اختلال دو قطبی یا شیدایی_افسردگی نوعی بیماری روانی و وجود مشکل در طرز رفتار فرد می باشد. در این مقاله قصد داریم راه های مختلف درمان اختلاق دو قطبی را بررسی کنیم اما پیش از آنکه به راه های درمانی آن بپردازیم بهتر است یک زمینه و اطلاعات کلی در رابطه با این بیماری به دست آوریم.

اختلال دو قطبی چیست؟

همانطور که بالا نیز به آن اشاره شد اختلال دو قطبی نوعی اختلال روانی بوده و افرادی که به این بیماری مبتلا هستند دچار تغییرات زیادی در خلق و خوی خود می شوند. این بیماری روانی انواع مختلفی دارد که از جمله اصلی ترین و مهم ترین آن ها می توان به اختلال دو قطبی نوع یک و اختلال دو قطبی نوع دو اشاره کرد. مدت زمان شیدایی(مانیا) افراد، نقطه تفاوت این دو نوع اختلال می باشد. در نوع یک، مانیا یا شیدایی برای فرد وجود می آید اما در نوع دوم مدل خفیف تری که به آن نیمه_شیدایی(هیپومانیا) گفته می شود برای فرد اتفاق می افتد. شروع بیماری اختلال دو قطبی اغلب با افسردگی همراه می باشد که پس از مدتی افسردگی، دوره شیدایی در فرد بروز می کند.

اختلال دو قطبی بیماری مزمنی است که فرد مبتلا باید تا آخر عمر تحت نظارت باشد. با توجه به گفته سازمان ملی سلامت روان حدود 4.4 درصد از افراد بزرگسال ایالت متحده در سطح خاصی از زندگی خود دچار بیماری اختلال دو قطبی می شوند. شیوع اختلال دو قطبی در مردان و زنان تقریباً یکسان بوده و با توجه به تخمین های زده شده متوسط بروز این اختلال در سنین بیست و پنج و یا بیست و شش سالگی می باشد اما این تخمین قطعی نیست و ممکن است برخی افراد از همان دوران کودکی و یا در سال های آخر عمر دچار این مشکل شوند. برای درمان اختلال دو قطبی راه های متفاوتی وجود دارد که اکنون به بررسی هر کدام از آن ها می پردازیم.

تشخیص بیماری اختلال دو قطبی

پیش از آن که برای درمان اختلال دو قطبی در یک فرد اقدامی انجام دهید باید میزان بیماری آن فرد را ارزیابی کنید، ارزیابی صحیح شامل موارد زیر می باشد:

معاینه فیزیولوژی

پزشکی که نزد او مراجعه می کنید امکان دارد معاینه فیزیکی و آزمایش های گوناگونی بر روی فرد انجام دهد چرا که گاهی اوقات دیده می شود مشکلات پزشکی سبب بروز اختلال دو قطبی در فرد شده است.

ارزیابی روان پزشک

گاهی ممکن است پیش از درمان اختلال دو قطبی، پزشک فرد را نزد یک روان پزشک بفرستد تا با او درباره احساسات و افکار صحبت کند. روان پزشک یا روانشناس قبل از درمان اختلال دو قطبی باید علائم بیمار را با معیارهای این بیماری مقایسه کند که این علائم در دفترچه راهنمای تشخیص اختلالات روانی وجود دارد، این دفترچه توسط انجمن روان پزشکان آمریکا منتشر شده است.

تفاوت اختلال دو قطبی و اختلال شخصیت مرزی

اختلال دو قطبی و شخصیت مرزی ممکن است از برخی جهات شبیه به هم باشند و برخی افراد را به اشتباه بیندازند. در هر دو اختلال ممکن است عدم ثبات خلق و خو و رفتارهای تکانشی دیده شود اما باید بدانیم که این دو اختلال با هم تفاوت زیادی دارند.

• افراد مبتلا به اختلال دو قطبی دوره هایی از افسردگی و شیدایی را تجربه می کنند اما افراد دارای شخصیت مرزی برای دقایق یا ساعاتی احساس افسردگی یا انرژی زیاد را تجربه می کنند.
• افراد دارای شخصیت مرزی معمولا با دلایل خاصی برانگیخته می شوند و حالات آن ها تغییر می کند، اما افراد مبتلا به اختلال دو قطبی بدون دلیل خاصی افسردگی یا شیدایی را تجربه می کنند.
• عموما افراد مبتلا به اختلال دو قطبی یا به شدت غمگین و یا به شدت پرانرژی هستند، اما در اختلال شخصیت مرزی درجه تفاوت خیلی زیادی بین حال خوب و بد وجود ندارد.

آیا اختلال دو قطبی و اعتیاد به هم مرتبط هستند؟

دلیل واقعی اینکه چرا اکثر افراد مبتلا به اختلال دو قطبی از مواد سوء استفاده می کنند ناشناخته است، گرچه سوء مصرف مواد اغلب علائم را تشدید می کند. افرادی که سابقه بیماری روانی ندارند و یا علائم خفته اختلال دو قطبی ندارند، به دلیل سوء مصرف مواد میتوانند علائم خود را نشان دهند.

