دریاچه پریشان
این دریاچه که به زبان محلی (پیرشون) نامیده می شود در فاصله 15 کیلومتری شرق شهر کازرون واقع شده که آب های سطحی حاصل از ریزش های جوی حوضه ای به مساحت 263 کیلومتر مربع را در خود ذخیره می کند.
آب این دریاچه از صدها چشمه کوچک و بزرگ مناطق دشت ارژن و دشت فامور و چشمه های زیادی که در کف دریاچه وجود دارند، تأمین می شود.
نامهای این دریاچه
این دریاچه به نامهای مور، پریشان، شور، کازرون، یون، موز ،توز و پریشم نیز شناخته شده است
موقعیت جغرافیایی
این دریاچه بین 51 درجه و 44 دقیقه و 51 درجه و 51 دقیقه طول شرقی و 29 درجه و 32 دقیقه و 30 ثانیه عرض شمالی واقع شده است. مساحت آن 4300 هکتار و ارتفاع آن از سطح آب های آزاد 820 متر است. حوزه آبریز آن 5/266 کیلومتر مربع است و بیشترین مساحت را در اردیبهشت ماه دارد. این دریاچه در کنوانسیون رامسر به عنوان تالاب بین المللی ثبت گردیده است و در تقسیم بندی مناطق جزء منطقه حفاظت شده محسوب می گردد.
موقعیت جغرافیایی دریاچه پریشان
خصوصیات دریاچه
دور تا دور این دریاچه را کوه احاطه کرده است. فاصله دریاچه نسبت به کوه از طرف شمال حدود 4 الی 5 کیلومتر و از طرف جنوب حدود 500 متر و حداکثر سطح مشاهده شده آن 18 کیلومتر مربع می باشد که در تابستان به حداقل رسیده و حالت باتلاقی پیدا می کند. میانگین عمق آب آن 6 متر می باشد که در بعضی از سال ها به 2 متر نیز می رسد. فاصله دریا تا کوه (از طرف شمال) روستای مالکی(قلات نیلو دهپاگاه، هلک، پریشان)، روستای عرب فامور، روستای سی سخت و در قسمت شرق قلعه نارنجی، جروق و در جنوب قلعه نرگس زار و در غرب دریاچه روستای شهرنجان، زوالی و ایازآباد قرار دارند.
این دریاچه به دلیل قرار گرفتن در کنار کوه های جنگلی و همچنین پوشش گیاهی وسیعی که در حاشیه آن روییده است، زیبای شگفت انگیزی دارد. در این دریاچه هیچ صدایی به جزء صدای پرندگان به گوش نمی رسد و می توان تمام لانه های پرندگان و حتی خود آن ها را از نزدیک دید. همچنین این محل توریستی با نرگس زارهای دل فریب انسان را در هستی خویش پنهان می کند.
آب دریاچه پریشان، شیرین است ولی برای آشامیدن چندان مناسب نیست. در داخل این دریاچه، ماهی ها به صورت آزاد زیست می کنند. از این دریاچه، برای پرورش ماهی نیز استفاده می شود. پرندگان مهاجر آبزی نیز در فصل مهاجرت در اطراف دریاچه دیده می شوند.
جلوه های بهاری و پائیزی این دریاچه جذاب و دیدنی است. مراتع و گلزارهای حاشیه دریاچه و پرندگان وحشی آن، تفرجگاه طبیعی جالب توجهی را به وجود می آورد. ارزش های زیست محیطی دریاچه کم نظیر و قابل توجه است.
آب دریاچه بیشتر از باران های سالانه تأمین می شود و بیشترین مساحت آن در اردیبهشت است. این دریاچه در کنوانسیون رامسر به عنوان تالاب بین المللی ثبت گردیده است و در تقسیم بندی مناطق جزء منطقه حفاظت شده محسوب می گردند.
انواع ماهی های دریاچه پریشان
دارای 4 گونه ماهی بومی شامل ماهی زردک، ماهی سرخه، ماهی پرک و مار ماهی آب شیرین و همچنین چند گونه ماهی وارداتی نظیر ماهی کپور، ماهی فیتوفالک و آمور می باشد که در سال 1368 به دریاچه وارده شده است و تنها کپور معمولی با شرایط تالاب سازش پیدا کرده و دو گونه دیگر مشکلات عدیده ای را در تالاب به وجود آورده اند.
