اگر برای مسافرت در روزهای گرم سال هنوز برنامه‌ای نچیده‌اید، اردبیل پیشنهاد ره بال آسمان به شماست. این شهر زیبا و دوست‌داشتنی در بین کوه‌های سربه‌فلک‌کشیده منطقه آذربایجان قرار دارد و این یعنی گزینه‌ای کوهستانی و خنک و جذاب برای سفرهای تابستانه. در اردبیل گاهی سردی هوا تا حدی است که حتی لازم می‌شود یکی‌دوتا پتو هم در ماشینتان جاساز کنید تا در طول مسیر از سرما یخ نزنید! این تنها نکته سفر به شمال غرب ایران نیست. در ادامه این مطلب، راهنمای سفر برایتان ترتیب داده‌ایم که در آن قرار است شما را با جاهای دیدنی اردبیل، رستوران‌ها، اقامتگاه‌ها، موزه‌ها و در کل جاذبه‌های آن آشنا کنیم.
اردبیل کجاست؟
حتی اگر اهل ایران‌گردی نباشید، به احتمال زیاد باز هم می‌دانید که اردبیل کجاست و کجای نقشه ایران قرار گرفته است. اردبیل یا آتاویل، مرکز استان اردبیل است. البته این استان تا چند سال قبل بخشی از آذربایجان شرقی بود که از آن جدا شده و به‌عنوان استانی متمایز شناخته شد. این استان در شمال غربی ایران قرار دارد.
بخش وسیعی از مردم این شهر، ترک‌های آذربایجانی هستند که به زبان آذری صحبت می‌کنند و تالش‌ها و تات‌هایی که در این استان ساکن هستند به زبان‌های تالشی و تاتی. استان اردبیل از شمال به جمهوری آذربایجان میرسد. از سمت شرق کوه های تالش و گیلان در کنار آن قرار دارند. از سمت جنوب به استان زنجان میرسد و از سمت غرب به آذربایجان شرقی.
بهترین فصل سفر به اردبیل | روزهای گرم سال
بخش وسیعی از استان اردبیل را کوهستان‌ها تشکیل می‌دهند و آب‌وهوای آن متأثر از این مناطق، سرد و خشک بوده و به‌عنوان یکی از سردترین استان‌های ایران شناخته می‌شود به گونه‌ای که در شب‌های تابستان نیز گاهی سرمای هوا غلبه می‌کند. اردبیل در زمستان‌ها اغلب پوشیده از برف است و بیشترین بارش‌های باران را نیز در بهار تجربه می‌کند. در کل فصل تابستان مناسب‌ترین فصل برای سفر به این شهر محسوب می‌شود.
طبیعت اردبیل | جایی مثل بهشت
سه پوشش گیاهی مختلف ییلاقی، قشلاقی و جنگلی در استان اردبیل وجود دارد؛ از این رو می‌توانیم در این استان قله‌های پر برف را در کنار جلگه‌ها و جنگل‌ها ببینیم. دو شهر اردبیل و خلخال در این استان شهرهایی هستند که جنگل‌های بسیار زیبایی دارند.
جنگل فندقلو در نزدیکی شهر اردبیل از مشهورترین جنگل‌های این منطقه است. این جنگل یکی از اصلی‌ترین مناطق زیستگاهی و رشد گیاهان مخصوصاً گیاهان دارویی به شمار می‌آید. در میان این تنوع برخی از گونه‌های گیاهی از جمله بابونه از بقیه بارزترند. جشنواره گل های بابونه هر سال هم‌زمان با روز جهانی گل و گیاه در این جنگل‌ها برگزار می‌شود.
پوشش جانوری | ایستگاه پرندگان مهاجر
در منطقه‌ای که دو سوم آن را کوهستان‌ها پوشانده باشند، بی‌شک فاصله مراکز شهری از هم بسیار شده و در این میان فضایی مناسب برای رشد و زیست گونه‌های مختلف حیوانات فراهم می‌شود. علاوه بر این، تنوع پوشش گیاهی عامل دیگری در گسترش پوشش جانوری منطقه است و شرایط مناسبی برای انواع مختلف جانوران کوهستان، جنگل، رودخانه‌ها و مراتع فراهم می‌کند.
