حمام حاج آقا تراب يکی از بناهای تاريخی شهرستان نهاوند است که در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی ثبت شده‌است. اين حمام با صرف هزينه‌ای بالغ بر ۴۰۰ ميليون ريال به موزه مردم‌شناسی تبديل شده است. بانی این حمام حاج میرزا محمد نقی از خوانین و محترمین شهر نهاوند بوده و بنا به نام فرزندش، آقا تراب، معروف شده است که خود مرحوم حاج آقا تراب یکی از شخصیت های برجسته زمان قاجار در این شهر بوده است. معمار این بنا اصغر معمار و خطاط کتیبه سردر محمد حسن بن میرنجف بوده و آهکبری حمام نیز کار استاد رضا طهرانی است. بر کتیبه تاریخ دار سردر بنا، این ماده تاریخ ثبت است: “بهر تاریخش نوایی با نوایی خوش بگفت*** آفرین بر نیت بانی این محکم بنا”. مصراع دوم این بیت تاریخ 1288 را نشان می دهد. بر آهکبری سربینه حمام بزرگ نیز، تاریخ 1342 دیده می شود.

حمام حاج آقا تراب مربوط به دوره قاجار است، این حمام به حمام دوقلو نیز مشهور می باشد. علت شهرت آن به حمام دوقلو این است كه، حمام از دو قسمت تشكیل شده؛ قسمت اول دارای سردینه (حمام سرد) و گرمینه (حمام گرم) بزرگ بوده و فقط مورد استفاده رجال، اشراف و شاهزادگان قرار می گرفته و قسمت دوم هم به نوبه خود دارای سربینه و گرمینه بوده ولی در ابعادی كوچكتر و ویژه افراد عادی و طبقات پایین جامعه بوده است. این حمام همچنین دارای 2 بخش مردانه و زنانه نیز می باشد، که برای نمایش مراسم شست و شو در بخش حمام مردانه و سنت حنابندان عروسی در بخش حمام زنانه بیش از 20 مجسمه با لباس‌ های محلی ساخته و نصب شده است، که هر یک از آنها حالت ‌های مختلف‌ بخشی از مراسم حنابندان را نشان می ‌دهند.

 معرفی شهر آجین | استان همدان

آب این حمام از طریق چاه، تهیه می شده، ولی در سال های پایانی فعالیتش، از طریق سیستم لوله کشی و آب شهری، تأمین می شده است. فاضلاب حمام از طریق چند کانال به رودخانه ‌ای می ریخت، که اکنون به عنوان مسیل در وسط شهر نهاوند واقع است و شهر را به دو نیمه‌ ی تقریباً شمالی و جنوبی تقسیم کرده است. سیستم گرمادهی حمام شامل انبار سوخت، تون (گلخن، آتشدان)، آتشدان ها، تیان، گربه رو، دود کش ها و گودالی برای جمع آوری خاکستر است. به نظر می رسد در ابتدا سوخت حمام از طریق خار بیابان، برگ خشک درختان و فضولات حیوانی تأمین می شده و بعدها نفت و مواد سوختی شیمیایی جای گزین آن ها شده است.

بر هلالی بالای ستون های حمام تصاویر زیبایی از شاهنامه نقش بسته است که گویای داستان جنگ رستم با دیو سفید است.این تصاویر با هفت رنگ، صحنه هایی از داستان شاهنامه را نشان می دهد که به طرز ماهرانه ای کاشی کاری شده است، قسمت رخت کن حمام نیز با گچ بری های اسلیمی، به زیبایی تزیین شده است.حمام حاج آقا تراب در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی ثبت و با صرف هزینه ای افزون بر ۴۰۰ میلیون ریال به موزه مردمشناسی تبدیل شده است. این حمام علاوه بر دو قسمت ماکتها حمام سرد و گرم، حجره شاه نشین و خزینه نیز دارد.

حمام زنانه: در شمال حمام مردانه بخش زنانه قرار دارد که هفت پله از سطح کوچه پایین تر است. سردر ورودی آن ساده و بدون تزیین است. در ورودی آن کوچک است. سربینه آن به شکل گنبدی شش ضلعی است، که در وسط آن نور گیر کوچکی وجود دارد. فضای داخل گنبد با طرح های هندسی ساده گچ بری شده است. این اضلاع که طاق نما هایی را به وجود آورده، جای رخت کن است. در وسط سر بینه حوض سنگی هشت ضلعی تعبیه شده که درست شبیه ساختمان سربینه است یعنی دو ضلع بزرگ و شش ضلع کوچکتر است، و بر خلاف سربینه مردانه فاقد ستون است. پس از عبور از میان در، گرم خانه با دو ستون سنگی بزرگ دیده می شود. بر خلاف حمام مردانه که شمالی- جنوبی است، حمام زنانه مستطیلی است که اضلاع بزرگتر آن جهت شرقی- غربی دارد. حمام گرم از دو قسمت تشکیل شده، یکی صحن اصلی و یکی حاشیه صحن که عرض مستطیل شکل آن بین دو ستون واقع است. کف حمام با سنگهای خاکستری مفروش گردیده بدنه گرمخانه با ساروج اندود شده است.