با ظهور و به راه افتادن اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، جهان به فناوری نوینی برای دسترسی و اتصال به اینترنت دست یافت تا دسترسی به شبکه‌ی جهانی برای مردم نقاط مختلف دنیا، حتی آن‌هایی که در نقاط دور افتاده زندگی می‌کنند، فراهم شود. آغاز جنگ اوکراین و سخت شدن دسترسی به اینترنت در این کشور فرصت مناسبی در اختیار شرکت اسپیس‌ایکس گذاشت تا با استارلینک بیش از پیش در جهان عرض اندام کند.
موج اخیر محدودیت‌های اینترنت در ایران و نگرانی از تجربه دوباره قطعی سراسری اینترنت در جریان اعتراضات ایده ورود استارلینک به ایران و حضور در عرصه ارتباطی را مطرح کرده بود تا کاربران به این امید داشته باشند که این تکنولوژی روز دنیا بتواند فرصتی برای دور زدن محدودیت‌ها به آن‌ها بدهد.
هرچند در همان روزهای ابتدایی که زمزمه ورود استارلینک به ایران شنیده می‌شد و شایعه‌هایی هم مطرح شده بود، مسئولان و در رأس همه وزیر ارتباطات به این موضوع واکنش نشان داده بودند. سی‌ام شهریورماه، چند ساعت قبل از فیلتر شدن اینستاگرام و واتساپ، زارع‌پور در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره حضور استارلینک در ایران اعلام کرد: «کسی دنبال قطعی اینترنت نیست اما شورای عالی فضای مجازی ضوابطی مصوب کرده برای اپراتورهایی که می‌خواهند به شکل قانونی اینترنت ماهواره‌ای ارائه بدهند که حتماً باید مراحل آن را طی کنند و مجوزهای لازم را بگیرند. براساس قواعد بین‌المللی هم اپراتورهای ارائه‌دهنده خدمات اینترنت ماهواره‌ای باید قواعد سرزمینی کشورها را رعایت کنند.»
هرچند استارلینک مجوزی برای حضور در ایران دریافت نکرده است اما ۱۹ دی ماه وزیر ارتباطات فعال شدن اینترنت ماهواره‌ای در کشور را تایید کرد و گفت: «اینترنت ماهواره‌ای فعال شده اما در جریان اینکه چه تعداد فعال شده؛ نیستم. صاحب و دارنده این شرکت که این خدمات را ارائه می‌کند می‌تواند آمار صحیح را بدهد.» صاحب این شرکت البته حدود یک ماه قبل اعلام کرده بود ۱۰۰ ترمینال استارلینک در ایران فعال شده است.
حالا نشریه تایم در گزارش مفصلی با عنوان «تلاش‌های مخفیانه برای قاچاق اینترنت استارلینک به ایران» به وضعیت ورود و استفاده از این تکنولوژی در ایران پرداخته است.
تایم نوشته است که «چند روز بعد از شروع موج جدید اعتراضات در ایران، تلاش‌هایی برای ارائه اینترنت جایگزین در ایران آغاز شد. این تلاش‌ها عمدتاً زیرزمینی و با سرمایه‌های خصوصی انجام می‌شد تا کاربران بتوانند از طریق پلتفرم‌های پیام‌رسانی رمزگذاری‌شده ارتباط برقرار کنند.» در ادامه این گزارش آمده است که برای دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای، که جایگزین اینترنت محدودشده در ایران باشد، ده‌ها نفر تلاش کرده بودند که این نشریه در گزارش خود با پنج نفر از آن‌ها گفت‌وگو کرده است.
تایم در ادامه به دستور رئیس‌جمهور آمریکا برای فعالیت شرکت‌های ارتباطی این کشور در ایران اشاره کرده است: در ۲۳ سپتامبر (اول مهر)، پس از شروع اعتراضات، دولت بایدن برخی از تحریم‌های فناوری برای ایران را لغو کرد تا شرکت‌ها بتوانند خدمات ارتباطی خود را به کاربران و شرکت‌های ایرانی ارائه کنند. در همان روز ایلان ماسک، مدیرعامل اسپیس‌ایکس، اعلام کرد: «استارلینک اکنون در ایران فعال شده است.» خبر خوبی بود. اما پیام ماسک ادامه داشت: «این کار مستلزم استفاده از ترمینال‌های داخل کشور است که به گمان من دولت از آن حمایت نخواهد کرد، اما اگر ترمینال‌ها فعال شوند، استارلینک کار خواهد کرد.»