در استان اردبیل گونه‌های مختلفی از حیات وحش مانند پلنگ، کل و بز، راسو، روباه و انواع پرندگان و خزندگان پیدا می‌شود. سالانه نزدیک ۲میلیون پرنده مهاجر هم وارد اردبیل می‌شوند و بر تنوع پوشش جانوری منطقه می‌افزایند.
جاهای دیدنی اردبیل | موهبت مادر طبیعت
دریاچه شورابیل
دریاچه شورابیل در میان شهر اردبیل قرار گرفته و تنها دریاچه طبیعی داخل شهری ایران محسوب می‌شود. این دریاچه به دلیل آنکه در گذشته دارای آب شور بوده به شورابیل معروف شده است. آن زمان این آب شور خاصیت درمانی نیز داشته است و مردم از آن برای التیام دردهایشان استفاده می‌کردند. تا اینکه بعدها آب شیرین به دریاچه اضافه شد و آب دریاچه به پرورش نوعی ماهی قزل‌آلا اختصاص یافت.
اواخر پاییز ورود پرندگان مهاجر به دریاچه شورابیل بر زیبایی طبیعی آن می‌افزاید. برای رونق گردشگری، شهربازی و اقامتگاه‌های توریستی نیز در اطراف احداث شده است.
دریاچه نئور
دریاچه نئور بزرگ‌ترین دریاچه استان اردبیل است که در نزدیکی شهر اردبیل و در مسیر این شهر به خلخال قرار دارد. این دریاچه دارای آب شیرین بوده و از پیوستن چشمه‌های بزرگ و کوچک منطقه، ایجاد شده است. نئور مجموعاً دو دریاچه بزرگ و کوچک است. در بهار، به دلیل افزایش بارش‌ها و افزایش آب، چشمه‌ها به هم می‌پیوندند و دریاچه‌ای زیبا و یکدست را تشکیل می‌دهند.
آب و هوای خنک، ورود پرندگان مهاجر و سرسبزی منطقه، زیبایی‌های طبیعی این دریاچه را دوچندان کرده و در مجموع محل مناسبی برای گشت‌وگذار گردشگران در روزهای گرم سال است. مانند شورابیل در این دریاچه نیز ماهی قزل‌آلا پرورش داده می‌شود. صید ماهی و مسابقات ماهیگیری از تفریحات این دریاچه به شمار می‌آیند.
جنگل فندقلو
جنگل فندقلو در ۳۰کیلومتری اردبیل و در نزدیکی‌های شهر نمین قرار دارد. علت نام‌گذاری آن، درختان فندقی است که بیش از سایر درختان در این جنگل رشد کرده‌اند. جنگل فندقلو در ادامه جنگل‌های استان گیلان است؛ اما به انبوهی آن‌ها نیست. با این‌حال، زمین‌های پهناوری که گل‌های سوسن و بابونه به‌صورت سرتاسری روییده‌اند، درختان میوه، چشمه‌های آب گرم و حیوانات کمیابی مثل مارال، این جنگل را منحصربه‌فرد کرده است. علاوه بر جاذبه‌های طبیعی، گردشگران می‌توانند از امکانات تفریحی مانند استخر‌های آبگرم، تله کابین فندقلو حیران و پیست اسکی نیز استفاده کنند.
جاذبه تاریخی تپه نادری
پیست اسکی روی چمن جنگل فندقلو از بزرگ‌ترین پیست اسکی‌های ایران است که با استانداردهای بین المللی مطابق است. هرساله اردوهای تیم ملی اسکی روی چمن در این پیست برگزار می‌شود.
