در سال های اخیر افزایش جمعیت در ایران با چالش های جدی مواجه بوده است. آن طور که اظهارنظرهای اخیر نشان می دهد بعضی از تغییرات جمعیتی میتواند بحران جمعیت در ایران را تشدید کند؛ یکی از این موارد تولد بیشتر نوزادان پسر نسبت به نوزادان دختران است .
چکیده پژوهش:
ـ به راستی جمعیت دختران نسبت به پسران به صورت نگران کننده ای در حال کاهش است؟
ـ در تعیین جنسیت عوامل مختلفی دخالت دارند.
ـ علل ژنتیکی؛ جوان یا مسن بودن مادران و نقش آن در تولد نوزاد پسر و دختر؛ نقش ملیت و بیماری ها در تعیین جنسیت آمارهای درکشور ایران نشان می دهد نرخ تولد در کشور ما ۱۰۵ نوزاد پسر در ازای هر ۱۰۰ نوزاد دخترـ نرخ تولد به طور طبیعی بین ۱۰۵ تا ۱۰۷پسر در ازا هر ۱۰۰ دختر می باشد.
ـ در برخی کشورهای جهان نرخ تولد نوزاد پسر به مراتب بیشتر از تولد نوزاد دختر می باشد.
ـ آمار تولد ۱۱۳ پسر به ۱۰۰ دختر در دو کشور چین و کره جنوبی؛ ۱۱۰ پسر به ۱۰۰ دختر در کشور تایوان؛ و ۱۰۷ پسر به ۱۰۰ دختر در میان چینی های ساکن سنگاپور و مالزی مشاهده می شود.
پژوهش خبری صدا و سیما : در سال های اخیر افزایش جمعیت در ایران با چالش های جدی مواجه بوده است. آن طور که اظهارنظرهای اخیر نشان می دهد بعضی از تغییرات جمعیتی میتواند بحران جمعیت در ایران را تشدید کند؛ یکی از این موارد تولد بیشتر نوزادان پسر نسبت به نوزادان دختران است که این امر به معنی کاهش تدریجی جمعیت و نهایتا انقراض نسل است. تبعات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی این کاهش و تأثیر منفی آن بر رشد و پیشرفت کشور قابل توجه به نظر می رسد.
علت افزایش بی سابقه نرخ تولد نوزاد پسر در ۳۰ ساله اخیر در جهان
افزایش نرخ تولد نوزاد پسر موجب پدید آمدن بسیاری از مشکلات در جوامع کنونی گشته است. هم اکنون با وجود ۸ سال جنگ تحمیلی جامعه ایران با مشکل بیش از ۱ میلیون پسر بیشتر نسبت به تعداد دختران آن هم تنها بین سنین ۲۰ تا ۳۰ سال مواجه بوده که این رقم بسیار قابل توجه می باشد. در صورت ادامه روند پسر زایی جامعه با مشکلاتی بسیار زیاد رو به رو خواهد گشت و بسیار شایسته می باشد که این مشکل هم اکنون و به نحوی جامع مورد بررسی قرار گیرد.
علل ژنتیتیکی افزایش شدید پسرزایی در ۳۰ سال اخیر
از نظر ژنتیکی یک جنین مذکر بسیار ضعیف‌تر از یک جنین مؤنث می باشد، و آن بدلیل دارا بودن یک مجموعه کروموزومی فعال می‌باشد. حال آنکه هر جنین مؤنث دارای دو مجموعه فعال کروموزومی بوده و مقاومت آن نسبت به عواملی که جنین را در بدو تشکیل تهدید می‌نمایند به مراتب بیشتر از مقاومت جنین مذکر می باشد. به دلایل ذکر شده درصد بسیاری از جنین‌های مذکر در همان ابتدا از میان رفته در زمان تولد نسبت پسر به دختر رقمی است برابر با ۱۰۴-۱۰۷ نوزاد پسر در ازای هر ۱۰۰ نوزاد دختر.
تفاوت مادران جوان و مادران مسن در پسر یا دختر دار شدن ،
تحقیقات نشان داده اند که احتمال تولد فرزند پسر از مادران جوان تر به مراتب بیشتر از احتمال تولد نوزاد پسر از مادران مسن تر می باشد. این بدین معناست که در کشور هایی که سن زن در هنگام ازدواج و بارداری پایین تر است نرخ تولد نوزاد پسر نسبت به دختر بیشتر خواهد بود.
نقش ملیت در پسر یا دختردار شدن
آمارها نشان داده‌اند که مادران چینی دارای بیشترین تعداد پسر می باشند و مادران فیلیپینی پس از آنها از لحاظ تعداد فرزند پسر در مقام دوم قرار دارند، در حالی که مادران سرخپوست دارای کمترین تعداد فرزند پسر می باشند.
