عیوب خود وابستگی کمی نشان دهد و از افکار خود به مرور زمان دور شود. کاهش در باور مهمترین هدف این مرحله است. در این مرحله از تکنیک های مختلفی مانند تکرار کلمات و جملات مرتبط با افکار منفی با صدای بلند استفاده می شود. یکی دیگر از تکنیک های معروف مربوط به این روش، تکنیک برگ شناور است که در آن از مراجع خواسته می شود که در مدیتیشن افکار منفی خود را مانند برگی شناور روی آب ببیند، بطوریکه فرد فقط تماشاگر افکار خود است.
بودن در زمان حال
بودن در زمان حال یا لحظه آگاهی بطور کلی یکی از بهترین روش های روان درمانی برای دور شدن از اضطراب و رسیدن به آرامش است. با تکنیک هایی مانند شکرگزاری، مدیتیشن و خیره شدن به اشیایی مانند شعله شمع محقق می شود.
خود به عنوان بافتار
خود به عنوان بافتار یا خود مشاهده گر یا خودِ زمینه، چهارمین مرحله رویکرد درمانی است که در آن از مراجع خواسته می شود خود را به مانند آسمان فرض کند. افکار منفی را مانند آب و هوا در نظر بگیرد که آب و هوا با تمامی نوساناتی که دارد هیچ ضربه و صدمه ای به آسمان وارد نمی کند.
ارزش ها
در استراتژی پنجم این رویکرد درمانی به بیمار یا مراجع کمک می شود که بیمار احساسات منفی و دردناک خود را به عنوان فرصتی برای کمال و پیشرفت در نظر بگیرد. برای زندگی خود یک هدف و جهت انتخاب کند. تمایلات فرد و خواسته های فرد در این مرحله مشخص می شوند.
اقدام متعهدانه
آخرین مرحله درمانی که باعث اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می شود، اقدام متعهدانه است. در آن اعمال خاص و حالات خاص در جهت ارزش زندگی تعیین می شوند. در پایان این مرحله، فرد انعطاف پذیری بالایی پیدا می کند و می تواند به حال خوب و کیفیت مطلوب در زندگی برسد.