پرندگان دریاچه پریشان
انواع پرندگان دریاچه پریشان
این دریاچه زیستگاه گونه های نایابی از پرندگانی چون درنا، پلیکان، فلامینگو، غاز، اردک، چنگر و غیره است. پریشان تنها دریاچه آب شیرین فلات ایران است که عمق آب آن از 5/3 تا 5 متر گزارش شده است. ویژگی های مهم این دریاچه نه به خاطر داشتن ماهیان خوش طعم و آب شیرین آن بلکه به دلیل اکوسیستم بسیار مهم آن است، به طوری که 353 نوع پرنده بومی و غیربومی را در خود جای می دهد.
پرندگان غیربومی و مهاجر این دریاچه از راه های بسیار دور یعنی از سیبری، کانادا و دانمارک کیلومترها راه را پیموده و به آنجا می آیند و پس از گذران فصلی، دوباره به محل زندگی اولیه خود باز می گردند.
آسیب دیدگی
این دریاچه بر اثر سوزاندن بخشی بزرگی از نیزارهای اطرافش به علت عملیات راهسازی در معرض خطر است. در طی این آتش سوزی ها هزاران قطعه لاک پشت و پرنده مهاجر از بین رفته اند. همچنین بخش اعظم این دریاچه به علت خشکسالی های اخیر خشک شده است.
در حال حاضر این زیستگاه اکولوژیکی در حالت پریشانی وخشکی به سر می برد، بارندگی های ناکافی و برداشت بیش از حد منابع آب با وجود بیش از 1000 حلقه چاه آب که به گفته مسئولان بیش از 300 حلقه آن غیر مجاز است از عوامل خشکی این زیستگاه اکولوژیکی است.
آسیب دیدگی های دریاچه پریشان
اقدامات برای احیا این تالاب
در سال گذشته اقداماتی برای احیا این تالاب صورت گرفته که از آن جمله می توان به لایروبی چشمه ها و مسیر سیلاب ها، احداث حوضچه ذخیره ژنتیکی، تعیین حریم تالاب پریشان وجدا سازی اراضی ملی از مستثنیات با احداث خاکریز به طول 50 کیلیومتر اشاره کرد که البته برای احیای پریشان ناکافی است.
وی با بیان این که متاسفانه با این میزان بارندگی در منطقه نمی توان به احیای تالاب پریشان امیدوار بود تنها راه احیای دریاچه پریشان تأمین و اختصاص حقآبه، به این دریاچه است.
وی با اشاره به پروژه در حال احداث سد نرگسی در کازرون گفت:از نظر کارشناسی شاید بتوان گفت این سد تنها سدی است که به نفع محیط زیست ساخته می شود که یکی از اهداف احداث آن اختصاص 10 میلیون متر مکعب حقآبه، به تالاب پریشان است.
رئیس محیط زیست کازرون اظهار کرد:به گفته مسئولان منابع آب استان تامین حقآبه دریاچه پریشان نیاز به اتمام پروژه سد نرگسی نیست و هم زمان می توان انتقال آب به در یاچه پریشان انجام گیرد.
متاسفانه با وجود کشت های زیر پلاستیکی در اطراف دریاچه پریشان برداشت آب محدود به فصول زراعت نشده و در همه فصل ها شاهد مصرف آب های سطحی و زیر سطحی حوزه آبریز دریاچه پریشان برای مصارف کشاورزی هستیم.
تنوع زیستی در پریشان با توجه به عدم وجود آب کافی به خطر افتاده است، به گونه ای که همین تعداد اندک پرندگان موجود نیز به دلیل عدم زادآوری، تکرار سیکل مهاجرت آنها از بین می رود.
بازگرداندن پریشان به حالت قبل نیازمند توجه مسئولان اجرایی است.مسئله اساسی این است که تالاب ها بخش عمده تأمین آب های کشور را بر عهده دارند و پریشان نیز در منطقه کازرون به عنوان ذخیره و تولید آب منطقه و معیشت مردم نقش موثری را برعهده داشته است.
تغییرات میکروکلیمایی بر اثر از بین رفتن تالاب پریشان در منطقه، وجود ریزگردها و بادهای خشک در فصول گرم سال را از آثار خشکیدگی پریشان است .عمق سفره های زیرزمینی و چاه های کشاورزی در منطقه به شدت افزایش یافته و این زنگ خطری برای کمبود آب در حوزه آبریز دریاچه پریشان و تامین آب شرب مردم منطقه است و به خطر افتادن امنیت غذایی را به دنبال دارد.
امید است مسئولان با تأمین اعتبارات و منابع مالی لازم برای جابه جایی روستاهای اطراف و تامین معیشت جایگزین روستائیان برای جلوگیری از بهره برداری غیر مجاز از تالاب گام موثری در احیای این زیستگاه منحصر به فرد بردارند.
