همانطور که میدانید انسان ها بر خلاف موجودات دیگر، از قدرت تصمیم گیری و کنترل محرک ها برخوردار می باشند. اما این موضوع برای افرادی که درگیر اختلال کنترل تکانه و تکانشگری هستند، صادق نیست. افراد مبتلا به این بیماری توانایی کنترل محرکهای بیرونی را ندارند. در ادامه به معرفی دقیق اختلالهای کنترل تکانه در مغز خواهیم پرداخت.

اختلال کنترل تکانه چیست؟

اختلال کنترل تکانه (ICD) یا به وضعیتی گفته شده که طی آن، افراد توانایی خود را برای مقابله با افکار وسواس گونه و تکانه ها از دست میدهند. اختلال تکانه در مجموعه انواع وسواس ها و اختلالات اضطرابی قرار دارد. افراد مبتلا به این بیماری، قدرت مقاومت در برابر وسوسه های زیانبار را ندارد. انجام این عمل سبب بروز رفتارهای هیجانی نامناسب شده که در نتیجه باعث آسیب زدن به خود و دیگران می شود.

گاهی اوقات افراد به طور آگاهانه در برابر این تکانه ها مقاومت نمیکنند و حتی ممکن است؛ رفتارهای خود را از قبل برنامه ریزی کرده باشند. به طور کلی فرد با وجود آگاهی از عواقب کار خود، از انجام دادن آن خشنود بوده و احساس رضایت دارد. اما پس از اتمام فعالیت، از کار خود پشیمان شده و احساس گناه میکند. این حس سرزنش و پشیمانی، سبب از بین رفتن حس لذت میشود. اختلال کنترل تکانه به طور کلی به چند دسته تقسیم شده که ادامه بیشتر با آنها آشنا خواهیم شد. شناسایی و آگاهی از علائم این اختلال، به تسریع روند درمان کنترل تکانه، کمک شایانی خواهد کرد. درمان کنترل تکانه از طریق مراجعه به روانپزشک و دریافت درمان های روانشناختی، امکان پذیر خواهد بود.

معرفی انواع تکانه ها

اختلال آتش افروزی یا Pyromania

آتش افروزی یکی از زیرمجموعه های اختلال کنترل تکانه می باشد. این افراد تمایل زیادی به آتش و هر چیز مرتبط با آن دارند. آتش افروزی برای آنها بسیار جذاب و لذت بخش می باشد. افراد مبتلا، قدرت مقابله با آتش افروزی را ندارند. آتش زدن موجب ارضاء روح و لذت بردن آنها میشود. این اختلال اغلب در آقایان به خصوص نوجوانان و بزرگسالان رخ میدهد.

اختلال دزدی یا Kleptomania

افراد مبتلا به اختلال دزدی تمایل شدیدی به برداشتن و دزدیدن وسایل دیگران دارند. بیماران مبتلا به این اختلال، نیاز مالی ندارند و ارزش مالی چیزی که می دزدند برای آنها مهم نیست. تنها دلیل دزدی این بیماران، ناتوانی در کنترل میل درونی خود می باشد. این افراد معمولاً وسایل دزدیده شده را نزد خود نگه داشته و سپس آنها را دور می اندازند. دزدی بیمارگون دارای عوارض متعددی می باشد. انجام این عمل در سنین مختلف امکان پذیر می باشد. جهت از بین بردن این بیماری میتوان از روش های متعدد درمان کنترل تکانه استفاده کرد.

اختلال انفجار متناوب یا IED

در این نوع اختلال، درمان کنترل تکانه از طریق دارو نیز امکان پذیر می باشد. اختلال انفجار متناوب، به مجموعه ای از رفتارهای خشونت آمیز و پرخاشگرانه گفته شده که شامل تخریب اموال و حمله به دیگران میشود. این اختلال اغلب در دوران نوجوانی رخ میدهد. این افراد در زمان های کوتاه خشم شدیدی را از خود نشان داده که سبب بروز رفتار تهاجمی میشود.

اختلال قماربازی یا pathological gambling

یکی از اختلال کنترل تکانه میتوان به قماربازی بیمارگون اشاره کرد. این امر باعث به وجود آمدن مشکلات اقتصادی و اجتماعی میشود. از ویژگی های رفتاری این افراد میتوان بهفراهم کردن پول زیاد برای قماربازی به منظور کسب هیجان بیشتر، قمار کردن برای به دست آوردن پول بیشتر و انجام دادن فعالیت های غیرقانونی اشاره کرد. افراد بیمار معمولاً مغرور، پرخاشگر و ولخرج می باشند. این افراد برای تامین پول مورد نیاز خود برای قمارکردن، اقدام به جعل اسناد، پول و کلاهبرداری میکنند. قمار بازی بیمارگون باعث از دست دادن خانواده، بی هدفی در زندگی، خودکشی و غیره میشود. این افراد در مقایسه با سایر اختلالات کمتر به دنبال درمان می باشند.

اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD)

از اختلالات رایج در دوران کودکی، میتوان به نافرمانی مقابله ای اشاره کرد. این افراد از قوانین و مقررات سرپیچی کرده و به مخالفت با دیگران می پردازند. این اختلال اغلب در پسران دیده شده که سن 5 تا 10 سال دارند.

اختلال سلوک (CD)

اختلال سلوک بیشتر در سنین کودکی و نوجوانی بروز میکند. افراد مبتلا به سلوک، از همان کودکی سرکش، عصبی و پرخاشگر می باشند. این اختلال در پسرها بیشتر بوده که اغلب دچار بیش فعالی، اختلالات رفتاری و رشد می شوند. برای درمان کنترل تکانه و جلوگیری از پیشروی آن، به روانپزشک مراجعه کنید.

اختلال کندن مو

افراد مبتلا به این عارضه به طور مداوم موهای بدن خود از جمله ابروها، پلک، موی سر، موی تنه و ریش خود را میکنند.

اختلال جنسی

اختلال جنسی، شامل رفتارهای غیر طبیعی و خیال پردازی می باشد. این اختلال میتواند ریشه در ژنتیک، ترشح هورمون های غیر طبیعی و عوامل محیطی داشته باشد. احتمال افزایش انحراف جنسی در شرایط افسردگی، استرس و اضطراب بیشتر است. اغلب افراد مبتلا نمیتوانند به شکل طولانی مدت آن را ترک کنند.

کنترل تکانه در هوش هیجانی

هوش هیجانی تاثیر بسزایی در درمان کنترل تکانه دارد. افرادیکه از هوش هیجانی یا EQ برخوردار هستند؛ به راحتی میتوانند رفتارهای تکانشی و هیجانی خود را تنظیم کرده و از غلبه اضطراب و استرس بر روی ذهن خود جلوگیری کنند. با بهره گیری از هوش هیجانی علاوه بر کنترل عواطف، پیامدهای مثبت و منفی را به خوبی از هم تشخیص داده و به بررسی آنها بپردازید.

ارتباط کنترل تکانه با کدام قسمت مغز است؟

اختلال کنترل تکانه با کارکردهای اجرایی مغز ارتباط مستقیم دارد. این کارکردها بخش زیادی از فرایندهای شناختی را در برمیگیرد. این بر روی عملکرد و شناخت افراد، تاثیر بسزایی میگذارد. کارکرد اجرایی، معمولاً تحت کنترل قسمت های جلویی سر، یعنی پیشانی و لوب های آن است. از جمله کارکردهای اجرایی میتوان به استدلال، توجه، حل مسئله، کنترل تکانه، برنامه ریزی، سازماندهی، کنترل بازدارنده، حفظ آمایه، تغییر آمایه حافظه اشاره کرد.