نقش بیماری‌ها در تعیین جنسیت
تحقیقات نشان داده اند که ابتلای زنان به برخی از بیماری‌ها می تواند در تعیین جنسیت جنین تأثیر گذار باشد. به گفته محققین احتمال تولد نوزاد پسر از زنان مبتلا به بیماری هپاتیت نوع ب، ۱،۵ برابر بیش از زنانی است که حامل این ویروس نمی‌باشند. پروفسور امیلی اویستر، فارغ التحصیل دانشگاه هاروارد پایان نامه دوره دکترای خود را بر روی ارتباط بیماری هپاتیت ب و نرخ تولد نوزادان انجام داده است. وی در پایان نامه خود اظهار داشت که می توان از علم بیولوژی برای پاسخگویی به این معما که چرا تعداد دختران متولد شده تا این حد کم شده است استفاده نمود. وی همچنین به مقاله آمارتیاسن با عنوان: فقدان بیش از ۱۰۰ میلیون زن اشاره داشت. آمارتیا سن در مقاله خود علل کمتر بودن تعداد زنان را دلایل اجتماعی ضد زنان بیان کرده است. پروفسور اویستر به جنبه های بیولوژیکی این پدیده به زیبایی اشاره می کند. به گفته مجله معتبر ساینس دیلی: هپاتیت ب به تنهایی علت فقدان ۴۰ درصدی زنان در آسیا می باشد.
نسبت طبیعی پسر به دختر در بدو تولد چگونه است؟
به طور طبیعی و در تمام جهان نرخ تولد ۱۰۴-۱۰۷ پسر در ازای هر ۱۰۰ دختر می باشد. استثناهایی نیزدر این میان به چشم می خورند، از جمله سال ۱۹۴۶ میلادی در آمریکا سالی بود که بیشترین تعداد تولد پسر را به خود دید، در آن سال ۱۰۵.۹ پسر در ازای هر ۱۰۰ دختر متولد شدند. و سال ۲۰۰۰ سالی بود که کمترین نرخ تولد پسر ها را داشت. در آن سال ۱۰۴.۸ پسر در ازای هر ۱۰۰ دختر متولد شدند.
مروری بر آمار ایران از نگاه میزان تولد دختران و پسران
آمارهای کشور ایران نشان می دهند که نرخ تولد در کشور ما برابر است با ۱۰۵ نوزاد پسر در ازای هر ۱۰۰ نوزاد دختر، که این میزان تا گروه سنی ۳۵ سال کمابیش به همین صورت می باشد. در ایران بر طبق آخرین آمار سال ۲۰۰۷؛ جمعیت مردان تا رده سنی ۶۵ سال بیش از جمعیت زنان می باشد، و در رده سنی ۶۵ سال به بالا جمعیت زنان بیشتر از جمعیت مردان می باشد. همچنین در کشور ما بر طبق آمار ها، طول عمر متوسط زنان ۷۲ سال و طول عمر متوسط مردان ۶۹ سال می باشد.
مروری بر آمار جهان از نگاه میزان تولد دختران و پسران
نرخ تولد به طور طبیعی بین ۱۰۵ تا ۱۰۷پسر در ازا هر ۱۰۰ دختر می باشد. حال آنکه در برخی از کشور های جهان نرخ تولد نوزاد پسر به مراتب بیشتر از نرخ تولد نوزاد دختر می باشد. هم اکنون آمار تولد ۱۱۳ پسر به ۱۰۰ دختر در دو کشور چین و کره جنوبی، ۱۱۰ پسر به ۱۰۰ دختر در کشور تایوان، و ۱۰۷ پسر به ۱۰۰ دختر در میان چینی‌های ساکن سنگاپور و مردم مالزی می باشد.بر طبق آمار ها تخمین زده می شود که تا سال ۲۰۲۰ تعداد پسران جوان در کشور چین بیش از ۳۵،۰۰۰،۰۰۰ (۳۵ میلیون) و در کشور هند بیش از ۲۵،۰۰۰،۰۰۰ (۲۵ میلیون) بیش از تعداد دختران جوان در آن دو کشور باشد. که این آمار ها مقامات چینی و هندی را به شدت نگران کرده است. همچنین در سال ۲۰۰۰ میلادی سازمان ملل متحد در گزارشی اعلام داشت که تعداد زنان در جنوب قاره آسیا در حدود ۷۹ میلیون (۷۹،۰۰۰،۰۰۰) کمتر از جمعیت مردان در این منطقه می باشد. اخیرا در مقاله ای تحت عنوان "افزایش وحشتناک پسرها” ، دانشمندان هشدار داده‌اند که افزایش بیش از اندازه و شدید تعداد پسرها در کشورهای آسیایی میتواند صلح جهانی را تهدید نماید. در این مقاله آمده است که هم اکنون جمعیت زنان در دو کشور چین و هند بیش از ۱۰۰ میلیون کمتر از جمعیت مردان در این دو کشور می باشد. این رقم که به "پدیده فقدان زن” شهرت یافته است برای اولین بار توسط آمارتیا سن مورد توجه قرار گرفت.