پیکره سنگی بابا داوود عنبران
در ۴۰کیلومتری شهر اردبیل و نزدیک به شهر عنبران، در میان دره‌‌ای بزرگ و کوه‌های سربه‌فلک‌کشیده، چهره‌ای روی سنگ دیده می‌شود که به آن بابا داوود عنبران یا ابوالهول ایران می‌گویند. این سنگ ۲۰ متر ارتفاع دارد و گویا هم بر اثر عوامل طبیعی و هم با دخالت انسان به این شکل و شمایل درآمده است تا بنابر افسانه‌ها نگهبان دریای خزر باشد!
بالیقلو چای
بالیقلو چای رودخانه‌ای است که از دل سبلان و کوه‌های بزگوش (بزغوش) سرچشمه گرفته و در مسیر خود از آب چشمه‌های جوشان نیز تغذیه می‌شود. این رودخانه که تأمین‌کننده آب بسیاری از مناطق کشاورزی است، در مسیر خود از میان شهر اردبیل عبور می‌کند و جاذبه‌ای زیبا به آن می‌بخشد.
گویی با عبور این رودخانه، اردبیل طبیعت را تمام‌وکمال در دل خود جای داده است. پلی تاریخی به نام پل الماس نیز در دوران صفویه روی این رودخانه ساخته شده که علاوه بر جنبه زیبایی طبیعی خود رودخانه، اهمیت تاریخی نیز به آن می‌دهد.
تفرجگاه بولاغلار
در ۳۰کیلومتری شهرستان اردبیل و نزدیک به شهرستان نیر در محوطه‌ای سرسبز، چشمه‌های بسیاری از دل زمین می‌جوشند که به دلیل فراوانی این چشمه‌ها این منطقه را بولاغلار (به معنای چشمه‌ها) نام‌گذاری کرده‌اند. این چشمه‌ها در نهایت به هم پیوسته و دو رودخانه مهم استان اردبیل، رودخانه آغلاغان و رودخانه بالیقلوچای را تشکیل می‌دهند.
در آب خنک و شیرین این چشمه‌ها ماهی قزل‌آلا پرورش داده می‌شود. همچنین هر ساله در تابستان و در محوطه این تفرجگاه، جشنواره آش های سنتی برگزار می‌شود. گردشگران بسیاری برای شرکت در این جشنواره به این محل سفر می‌کنند.
تاریخچه | شرح گذر زمان بر اردبیل
اردبیل یا آتاویل یا آردویل از دو جزء «آرتا» به معنای مقدس و «ویل» به معنای شهر تشکیل شده است. در حقیقت اردبیل را ناحیه مقدس یا شهر مقدس نام‌گذاری کرده‌اند. این اسم در گذر زمان به‌تدریج از آرتاویل به اردبیل تغییر یافته است.
اردبیل در دوره‌های مختلف شهر مهم و محوری منطقه آذربایجان به شمار می‌آمده است به‌طوری که آن را در طول تاریخ با نامهای دارالارشاد، دارالملک، دارالعرفان و دارالامان نیز می‌شناخته‌اند؛ اما بیشترین اهمیت اردبیل از زمان ظهور سلسله صفویه شروع شد که آغاز آبادانی و شکوفایی این شهر بود.
این توجه خاص به شهر اردبیل از آن روست که شیخ صفی الدین اردبیلی، بزرگ خاندان صفویه، ساکن این شهر بود و در همانجا نیز به خاک سپرده شد. از آن زمان با وجود اینکه تبریز به‌عنوان پایتخت صفویان انتخاب شد، اردبیل پایتخت معنوی شاهان صفوی شمرده می‌شد و اهمیت خاصی برای آن‌ها داشت.
از پژوهش‌های باستانی آثار و بقایای لوله‌کشی آب شرب یافت شده است و گویا در دوران صفویان به‌عنوان اولین شهر ایران، دارای لوله‌کشی آب نیز بوده است. بزرگ‌ترین و غنی‌ترین کتابخانه ایران بعد از کتابخانه آستان قدس، در زمان صفویان و به دست پسر شیخ صفی‌الدین اردبیلی در این شهر ساخته شد که محل رجوع بسیاری از دانشمندان و عالمان بود.