اختلال دو قطبی و همچنین سوء مصرف مواد، خطرات جدی را برای سلامتی افراد ایجاد می کند. در مقایسه با عموم مردم، افرادی که با این اختلال دست و پنجه نرم می کنند بیشتر در معرض مشکلات روابط، بی ثباتی مالی، خودکشی و تصادف هستند. آنها احتمالاً معتاد به مواد مخدر و الکل هستند، با این فرض که آنها اکنون با اعتیاد مبارزه نمی کنند.

مجله آمریکایی مراقبت های بهداشتی مدیریت شده آمار زیر را ارائه کرده است:

• 56 درصد از افراد شرکت کننده در این مطالعه در طول زندگی خود به مواد مخدر یا الکل معتاد بودند.
• 46 درصد از شرکت کنندگان معتاد بودند، در حالیکه چهل و یک درصد معتاد به مواد مخدر بودند.
• از آنجا که الکل موجود و قانونی است، الکل یک ماده بسیار رایج در افراد مبتلا به اختلال دو قطبی است.

اگر فردی با اختلال دو قطبی و سوء مصرف مواد دست و پنجه نرم می کند، ممکن است تشخیص دو قطبی و سوء مصرف مواد داشته باشد. تشخیص دوگانه یا یک بیماری همزمان بهبود را بسیار دشوار می کند. از طرف دیگر، افراد دو قطبی ممکن است دوره هایی از افسردگی شدید را تجربه کنند که متناوباً با دوره های شدیدتر و احساس اغراق آمیز در مورد ارزش خودشان است. بی ثباتی عاطفی با برنامه های بهبودی تداخل دارد، این امر پیروی از دستورالعمل های طرح درمان را با چالش مواجه می کند.

ارتباط بین اختلال دو قطبی و اعتیاد چیست؟

توضیح میزان افزایش میزان سوء مصرف مواد و وابستگی به مواد شیمیایی در افراد مبتلا به اختلال دو قطبی به طور خاص قابل توضیح نیست. دلیل اصلی افراد مبتلا به خود درمانی و سوء مصرف مواد این است که آنها سعی می کنند علائم دردناک ناشی از این اختلال را محو کنند. با این حال، موسسه ملی سلامت روان می گوید که نوشیدن الکل و مواد مخدر اغلب باعث افسردگی یا اختلال دو قطبی می شود.

راه های درمان اختلال دو قطبی

پزشک متخصص بهترین روش ها را برای درمان اختلال دو قطبی انجام می دهد. برای افرادی که دچار بیماری شدیدی هستند، یک تیم قوی که شامل مددکار اجتماعی، روانشناس و روان پزشک است برای درمان اختلال دو قطبی شروع به کار می کنند. اگر همسر، فرزند، مادر و یا هر یک از افراد نزدیک به شما دچار این بیماری می باشند به هیچ وجه ناامید نباشید چرا که از طریق روش های درمان اختلال دو قطبی ارائه شده در موارد زیر می توانید در بهبود یافتن بیمار سهیم باشید:

1. روان درمانی توسط روانشناس

اصلی ترین و مهم ترین روش درمان اختلال دو قطبی روان درمانی است. روان درمانی با سایر روش های درمانی ترکیب شده و معمولاً نتیجه خوبی نیز دارد. همانطور که گفته شد روان درمانی یک بخش اساسی برای درمان بیماری اختلال دو قطبی است که میتوان این روش از درمان را در جمع های خانوادگی، محیط های فردی و یا گروهی نیز انجام داد. روان درمانی ممکن است با توجه به دلیل به وجود آمدن مشکل بیمار رویکردهای مختلفی داشته باشد. اغلب اوقات روان درمانی از لحاظ زمانی طولانی بوده و فرد به مرور زمان درمان می شود.

2. استفاده از داروها

وقتی فرد برای درمان اقدام می کند، در اولین مرحله داروهایی برای او تجویز می شود که خلق و خوی وی به حالت تعادل درآید. گاهی ممکن است فرد مجبور باشد برای همیشه از این داروها استفاده نماید. داروهای نام برده شده در موارد پایین از جمله داروهایی است که برای درمان اختلال دو قطبی به کار برده می شوند:

تثبیت کننده خلق و خو

دارو های تثبیت کننده خلق و خو همانطور که از نامشان نیز پیداست دارو هایی می باشند که برای درمان اختلال دو قطبی های شدیدی که به دوره شیدایی یا همان مانیک رسیده اند مورد استفاده قرار می گیرند. دارو های والپروئیک اسید، لیتیوم(لیتوبید)، کاربامازپین و لاموتریژین از جمله داروهای تثبیت کننده خلق می باشند.

ضد روان پرشی

اگر داروهایی که برای درمان اختلال دو قطبی تجویز می شوند در فردی موثر نباشد، پزشک داروهای ضد روان پریشی همچون اولانزاپین، آسناپین، لورازیدون، آسناپینرا تجویز می کند که بیمار یا به تنهایی یا به همراه سایر داروهای تجویز شده استفاده می کند.