دیدگاه موافقان
1-روناک نوری متخصص زنان و زایمان:تغذیه درمانی یکی از روش‌هایی است که احتمال پسردارشدن را بالا می‌برد. مصرف موادی که سدیم و پتاسیم بالا و کلسیم پایین دارند و مصرف موادی که سدیم و پتاسیم پایین و کلسیم و منیزیم بالا دارند احتمال دختردارشدن را بالا می‌برد. به‌جز تغذیه‌درمانی روش‌های دیگری هم وجود دارند که استفاده از آنها بر تعیین جنسیت فرزند تأثیر می‌گذارد. تأثیرگذاری این روش‌ها صد درصد نیست و در مورد میزان تأثیرگذاری آنها آمار دقیقی وجود ندارد.
2-کارن خانلری عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در مورد کاهش تعداد دختران می‌گوید: کاهش تعداد دختران در جامعه تبعات بسیاری به همراه دارد و جای نگرانی دارد. ثبات یک جامعه در تعادل بین جمعیت دختران و پسران است و کاهش جمعیت یک جنس میتواند تعادل جامعه را به هم بزند. امیدوارم که این مسئله موقتی باشد، زیرا در صورتی که ادامه داشته باشد عواقب بدی برای جامعه خواهد داشت که کاهش ازدواج و کاهش نرخ موالید تنها بخش کوچکی از عوارض آن است. عملی شدن سیاست‌های درست افزایش جمعیت میتواند مسئله کاهش جمعیت را حل کند و از روی دادن مسائلی این‌چنینی در جامعه بکاهد. کاهش جمعیت تأثیرات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی مهمی در پی دارد و به همین دلیل توجه به آن اهمیت زیادی دارد.
3- محمد اسحاقی معاون برنامه‌ریزی و هماهنگی دبیرخانه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در همایش «تبیین سیاست‌های کلی جمعیت مبتنی بر سلامت مادر و کودک» در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان: کاهش شمار دختران در جامعه، کشور را در آینده دچار بحران تجدید نسل خواهد کرد. اگر همین روند ادامه یابد و بیشتر فرزندان متولد شده پسر باشند؛ در آینده با کاهش تعداد مادران به منظور فرزندآوری و تجدید نسل مواجه می‌شویم.
دیدگاه مخالفان
شهلا کاظمی کارشناس جمعیت: علارغم ادعاهای مطرح‌شده در مورد کاهش جمعیت در ایران؛ اصلا چنین پدیده‌ای را نداریم. گرایش بیشتر به فرزند پسر در جوامع سنتی و کشاورزی روی می‌دهد که به نیروی کار پسر احتیاج دارند. تحقیقاتی که من در سه چهار ساله اخیر انجام داده‌ام نشان می‌دهد که برای اکثریت خانواده‌هایی که یک یا دو بچه دارند جنسیت بچه فرقی نمی‌کند. در کشور ما به‌دلیل توسعه‌یافتگی آمار موالید پایین آمده است و شاید این پایین آمدن موالید و گرایش خانواده‌ها به تک فرزندی باعث شود که گرایش آنها به فرزند پسر بیشتر شود. این درحالی است که سیاست‌های افزایش جمعیت که در جامعه دنبال می‌شوند، می‌توانند به تعدیل جنسیت در جامعه کمک کنند.
سخن آخر
طرح این موضوع که کاهش جمعیت دختران در ایران به مرز نگران کتتده ای رسیده است؛ شاید در حد یک ادعا مطرح شده باشد ضمن اینکه اظهار نظر خاصی از سوی مسئولین ذیربط دیده نمی شود. اگرچه بررسی هایی در این زمینه صورت گرفت اما به جز چند اظهار نظر محدود از سوی چند نفر و با تخصص های مختلف که در بالا ذکر شد؛ هیچ اظهار نظر دیگری از سوی مقامات مسئول در این زمینه صورت نگرفت. به نظر می رسد مرکز آمار ایران و مسئولین ذیربط در این زمینه توضیحات لازم را در اختیار مردم قرار دهند ضمن اینکه شدت و ضعف این موضوع هم بسیار اهمیت دارد.
پژوهش خبری صدا و سیما // پژوهشگر:نرگس شامحمدی