پس از انقراض سلسلسه صفویه، اردبیل رونق خود را به‌تدریج از دست داد و از حمله روس‌ها به ایران ضربه مهلکی خورد. با وجود این، شکوه تاریخی خود را توانست حفظ کند و در سال‌های پس از انقلاب با انتخاب مرکزیت استان رونق بیشتری یافت.
اماکن تاریخی اردبیل | رد پای نیاکان
مجموعه بقعه وزیارت بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
این مجموعه در گذشته منزل و خانقاه شیخ صفی الدین اردبیلی، بزرگ خاندان صفویه بوده است که بعد از مرگش در منزل خود به خاک سپرده شد. این منزل امروزه تبدیل به بقعه و زیارتگاه او شده است. مقبره‌های شاه اسماعیل اول و همسرش نیز در همین مکان قرار دارد.
شهیدگاه
در زمان شاه اسماعیل اول، نخستین جنگ میان ایران و عثمانی به نام جنگ چالدران در گرفت. در این جنگ ایرانیان از امپراطوری عثمانی شکست سنگینی خوردند و شاه اسماعیل بسیار تحت تاثیر این شکست قرار گرفته و دیگر رهبری لشگریانش را عهده‌دار نشد. به دستور او کشته‌شدگان جنگ به اردبیل منتقل و در محوطه بقعه شیخ صفی الدین به خاک سپرده شدند. از آن پس این گورستان، شهیدگاه نامیده شد.
مجموعه بقعه و مزار شیخ امین الدین جبرئیل
شیخ امین‌الدین جبرئیل، پدر شیخ صفی‌الدین اردبیلی، در روستای کلخوران دارای مقبره و مزاری زیباست که با معماری کم‌نظیر صفوی زینت داده شده است. این مزار هم‌زمان با مزار شیخ صفی الدین بنا شده و قدمت آن به اوایل قرن ۱۰ هجری بازمی‌گردد.
روستای کلخوران در ۳کیلومتری اردبیل واقع است و نسبت آن به این شهر مثل نسبت شهر ری به تهران است. در گذشته بسیاری از بزرگان صفوی ساکن این منطقه بودند؛ ولی بعدها اردبیل با پیشرفت‌های خود جای این شهر را گرفت. مهم‌ترین مقبره کلخوران بقعه شیخ امین الدین است و به همین سبب به کلخوران، کلخوران شیخ هم گفته می‌شود.
آشنایی با حمام نصر خلخال (موزه خلخال)
مسجد جمعه اردبیل
در شرق این شهر و در بالای یک بلندی، مسجدی تاریخی و بزرگ قرار دارد که به مسجد جمعه اردبیل معروف است. با آنکه بنای مسجد در طول تاریخ بارها دستخوش تغییر، ویرانی و مرمت دوباره قرار گرفته است؛ اما بنای اولیه آن به قرن‌های اولیه ورود اسلام به ایران باز می‌گردد. قبل از ورود اسلام به ایران، در این محل آتشکده‌ای بود که بعد از اسلام تخریب شده و به مسجد تبدیل شد.
بازار تاریخی اردبیل
قرار گرفتن اردبیل در مسیر جاده ابریشم، اقتصاد و تجارت این شهر را همیشه رونق بخشیده و در نتیجه بازارهای این شهر رونق خوبی داشته است. با آنکه بازار تاریخی اردبیل قبل از زمان صفویه نیز وجود داشته است؛ اما با توجه مخصوص شاهان صفوی به این شهر، رونق اصلی بازار به زمان صفویه، به خصوص شاه طهماسب اول، باز می‌گردد.
موزه های شهر اردبیل | جایی برای حفظ تاریخ
موزه تاریخ طبیعی
موزه تاریخ طبیعی واقع در حاشیه دریاچه شورابیل در شهر اردبیل، به نگهداری حیوانات تاکسیدرمی‌شده و فسیل‌های یافت‌شده در استان اختصاص دارد و تاریخ طبیعی استان را نشان می‌دهد.
