گنبد اوّل بر روى پایه‏اى از سنگ لاشه ساخته شده و از خارج به صورت هشت ضلعى و به ابعاد 40/1 و دو متر و در سه طبقه تشکیل یافته و در نهایت گنبد استوانه‏اى شکل آرامگاه بر آن قرار گرفته است.

گنبد دوّمى که به فاصله یک مترى از اتاق اوّلى قرار دارد به شکل هرمى بلند و به ارتفاع شش متر است و سراسر با آجر و ساروج بنا گشته است. در داخل اتاق اوّل، صندوق بسیار نفیسى قرار دارد که اشکال هندسى در آن به چشم مى‏خورد. این صندوق به ابعاد 10/1×2 و ارتفاع حدود 40/1 متر است که حدود 150 سال قدمت دارد و متعلّق به سام بن نوح است.

بین بقعه سام و هام، یک شبستان به ابعاد 4×4 متر قرار دارد که درِ آن از شمال باز مى‏شود. در شرق آرامگاه یک سالن بزرگ به ابعاد 10×10 متر تعبیه شده که در مراسم‌هاى مختلف از آن استفاده می شود. از این سالن دو در به داخل اتاق مرقدِ باز مىی شود. زمین زیارتگاه بیش از دو هکتار است که علاوه بر قبور شهداء، گورستان عمومى شهر سامن می ‏باشد.

این بنا که از جاذبه های مذهبی سامن می باشد ، به شماره 25114 و در تاریخ 18/12/87 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.

در توصیف این بنا نوشته شده است: سام و هام از فرزندان حضرت نوح بوده‌اند و شهر سامِن (سامین) نیز به علّت قرار گرفتن مقبره این دو برادر به این نام مشهور شده است. از بنای پیشین بقعه اطّلاع دقیقی در دست نیست اما این بنا طبق اظهارات مالک و فنون بکار رفته در ساخت گنبدهای رُک در دوره قاجار ساخته شده و پس از آن نیز تغییراتی در آن صورت گرفته است. به عنوان مثال در حدود 50 سال پیش کف بقعه حدود چهارمتر پُر شده و بالاتر آمده تا دسترسی مستقیم به مقابر اصلی حذف شود. همچنین حسینیه‌ای به ابعاد حدود 11×10 متر در جنوب بقعه ساخته و به آن الحاق شده تا مکانی جهت برگزاری مراسم یادبود اموات باشد.

 قلعه اشتران تویسرکان ، قلعه ای از دوران قاجار

در اطراف این بنا گلزار شهدا و قبرستان قدیمی شهر و باغ‌های میوه قرار گرفته‌اند. فاصله آن با راه اصلی در حدود 50 متر و اطراف بنا تا شعاع حدود 50 متری کاملاً باز است. با توجّه به این مطلب، حریم این بنای تاریخی محفوظ است و بعید به نظر می‌رسد بنای جدیدی در این حریم ساخته شود. با این وجود، اقدامی در خصوص تعیین حریم اثر انجام نشده است.

قصه سام و حام فرزندان نوح نبی

سام پسرنوح 
در شخصیت‌های سامی،سام پسر نوح است. پدرش پیامبری بود که مردم را به سوی آئین خویش می‌خوانده ولی آنها به فرمان او گوش فرا ندادند و خدا تصمیم گرفت که آنها را مجازات کند. این مجازات توفانی بود که نوح برای رهایی از آن کشتی بزرگی را ساخت و گروهی از حیوان و انسان را در آن جای داد. سام و برادرانش حام و یافث نیز با همسرانشان از کشتی‌نشینان بودند که از توفان یاد شده رسته‌اند. مردمانی که از تیره سامی‌اند؛ مانند عرب‌ها و عبری‌ها خود را از فرزندان او می‌دانند.

حام

حام بنابر اساطیر سامی، یکی از پسران نوح و برادر سام و یافث بود که نسل او در میان‌رودان منتشر شدند و تمدن مصر،سودان،بابل،ارک،هند،سن د،زنگبار،کلنه و حبش را بنیان نهادند. نخست زادهٔ وی کوش بود که از نسل او قوم عرب‌ به وجود آمدند.نوادگان یکی دیگر از پسرانش به نام مصرایم، تمدن‌های مصر و فلسطین را بنیان نهادند.نسل پسر دیگرش کنعان در سیحون،غزه،سدوم، فنیقیه و عوره پراکنده شدند. فوط پدر کسانی بود که در لیبی،تونس،مراکش و شمال آفریقا سکونت گزیدند. حام در کشتی عورت پدرش نوح را گشود و برادران خود را از آن آگاهانید، در حالی که سام و یافث عورت را پوشانیدند، نوح نیز حام را لعنت و برادرانش را برکت داد. این لعنت بنا به روایات گریبانگیر کنعانیان و فنیقی‌ها شد؛ و در نتیجه مذاهب مصر و آشور با شرک و انحرافات جنسی درآمیخت. در دیگر روایات چنین آمده است که به دلیل لعنت نوح نژاد حام سیاه و محکوم به بردگی نژاد سفید گردیدند.موسی با یک زن کوشی از حبشه به نام هتواه ازدواج کرد اما هارون و مریم یاغی که هتواه را از ذریه حام می‌دانستند، با این ازدواج مخالفت کردند.