داروی ضد افسردگی - ضد درد

داروی Symbyax مخلوطی از داروی ضد افسردگی فلوکستین و اولانزاپین ضد روان پریشی می باشد که از جمله داروهای درمانی محسوب می شود.

دارو های ضد اضطراب

بنزودیازپین ها یا همان داروهای ضد اضطراب تاثیر زیادی در منظم شدن خواب و از بین بردن اضطراب می گذارند که از آن ها برای مدت خاص و کوتاهی استفاده می شود.

برنامه های درمانی روزانه

پزشک ممکن است یک برنامه درمانی روزانه به فرد پیشنهاد کند تا به مرور زمان بیمار به حالت عادی خود برگردد.

درمان سوء مصرف مواد

اگر بیماری که اعتیاد به مواد مخدر یا الکل دارد به پزشک مراجعه کند، پزشک به او برنامه ای ارائه می دهد تا اعتیاد را ترک کرده و سپس برای درمان اختلال دو قطبی اقدام کند.

بستری شدن

اگر فرد رفتارهای غیرعادی و خطرناک از خود نشان دهد ممکن است پزشک او را بستری کند. اکثر اوقات وقتی فرد دچار افسردگی شدید می شود افکاری همچون خودکشی سبب می شود تا به خود آسیب بزند و یا در هنگام شیدایی رفتارهایی از خود نشان می دهد که بسیار پر خطر می باشند که در این صورت پزشک اقدام به بستری کردن وی می کند تا از وارد شدن آسیب ها و ضربات احتمالی جلوگیری شود.

سایر گزینه های درمانی

سایر روش های درمان اختلال دوقطبی به میزان بیماری فرد بستگی دارد. در طول درمان از طریق تحریک مغز(TDCS) جریان های الکتریکی بسیار خفیفی از مغز فرد بیمار رد شده و عمدا سبب تسهیل حرکت نورونی می شوند. TDCS سبب می شود تا در شیمی مغز تغییراتی ایجاد شود که بیماری های روانی ویژه را معکوس می کند.

درمان اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان

درمان اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان با توجه به علائم و عوارض جانبی متفاوت بوده و نسخه های درمانی مختلفی برای هر کدام تجویز می شود. داروهایی که برای درمان این بیماری در کودکان و نوجوانان مورد استفاده قرار می گیرد با داروهای بزرگسالان تفاوتی ندارند اما اثر بخشی این داروها برای درمان اختلال دو قطبی در بزرگسالان بهتر از کودکان بوده و این داروها بر روی کودکان تاثیر چندانی ندارند. از آن جایی که داروها تاثیر چندانی بر روی کودکان ندارند می توان گفت روان درمانی می تواند به نوجوانان و کودکان کمک کند تا بتوانند اختلال خود را مدیریت کنند، مشکلات یادگیری را از بین ببرند، مشکلات اجتماعی را بر طرف کرده و روابط درستی برقرار نمایند، مهارت های مقابله ای را یاد بگیرند و پیوندهای خانوادگی را تقویت کنند.

موارد زیر نیز می توانند بر درمان اختلال دو قطبی تاثیرگذار باشند:

حمایت و پشتیبانی

همکاری معلمان و کارکنان مدرسه و تشویق و حمایت از سوی افراد خانواده می تواند کمک بزرگی در شناسایی خدمات و ترغیب موفقیت نماید.

تربیت روانی

تربیت روانی می تواند حاوی یادگیری علائم اختلال دو قطبی و روش تفاوت آن ها با برخوردهایی که به رشد کودک، رفتار فرهنگی و وضعیت او مربوط هستند مناسب باشد.

روش های کمکی در درمان اختلال دو قطبی

علاوه بر موارد گفته شده می توانید خودتان نیز فرد را در درمان اختلال دو قطبی یاری کرده و موجبات بهتر شدن حال وی را فراهم نمایید:

1. گوش کردن به صحبت های بیمار

بسیاری از افراد وقتی مشکلی برای نزدیکانشان پیش می آید سعی می کنند راه حلی به وی نشون داده و به او بگویند که چه کاری برای حل مشکل خود انجام دهد، اما این روش همیشه جواب نداده و گاهی اوقات فقط باید شنونده باشید، چرا که فرد به صحبت کردن با شما نیاز داشته و احتیاجی به نظر دادن شما ندارد. در نتیجه برای کمک کردن در فرآیند درمان اختلال دو قطبی فرد بیمار، بهتر است حرف های وی را گوش داده و به او اطمینان دهید که هیچ وقت او را ترک نکرده و برایش وقت می گذارید.

2. با فرد بیمار وقت بگذرانید

برای اینکه بتوانید تاثیری در درمان اختلال دو قطبی فرد بیمار داشته باشید، برای او وقت گذاشته و به همراه بیمار به مکان های تفریحی همچون سینما، پارک یا کافه بروید. ممکن است فرد درخواست بیرون رفتن با شما را رد کند اما شما ناامید نشده و باز هم تلاش کنید.