موزه مردم شناسی یا موزه ظهیرالاسلام
حمام ظهیرالاسلام یا حمام آقا نقی از حمام های تاریخی این شهر است که امروزه کاربری آن به موزه مردم شناسی تغییر یافته است. این موزه در میدان عالی قاپوی اردبیل قرار دارد و هذفش این است که پوشش و فرهنگ مردم اردبیل را به گردشگران نشان دهد.
موزه صنایع دستی
حمام شیخ، از حمام‌های تاریخی اردبیل، امروزه تبدیل به موزه صنایع دستی شده است. در این موزه، صنایع دستی هنرمندان به‌صورت دوره‌ای نمایش داده شده یا با ایجاد کارگاه‌های مختلف به حفظ و نشر هنر در این شهر پرداخته می‌شود. این موزه در نزدیکی میدان عالی قاپوی اردبیل واقع است.
موزه مفاخر دینی
در محل خانه میرفتاحی، موزه مفاخر دینی برپا شده است. در این موزه شرح زندگی و مجاهدت‌های ۵۷ تن از بزرگان دینی این شهر نوشته و در کنار تصاویرشان در معرض نمایش قرار داده شده است. تعدد این علما نشانگر توجه مردم اردبیل از زمان گذشته تا به حال به علمای دینی و مباحث مذهبی است.
موزه تخصصی باستان شناسی
در میدان عالی قاپو و در محل بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، موزه تخصصی باستان شناسی با هزار و ۸۰۰ مترمربع و در ۲ طبقه احداث شده است که با نمایش ۵۰۰ اثر، به روایت تاریخ استان و اکتشافات باستان شناسی می‌پردازد.
وجه تمایز این موزه با موزه‌های باستان‌شناسی دیگر ایران، در اشیا شیشه‌ای و قدمت آثار به نمایش گذاشته شده است. در محل بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی دو موزه مجزای دیگر به نامهای موزه سنگ و موزه چینی‌ها دایر است.
اماکن مذهبی | جایی برای اهل دین‌داری
خیلی‌ها با شنیدن نام اردبیل، فرهنگ عاشورایی، شاعران حسینی، پیرغلامان و مداحان در ذهنشان ترسیم می‌شود. این موضوع نیز ریشه در اعتقادات راسخ مردم این شهر به قیام عاشورا دارد. این شهر میزبان چندی از امامزادگان نیز بوده است که بر غنای روح معنوی این شهر می‌افزایند.
امامزاده سیدصدرالدین، امامزاده سیدحمزه و امامزاده صالح هر سه، برادر و پسران حضرت امام موسی کاظم (ع) هستند و در قرن سوم هجری وارد اردبیل شدند. قدمت مقبره آن‌ها به دوران صفویه میرسد؛ هرچند که بناهای قدیمی اکنون بازسازی شده‌اند و چیزی از بناهای تاریخی باقی نمانده است.
بارگاه امامزاده صدرالدین در ۳کیلومتری شهر اردبیل، در مسیر جاده مشگین شهر واقع است.
مقبره امامزاده صالح (اوغلان امامزاده‌سى) در ميدان عالی قاپو در محله ملا مؤمن، کوچه اونجی میدان و پشت بقعه شيخ صفى‌الدين قرار دارد.
بارگاه امامزاده حمزه نیز در شهر اردبیل، دهستان کلخوران، روستای کلخوران شیخ قرار دارد.
امامزاده حلیمه خاتون نیز که خواهر امامزاده حمزه و امام رضا (ع) نیز هست در خیابان سی متری اردبیل واقع است.
لباس محلی اردبیل | رنگارنگ و زیبا
در خود شهر اردبیل دیگر کمتر کسی لباس محلی می‌پوشد و مردم طبق آداب شهرهای دیگر، لباس‌های رایج شهری استفاده می‌کنند؛ اما در نقاط روستایی و به‌خصوص ایلات و عشایر استان هنوز لباس‌های محلی در تن مردمان دیده می‌شود.