در این گزارش نحوه کار استارلینک نیز تشریح شده است: «چندین هزار ماهواره کوچک در مدار پایین در سراسر جهان، اینترنت پهن‌باند را به زمین ارسال می‌کنند. سیگنال‌های این اینترنت را فقط می‌توان با یک دیش استارلینک دریافت کرد. یک دیش استارلینک با اشتراک ماهانه ۱۱۰ دلار کار می کند. ماسک این سرویس پیشگام را به عنوان آمیزه‌ای از تجارت و نوع‌دوستی ایجاد کرد و شبکه را در مکان‌های دورافتاده، تحت محاصره یا هر دو در دسترس قرار داد. اگرچه شرکت‌های دیگر این مدل را بررسی کرده‌اند، استارلینک اساساً تنها پاسخ به این نیاز است و این شرکت توانسته نقش مهمی در حفظ جریان آزاد اطلاعات در برخی از مکان‌هایی که بیشتر در معرض خطر هستند، ایفا کند.»
منظور تایم از مکان‌های در معرض خطر بیشتر متوجه کشور اوکراین می‌شود که مردمش در جریان حمله روسیه از دسترسی به اینترنت محروم شدند. شرکت خصوصی اسپیس‌ایکس که استارلینک را اداره می‌کند، سه هزار و ۶۶۷ دیش را به اکراین وارد کرد و ماسک از دریافت هزینه اشتراک سرویس استارلینک هم صرف نظر کرد.
طبق این گزارش، دولت کی‌یف نیز می‌گوید از زمان شروع جنگ روسیه به اوکراین، نزدیک به یک سال پیش، اوکراین بخش عمده‌ای از اینترنت خود را با ۲۲ هزار دیش استارلینک بازیابی کرده و ۱۰ هزار دیش دیگر در راه است. یکی از ایرانی‌هایی که تجهیزات استارلینک را خریده، به تایم گفته است: شایعه‌ای وجود دارد که استارلینک در ایران هم مانند اوکراین رایگان خواهد بود و برای فعال کردن آن نیازی به پرداخت هزینه نیست. اما وقتی دیش خود را فعال کرده، متوجه شده که این اینترنت در ایران رایگان نشده است.
چرا استارلینک در ایران گسترش پیدا نکرد؟
تایم با بررسی میزان ورود و فعالیت دیش‌های استارلینک در اوکراین و ایران نتیجه گرفته است که «استارلینک در ایران با این مقیاس [که در اوکراین فعال شده] گسترش پیدا نکرده است.» در توضیح چرایی این موضوع نیز دلایلی مطرح شده است؛ یکی از فعالانی که موضوع قاچاق تجهیزات استارلینک را پیگیری کرده در گفت‌وگو با تایم به موضوع گران‌قیمت بودن این تجهیزات، اشاره کرده است: «هر دستگاه ۷۰۰ دلار است، بنابراین ۱۰۰ دستگاه تقریباً هفتاد هزار دلار است.» او با اشاره به روند قاچاق این تجهیزات به کشور هم می‌گوید: «با هزینه حمل‌ونقل و همه چیز، مجموع هزینه‌ها به‌راحتی می‌تواند به ۲۰۰ هزار دلار برسد.»
او در ادامه هم توضیح داده که «این ۱۰۰ دستگاه برای ایجاد یک اینترنت جایگزین کافی نیست. کسانی که برای ورود استارلینک به ایران فعالیت می‌کنند، تخمین می‌زنند که برای راه‌اندازی یک اینترنت جایگزین در ایران حدود پنج هزار دیش استارلینک لازم است.»
یکی دیگر از موضوعاتی که در گزارش تایم و در توضیح چرایی عدم فعالیت گسترده استارلینک در ایران مطرح شده موضوع عدم همراهی آمریکا برای عرضه این اینترنت در ایران است. تایم در این خصوص نوشته: «سخنگوی اسپیس‌ایکس در پاسخ به این سوال که آیا این شرکت هزینه‌ها را برای ایران رایگان کرده یا دیش اهدا می‌کند، از اظهار نظر خودداری کرد. او همچنین درباره این سوال که آیا این شرکت با دولت ایالات متحده برای آوردن استارلینک به ایران همکاری می‌کند یا خیر گفته که این موضوع با شورای امنیت ملی مطرح و یک بیانیه چهار صفحه‌ای در مورد حمایت دولت بایدن از اینترنت بدون سانسور در ایران تهیه شد. در بیانیه‌ای که به یکی از مقامات ارشد وزارت امور خارجه نسبت داده شده، آمده است: ما قصد نداریم به جزئیات این موضوع بپردازیم که با چه ابزار یا شرکایی ممکن است برای پیشبرد این هدف کار کنیم یا نه.
تعدادی از افرادی که در زمینه واردات تجهیزات استارلینک به ایران فعالیت کرده‌اند در گفت‌وگو با تایم اعلام کرده‌اند که «دولت ایالات متحده فقط با لفاظی از فعال شدن استارلینک در ایران حمایت کرده و در عمل، مدافعان ارتباطات آزاد را ناامید می‌کند.»
