برداشت شما از عبارت گردشگری اسلامی چیست؟ آیا تصور انسان ها هنگام شنیدن کلمه « گردشگری » به یک نقطه معطوف می گردد؟ در ادامه با ما همراه باشید.

پیشگفتار

طبیعتا معنای گردشگری برای هر انسانی متفاوت است. این تفاوت برداشت از گردشگری، از تفاوت جهان بینی هر انسان سرچشمه می گیرد. بعنوان مثال انسان هایی با جهان بینی مادی، به گردشگری بعنوان یک تفریح و لذت جسمی و آسایش موقت روانی می نگرند. ولی افرادی با جهان بینی دینی و الهی، گردشگری را جزئی از مسیر تکامل انسان و بخش لازمی از زندگی جسمی و روحی انسان می دانند. البته ناگفته نماند که گردشگری برای بعضی افراد بعنوان حرفه و شغل می باشد، از قبیل تهیه بلیط، اسکان و تغذیه درطول سفر، که این مورد در بحث ما نمی گنجد و جزء خدمات گردشگری محسوب می شود.

توضیحاتی درباره گردشگری اسلامی

از نظر اسلام، گردشگری به تنهایی هدف نیست، بلکه در مسیر سلوک انسان بسوی حق می تواند جزء عوامل شتاب دهنده در نظر گرفته شود. لذا مسلمانان باید چنین نوع از گردشگری با این مفهوم را جزئی از زندگی و در لیست برنامه های گسترده ی خود قرار دهند.
اگر بخواهیم در موضوع گردشگری در جهان بینی دینی وارد شویم، می توانیم به گردشگری که با اهداف دین اسلام انجام می شود، گردشگری اسلامی بگوییم. بنابراین گردشگری اسلامی یعنی مسافرت های دور و نزدیک انسان مسلمان بعنوان بخشی از زندگی مادی و معنوی او در جهت رسیدن به هدف خلقت که رسیدن به خداست. با این تعریف، گردشگری اسلامی نه تنها امری مباح، بلکه مستحب و حتی در بعضی شرایط واجب شمرده شده است. این تقسیم بندی به مستحب و واجب در موضوع زیارت بیشتر جلوه می کند.

نمونه ها و اولویت های گردشگری اسلامی

طبیعتا مسلمانی که با نیت الهی به گردشگری می پردازد، باید و نبایدهای اسلام را در تمام مراحل گردشگری از مبدأ تا مبدأ در نظر می گیرد. لذا این نوع گردشگری، اسلامی خواهد بود. نکته حائز اهمیت این که در دین اسلام حتی درباره جزئیات مسافرت نیز روایاتی وارد شده است. مثلا درباره اصل سفر (حلال یا حرام بودن)، وداع با خانواده، ملاک های انتخاب همسفر، تغذیه در طول سفر، سخاوتمند بودن، مزاح داشتن و عدم سختگیری و مجادله در سفر، توجه به اوقات نماز در سفر، خرید سوغاتی برای اهل و عیال، عبرت از شهرهای گذشتگان و مواردی از این دست روایاتی وجود دارد. در این متن، ذکر همه این روایات مقدور نیست، ولی به جهت تبرک به یکی دو مورد اشاره خواهد شد.
از آنجا که گردشگری اسلامی همسو با برنامه های دینی می باشد، و زیارت نیز یکی از برنامه های مهم اسلام است، بنابراین شهرهایی که قبور امامان معصوم شیعه (علیهم السلام) را در خود جای داده است، جزء مصادیق گردشگری اسلامی خواهند بود. از روایات معصومین (ع) اینطور استفاده می شود که زیارت نه تنها امری مباح، بلکه مستحب و در بعضی موارد واجب است. پیامبر اسلام (ص) درباره زیارت فرمودند:
«هرکه مرا یا یکی از فرزندان مرا زیارت کند، روز قیامت به دیدارش روم و او را از هول و هراس های آن روز نجات دهم.» (وسایل الشیعه ۱۴/۳۳۲)

بنابراین زیارت خانه خدا در کعبه در راس گردشگری اسلامی خواهد بود. اگر بخواهیم بصورت مصداقی اصلی ترین مکان های گردشگری اسلامی را نام ببریم، باید به شهرهای مکه، مدینه، نجف، کوفه، کربلا، کاظمین، مشهد و سامرا اشاره کنیم. به همین ترتیب هر مکانی که بخاطر انتسابش با انسان های الهی یا روزهای خدایی (ایام الله)، منزلتی پیدا کرده است، می تواند جزء مصادیق گردشگری اسلامی شمرده شود. مثل مسجد جمکران، روستای قدمگاه، چشمه آب زمزم، روستای ده سرخ، مسجد کوفه، حرم امامزادگان مانند حضرت معصومه (ع)، شاه عبدالعظیم، شاه چراغ و بسیاری دیگر از این مکان هایی که طبق آیه شریفه زیر باعث تقرب انسان مسلمان به خدا خواهد بود:
«در خانه‌هایی که خداوند اِذن داده شأن و منزلت آن‌ها رفعت یابد، و نامش در آن‌ها یاد شود، در آن خانه‌ها همواره صبح و شام او را به پاک‌بودن از هر عیب و نقصی می‌ستایند‌.» (سوره نور، آیه ۳۶)

البته ذکر این مصادیق به این معنی نیست که جاذبه های طبیعی خدادای مانند دریاها، جنگل ها، کوه ها و دشت ها جزء گردشگری اسلامی نباشد، بلکه این مکان های دیدنی در اولویت بعدی قرار می گیرد. چراکه در این رابطه حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: «مؤمن بايد شبانه روز خود را به سه قسمت تقسيم كند، زمانى براى نيايش و عبادت پروردگار، و زمانى براى تأمين هزينه زندگى، و زمانى براى واداشتن نفس به لذّت هايى كه حلال و مايه زيبايى است. و خردمند را نشايد جز آن كه در پى سه چيز حركت كند: كسب حلال براى تأمين زندگى، يا گام نهادن در راه آخرت، يا به دست آوردن لذّت هاى حلال.» (نهج البلاغه، حکمت ۳۹۰) بنابراین می توانیم گردشگری در طبیعت را مرتبط با قسمت سوم اوقات مومن در فرمایش امام علی (ع) بدانیم.