روسری‌های بزرگ و گلدار، دامن‌های شلیته‌ای چین‌دار که عموماً به رنگ‌های شاد و سرزنده تهیه می‌شوند و جلیقه‌هایی که روی آن‌ها تزئینات سکه دوخته شده‌است، از ویژگی‌های عمومی لباس محلی است. برای آشنایی بیشتر با لباس‌های محلی می‌توان به موزه مردم شناسی اردبیل مراجعه کرد.
غذای محلی اردبیل | آش‌های فراوان
غذاهای محلی اردبیل را به دلیل سرمای هوا بیشتر آش‌ها تشکیل می‌دهند. از میان این آش‌ها می‌توان از آش دوغ، آش میوه، آش رشته، آش یارما، آش گیلدیک (گل نسترن) و آش اوماج نام برد. در بالا گفتیم که در تابستان هم جشنواره آش سنتی در این شهر برگزار می‌شود. غذای محلی دیگری که بسیار پرطرفدار است و در اکثر رستوران‌های شهر نیز یافت می‌شود، پیچاق قیمه یا پیچاخ قیمه نام دارد. این غذا با نام خورشت بادام نیز شناخته می‌شود.
رستوران های اردبیل | لذت چشیدن طعم‌های جدید
در اردبیل هم مثل همه شهرهای ایران، رستوران‌های متعددی وجود دارد که علاوه بر غذاهای مرسوم مردم ایران مثل انواع کباب‌ها و خورش‌ها، غذاهای سنتی شهر را هم به مشتریان عرضه می‌کند. یکی از این رستوران‌ها، رستوران سعادت است که در کنار سرو انواع کباب خوشمزه، آش دوغ نیز سرو می‌کند. رستوران کافی باغ هم در مجموعه شورابیل است که غذاهای لذیذی سرو می‌کند.
جاهای دیدنی قصابه ، طبیعت بکر قصابه
اگر هم دلتان فست‌فود می‌خواهد، به فلافل سلیم اهوازی سری بزنید که بر اساس نظرات کاربران امتیاز خوبی گرفته است. یکی از جاهایی که خود مردم در شب‌های سرد و برفی به آن مراجعه می‌کنند و به قول خودشان انرژی می‌گیرند، حلوای سیاه شیخ صفی است که با دوغ محلی سرو می‌شود و ترکیب عالی به دست می‌دهد. اگر تابستان به اردبیل رفتید، به کته کباب رامین سری بزنید و غذای محلی اردبیل یعنی پیچاق قیمه یا پیچاخ قیمه را سفارش دهید. کباب‌های این رستوران کوچک هم بسیار معروف است.
اقامت در اردبیل | خاطره شب‌مانی متفاوت
به دلیل تنوع طبیعی استان اردبیل و دارابودن جنگل، کوه و رودخانه، اقامتگاه‌های بومگردی بسیاری در استان ایجاد شده است که بیشتر در تابستان‌ها پذیرای مسافران است. این اقامتگاه‌ها عموماً در خارج شهر اردبیل قرار دارند. در این بین می‌توان کمپ عشایری دورنا یا ملک سویی را در نزدیکی مشکین‌شهر و مجتمع اقامتگاه‌های بومگردی کزج در نزدیکی خلخال را نام برد. در خود شهر نیز به علت کثرت مسافران، هتل‌های بسیاری احداث شده است، از جمله هتل سبلان اردبیل در خیابان شیخ صفی و هتل شورابیل در حاشیه دریاچه شورابیل.
سوغات اردبیل | حلواهای مختلف
از آنجا که اردبیل شهری تاریخی و اصیل است، سوغاتی‌های بسیاری برای گردشگران دارد که اکثر آن‌ها را حلوا و شیرینی تشکیل می‌دهد. قره حلوا، حلوی سفید، حلوای زنجبیل، باقلوا، قچکورگی و نان برنجی مهم‌ترین این شیرینی‌ها هستند.
