ازدواج امام زمان (عج) در زمان غیبت
یکی از بحث هایی که پیرامون مهدویت در میان شیعیان به و جود می آید مسئله همسر امام زمان و فرزندان امام زمان (عج) است،به راستی آیا امام زمان ازدواج کرده؟ . که احیاناً در اذهان برخی از آنها ابهاماتی وجود دارد که با جواب های ضد و نقیضی در مورد کیفیت زندگی و اولادهای آن حضرت روبه رو می شوند.
اساساً غیبت طولانی آن حضرت از نگاه زندگانی شخصی و خصوصی وی این سؤال را بوجود میآورد که آیا در این مدّت، حضرت مهدی(علیه السلام)ازدواج کرده است یا خیر؟
برخی این سؤال را به صورت اشکال مطرح کرده و میگویند:اگر ازدواج کرده و همسر دارد، لازمهاش داشتن فرزند است، و لازمه این نیز فاش شدن اسرار و شناسایی آن حضرت است، که با حکمت و فلسفه غیبت منافات دارد.
و اگر ازدواج نکرده است، پس به سنّت رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) و به امر شرعی مستحب عمل نکرده است، که اینهم با مقام و شأن آن حضرت نمیسازد، زیرا وی رهبر دینی مردم است و در عمل به مستحبات همچون واجبات، باید پیشقدم باشد، و فرضِ وجود امامی که مستحب مؤکّد شرعی را ترک کند، و در واقع عمل مکروهی را انجام دهد بسیار مشکل، و جای استبعاد دارد.
ماجرای ازدواج امام زمان
پاسخ آیت الله العظمی صافی گلپایگانی به شبهاتی درباره ازدواج حضرت حجّت(عج) معرّفی عمیق مهدویّت، ضامن سلامت و سعادت جامعه و فرد فرد انسان هاست. اعتقاد به بشارت های پیامبران گذشته و ائمّه دین(ع)، افراد باانگیزه و پرتوانی را می تواند در جامعه پرورش دهد.
باور به حضور امامی ناظر بر اعمال، از جنبه فردی، موجب پاک نگاه داشتن روح و پیراستن اعمال از زشتی ها و از جنبه اجتماعی، باعث هم دلی مؤمنان و ایستادگی در برابر ظالمان می شود. کارکرد وسیع و عمیق آموزه های مهدوی، جذّابیت خاصّ موضوع را نشان می دهد. به همین دلیل، قشرهای مختلف جامعه، پرسش های بسیاری در این موضوع دارند که لزوم پاسخ گویی صحیح به آنها از راهی مطمئن، بر کسی پوشیده نیست.
«پژوهشکده مهدویّت» در کتاب «مهدویّت، پرسش ها و پاسخ ها»، به برخی از این شبهات، این گونه پاسخ می دهد:
خانواده امام زمان(عج)
• آیا حضرت مهدی(عج) ازدواج کرده اند و همسر و فرزند دارند؟
درباره ازدواج حضرت مهدی موعود(عج) اختلاف است. بعضی از علما مانند محدّث نوری، نویسنده کتاب «نجم الثّاقب»، بر این عقیده است که آن حضرت ازدواج کرده و فرزندانی نیز دارند. عمده دلیل این گروه آن است که ازدواج، سنّت مؤکّد اسلامی است که مورد سفارش پیامبر اکرم(ص) بوده و حضرت مهدی(عج) از هر شخصی، شایسته ترند که به سنّت پیامبر(ص) عمل کنند.
در پاسخ می گوییم:
امام مهدی(عج) در حال حاضر در غیبت به سر می برند و این، یک حالت استثنایی است که ارتباط ایشان را با مردم محدود می کند. بنابراین همین عذر می تواند مانع اجرای این سنّت نبوی شود؛ زیرا به یقین، گاه به دلیل شرایطی خاص، ممکن است حکم واجبی از عهده انسان برداشته شود؛ چه رسد به مستحبّات و سنّت ها. افزون بر این، ازدواج، سنّتی نبوی است که باید در طول زندگی انجام گیرد و هیچ اشکالی ندارد که حضرت مهدی(عج) پس از ظهور، اقدام به این عمل نمایند و در این صورت، ترک کننده سنّت نبوی نیز نخواهند بود. از همین جا می توان استفاده کرد که در دعاهایی که در آنها، به حضرت و خانواده ایشان اشاره کرده، می تواند به دوران ظهور آن بزرگوار مربوط باشد؛ نه زمان غیبت!
