اختلال سوماتوفرم یک نوع بیماری روانی است که سبب بوجود آمدن یک یا چند نوع بیماری می شود که دارای علائمی نظیر درد است. این نشانه ها امکان دارد با یک دلیل جسمی نظیر بیماری های عمومی و دیگر بیماری های روحی یا... قابل ردگیری باشد. ولی بدون مدنظر قرار دادن این فاکتور ها، وضعیت ایجاد شده سبب تشویش بیش از اندازه و اضطراب می شود.

اشخاصی که دستخوش این نوع اختلال هستند در وارسی تمرکز، نشانه های جسمی نظیر درد، ضعف یا تنگی نفس بیش از اندازه وسواس هستند. این نوع بیماری به اختلال سوماتیسم هم معروف است. این باور در شخص بیمار وجود دارد که اگر نشانه هایی برای او تشخیص داده نشده است بدین مفهوم است که دارای یک مریضی جدی است با اینکه پزشک به او این اطمینان را بدهد که هیچ مشکلی ندارد باز هم نگران بیماری است.

زمانی که پزشک و نزدیکان شما قبول نکنند که نشانه های شما حقیقی هستند، این مسئله می تواند منتهی به استرس عاطفی شود.

آشنایی با انواع متنوع اختلال سوماتوفرم

انواع مختلفی از بیماری یا اختلال سوماتوفرم وجود دارند که عبارتند از:

اختلال هیپوکندریا

اختلال هیپوکندریا اکثراً به صورت برابری بر روی مردان و زنان اثر می گذارد. شما از لحاظ جسمی رو به راه هستید و بر این باور هستید که مبتلا به یک بیماری جدی می باشید. بیماران، خیلی سخت با گلایه های خود رفتار می کنند. مشخصات عمده هنجار هیپوکندر همراه با نشانه های جسمی نیست بلکه مشغله فکری بیشتر از حد معمول آن است. این مشغله و هراس دائمی با اضطراب شخصی، زندگی اجتماعی و همچنین کاری اشخاص صدمه دیده را تحت الشعاع قرار می دهد. مدت زمان اینگونه اختلال دست کم ۶ ماه می باشد.

اختلال سوماتیسم

یکی از انواع اختلال سوماتوفرم، سوماتیسم است که اکثراً زنان به آن دچار می شوند. این اختلال نوعی هنجار روانی است که در آن شخص علائم بیماری های جسمانی را دارد ولی این علائم با بیماری های جسمانی قابل توجیه نیست و دلیل ایجاد این علائم مسائل روانشناختی است. این نوع اختلال دست کم از دو دسته علائم نظیر درماندگی مداوم، کم بودن اشتها، ناراحتی های قلبی، گوارشی یا مثانه نشانه های متنوعی را نشان می دهد. اختلال سوماتیزه سازی حاوی هنجار سوماتوفرم پی در پی و اختلال سوماتیزاسیون تمایز نیافته است. این اختلال های پی در پی زمانی ایجاد می شوند که نشانه ها دست کم ۶ ماه وجود داشته باشند.

اختلال عملکرد اتونوم سوماتوفرم

این اختلال هنگامی ایجاد می شود که عضوی که فرامین خود را از دستگاه عصبی خودمختار اخذ می کند، تحت الشعاع قرار گیرد سیستم قلب، ریه و گوارش جز این دسته می باشند که تحت تاثیر قرار می گیرند. اختلال کارکرد اتونوم سوماتوفرم همواره قابل تشخیص است.

اختلال درد

از دیگر انواع اختلال سوماتوفرم میتوان به درد اشاره کرد. این اختلال با وجود درد ریشه ای، حاد و عدم تشریح کافی جسمی طی حدوداً ۶ ماه معلوم می شود. مکان و تشخیص درد به صورت پیاپی و بدون الگوی مرتبی تحول می یابد. زندگی شخص بیمار هر روز به صورت کاملی تحت تاثیر درد قرار می گیرد. افرادی که به این اختلال دچار هستند تکذیب می کنند که این شکایات می تواند علل احساسی هم داشته باشد. بیماران دوست ندارند این تشخیص را قبول کنند. مردان و زنان به صورت مساوی تحت الشعاع این اختلال قرار می گیرند.