مسگری نیز هنر دیرینه این مردم بوده است و وسایل مسی بازار مسگران نیز می‌تواند در سبد سوغاتی‌های مسافران قرار گیرد. همچنین به دلیل سرمای همیشگی اردبیل مردمان آن از قدیم، مهارت بسیاری در لباس‌های بافتنی و پشمی داشتند. از سوغاتی‌های دیگر این شهر می‌توان لباس‌های پشمی و انواع بافتنی را نیز نام برد.
مسیرهای دسترسی
برای سفر به اردبیل می‌توان از اتوبوس، ماشین شخصی یا هواپیما استفاده کرد و این انتخاب بستگی به زمان و هزینه‌ای دارد که برای مسیر در نظر گرفته‌اید. متأسفانه شهر اردبیل فعلاً مسیر ریلی ندارد و خط آهن آن در دست احداث است.
سفر به اردبیل با اتوبوس
برای سفر با اتوبوس، ترمینال اردبیل از مجهزترین ترمینال‌هایی است که سرویس رفت‌وبرگشت به اکثر مراکز استان‌ها را دارد و می‌توان با تهیه بلیط، به‌صورت مستقیم بین این شهرها تردد کرد.
سفر با خودروی شخصی
برای سفر با ماشین شخصی، اگر علاقه‌مند به جاده‌های پردرخت و جنگلی هستید، مسیر جاده اسالم می‌تواند انتخاب مناسبی باشد. این جاده از شهر اسالم استان گیلان و از میان جنگل‌ها شروع شده و به‌تدریج با افزایش ارتفاع وارد خلخال در جنوب شهر اردبیل می‌شود. در برخی از نقاط مسیر، هوا به‌قدری سرد است که در تابستان باید پتوپیچ شد. گله‌ها، مردم محلی، تپه‌های سرسبز در کنار خنکی هوا و آش دوغی که در کنار جاده و در دیگ‌های بزرگ بار گذاشته شده است، این جاده را انتخاب اول اغلب مسافران قرار می‌دهد.
انتخاب دیگر می‌تواند مسیر گردنه حیران باشد. نام این مسیر پیچ‌درپیچ برای اغلب مردم آشناست. مسیر گردنه حیران از شهر آستارا شروع می‌شود. در این مسیر ضمن تجربه هوایی خنک، در یک سمت خود جنگل زیبا و در سمت دیگر دره‌های پرنشیب‌وفراز را مشاهده خواهید کرد.
جاده پونل به خلخال نیز از جاده‌های دیگری است که می‌توان از طریق آن به این شهر رسید. این جاده از رضوانشهر استان گیلان شروع شده و به خلخال در جنوب شهر اردبیل میرسد. جاده پونل مناظر جنگلی دارد و بسیار شبیه به جاده اسالم است با این تفاوت که شیب کمتری نسبت به جاده اسالم داشته و مسیر امن‌تری محسوب می‌شود.
مسیر اتوبان نیز مسیر مستقیم و سرراستی است که می‌توان از تهران تا اردبیل را در حدود ۸ تا ۹ ساعت طی کرد. این اتوبان از کرج، قزوین، زنجان و سرچم عبور می‌کند تا به اردبیل برسد.
پرواز اردبیل
اردبیل دارای فرودگاهی مجهز است که می‌تواند گزینه مناسبی برای داشتن سفری سریع و آسان باشد. از سال ۱۳۷۰ پرواز‌های این فرودگاه برقرار است. سطح امکانات رفاهی فرودگاه نیز نسبتاً مناسب است و علاوه بر استفاده از این امکانات می‌توان از غرفه‌های موجود در فرودگاه، اقدام به خرید صنایع دستی استان و سوغاتی‌های شهر اردبیل کرد. به لحاظ موقعیت جغرافیایی، فرودگاه در ۱۱ کیلومتری شمال شرق شهر واقع شده و دسترسی به آن از طریق تاکسی آسان است