در مقابل این نظریّه، دیدگاه دیگری مطرح است که قاطعانه ازدواج حضرت را نفی می کند. عمده دلیل ایشان هم این است که لازمه ازدواج حضرت، یا طولانی بودن عمر همسر ایشان است که دلیلی برای آن نداریم یا آنکه حضرت، پس از رحلت همسر، مجبور هستند با دیگری ازدواج کنند یا به دلیل ازدواج، باید فرزندانی داشته باشند که سرپرستی آنها موجب شناخته شدن حضرت می شود و …
البتّه این مطالب هم، سست و بی اساس است. ممکن است حضرت در برهه ای از حیاتشان ـ حتّی در غیبت ـ همسری اختیار کنند و آن زن از دنیا برود. در این صورت، ایشان هم به سنّت نبوی عمل کرده و هم مشکلات و پیامدهایی برای آن حضرت پیش نمی آید.
آیت الله صافی گلپایگانی در این باره می گوید:
باید متذکّر بود که جواب این پرسش، در هاله قدس غیبت امام(عج) قرار دارد و خفا بودن ایشان که یکی از نشانه ها و خصایص آن حضرت است، در این نواحی نیز اثر گذاشته است. بنابراین به طور تحقیق و یقین نمی توان به آن پاسخ داد؛ چون احادیث و روایات اطمینان بخشی در دست نداریم یا اینکه به نظر حقیر نرسیده است و اگر در عصر ائمّه(ع) و در وقت صدور سایر روایات، این گونه پرسش ها مطرح شده باشد، شاید بعضی روّات احادیث، به حفظ و ضبط احادیث آن همّت نگماشته اند.
بعضی روایات هم که در دسترس است، با چشم پوشی از وضع سند و متون آنها، از جهت اختلاف نسخه ضعیف هستند؛ مانند روایت شیخ الطّائفه، شیخ طوسی که از مفضل بن عمر روایت می کند که امام صادق(ع) فرمودند:
«هیچ یک از فرزندان او و دیگران، از محلّ وی اطّلاع ندارند.»
امّا «الغیبه» نعمانی این حدیث را این چنین روایت کرده است:
«… و از جایگاهش هیچ کس از دوست و بیگانه آگاهی نمی یابد.»
با وجود این اختلاف، یعنی روایت نعمانی به جای وُلده، وَلیِ است و استناد به «الغیبه» شیخ طوسی، اطمینان بخش نیست؛ بلکه نقل الغیبه نعمانی از بعضی جهات، مانند سند و لفظ حدیث، معتبرتر است.
بعضی روایات دیگر مانند خبر کمال الدّین انباری و خبر زین الدّین مازندرانی نیز قابل استناد نیست و بعضی دیگر مثل فقرات بعضی ادعیّه و زیارات نیز صراحت ندارد و قابل حمل بر عصر ظهور است و علاوه بر فرض قبول دلالت، متعرّض خصوصیات و تفضیلات نیست. فقط به طور اجمال، متزوّج بودن و فرزند داشتن آن حضرت را بیان می کنند.
خلاصه سخن آنکه، اگرچه همسر و فرزند داشتن آن حضرت محتمل است، امّا در بررسی اخبار، به حدیث معتبری که موجب اطمینان باشد، نرسیدیم و دنبال کردن و تعقیب این موضوع هم لزومی ندارد.
بنابراین ما نه دلیلی بر ازدواج حضرت داریم و نه سندی بر ازدواج نکردن ایشان. ضمن اینکه مبهم بودن این مسئله می تواند دارای حکمتی باشد؛ چون در هر صورت، مشکلاتی پیش می آید.