علائم متعدد اختلال سوماتوفرم

بیماران مبتلا به اختلال سوماتوفرم امکان دارد علائم زیر را داشته باشند:

• ضعف یا فلج.
• حرکات غیر متعارف نظیر تشنج، لرزش بدن، راه رفتن متزلزل و عصبی.
• از دست دادن بینایی.
• از دست دادن شنوایی.
• از دست دادن احساس یا لمس شدن بدن.
• استرس علائم این اختلال را بدتر می کند.
• مشکلات نورولوژیک.
• شکایت از شرایط سیستم گوارش.
• نشانه های جنسی.
• خیلی از اشخاص دستخوش SSD اختلال اضطرابی هستند.
• نشانه هایی که مرتبط به هیچ نوع بیماری شناخته شده ای نیستند.
• نشانه هایی که مرتبط به یک بیماری شناخته شده است ولی حادتر از حد مجاز آن است.
• اضطراب و تشویش پی در پی یا حاد در خصوص یک بیماری احتمالی.
• اندیشیدن در خصوص این مسئله که رفتار های طبیعی و نرمال جسمی علائم بیماری است.
• ناراحتی از شدت نشانه های خفیف نظیر آبریزش بینی.
• پاسخ ندادن به درمان پزشکی یا حساسیت زیاد به عوارض های جانبی دارو.
• تشویش نسبت به این مسئله که فعالیت های بدنی به جسم شما صدمه برساند.

از دیگر نشانه های ویژه این اختلال این است که این گروه وضعیتی را تفسیر می کنند که نشانه های بدنی حداقل طی مدت زمان ۶ ماه رخ می دهند یا امکان دارد حاوی یک بیماری ویژه ای به اسم pseudocyesis باشد و این شرایط یک عقیده غلط است. به عنوان مثال یک زن تصور می کند که با نشانه های ظاهری بارداری از جمله بزرگ شدن شکم، آبستن است. حس هایی نظیر درد زایمان، حرکت جنین، حالت تهوع، قطع دوره قاعدگی از جمله این باور های غلط هستند.

معاینه و تشخیص اختلال سوماتوفرم

پیوسته تشخیص اختلال سوماتوفرم نسبت به دیگر انواع بیماری های جسمی راحت نیست. پیش از بکارگیری این نوع اختلال به منزله بازشناسی اثربخش، کنار گذاشتن دیگر علل جسمی بسیار حائز اهمیت است. با توجه به نشانه ها، شامل آزمایش خون، ECG، اشعه ایکس و دیگر آزمایش های تشخیصی است.

پیدایش خیلی از نشانه های جسمی متنوع که همواره بسته به یک سیستم عضو نیست و هیچ تشریح پزشکی برای آن موجود نیست، برای تشخیص اختلال سوماتوفرم مشخص کننده است. اختلال سوماتوفرم را با دارا بودن نشانه هایی ظرف مدت طولانی میتوان تشخیص داد. این نوع اختلال مخصوصاً در میان بیماران پزشک عمومی بسیار رایج است.

شیوه درمان اختلال سوماتوفرم

علائم اختلال سوماتوفرم همواره به صورت خود به خود رفع می شوند. اگرچه امکان دارد روان درمانی حمایتی یا رفتاری در برطرف نمودن این اختلال نیز کمک کرده باشد. در خصوص بیمارانی که در برابر مسئله روان درمانی مقاوم هستند بایستی عرض کرد درمانگر امکان دارد روان درمانی را برای مشکلات استرس و مدارا توصیه کند. هیپنوتیزم، دارو های ضد اضطراب و استرس و تمرینات آرامشیدر بعضی موارد کاملاً مثمر ثمر می باشند.

عملکرد روان پویشی عبارتند از روانکاوی و روان درمانی بینش گرا که در آن بیمار معمولاً به کنکاش اختلالات درون روانی و جلوه گری علائم هنجار تبدیلی خویش می پردازد.