یکم فوریه (۱۲ بهمن)، دنباله‌دار سبز رنگی به نام C/2022 E3 (ZTF) برای نخستین‌بار در ۵۰ هزار سال گذشته از کنار زمین گذر خواهد کرد. این دنباله‌دار که از فاصله‌ی ۴۲ میلیون کیلومتری سیاره‌ی ما حرکت خواهد کرد، آخرین بار در عصر حجر، زمانی که انسان‌های امروزی در کنار نئاندرتال‌ها روی زمین زندگی می‌کردند، دیده شد.
اما برای مشاهده‌ی دنباله‌دار سبز لازم نیست تا فوریه منتظر بمانیم؛ زیرا همین حالا در اواخر شب و اوایل صبح می‌توان آن را رصد کرد. علاقه‌مندان به آسمان شب از هفته‌ها پیش درحال دنبال‌کردن مسیر C/2022 E3 بوده‌اند و ۱۲ ژانویه (۲۲ دی)، زمانی که دنباله‌دار به نزدیک‌ترین فاصله‌اش از خورشید رسید، فرصت خوبی برای رصد آن پیدا کردند.
در ادامه با پلاس وی همراه باشید تا با مسیر دنباله‌دار سبز، مدار حرکت، علت رنگ سبز و چگونگی رصد آن در روزهای پیش‌رو آشنا شوید.
مسیر دنباله‌دار سبز
وقتی اخترشناسان C/2022 E3 را برای نخستین‌بار در مارس ۲۰۲۲ کشف کردند، دنباله‌دار در فاصله‌ی ۶۴۲ میلیون کیلومتری از خورشید یا تقریبا در محدوده‌ی مدار سیاره مشتری درحال حرکت در منظومه شمسی بود. به‌نقل از لایوساینس، هرچند دنباله‌دار بسیار کم‌نور بود (نزدیک به ۲۵ هزار بار کم‌نورتر از تاریک‌ترین ستارگان رویت‌پذیر برای چشم غیرمسلح)، پژوهشگران به سرعت با کشف دم متمایز، ثابت کردند که این جرم به‌جای سیارک، واقعا دنباله‌دار است.
سیارک‌ها اجرامی سنگی هستند، درحالی‌که دنباله‌دارها از ذرات غبار و یخی تشکیل شده‌اند که با نزدیک‌شدن دنباله‌دار به خورشید، به تدریخ تبخیر می‌شوند و دمی واضح به‌وجود می‌آورند. هردو جرم به دو خورشید می‌چرخند.
در ۱۲ ژانویه (۲۲ دی)، C/2022 E3 از فاصله‌ی تقریبا ۴۸۲ میلیون کیلومتری زمین گذر کرد و در آسمان شب در نزدیکی صورت فلکی تاج شمالی رویت‌پذیر شد. دنباله‌دار از آنجا به حرکت خود به سمت غرب آسمان ادامه داد و براساس محاسبات کارشناسان، در روزهای پایانی ژانویه (اوایل بهمن) می‌توان آن را با چشم غیرمسلح رصد کرد.
در شب‌های ۲۶ و ۲۷ ژانویه، (۶ و ۷ بهمن) دنباله‌دار ممکن است درست در شرق کاسه ملاقه کوچک مشاهده‌پذیر باشد. تا اوایل فوریه، زمانی که دنباله‌دار به نزدیک‌ترین فاصله‌ی خود از زمین برسد، در نزدیکی صورت فلکی زرافه، نه‌چندان دور از ملاقه بزرگ ظاهر خواهد شد.
چند روز بعد، در ۵ و ۶ فوریه (۱۶ و ۱۷ بهمن) C/2022 E3 در امتداد آسمان شب به سمت غرب ستاره سروش حرکت می‌کند و احتمالا به صورت فلکی ارابه‌ران وارد خواهد شد. دنباله‌دار از آنجا به سمت برج ثور حرکت خواهد کرد، با دورشدن از زمین تاریک‌تر می‌شود و به لبه‌ی منظومه شمسی بازخواهد گشت.
مدار دنباله‌دار سبز
پیش از سفر اخیر C/2022 E3 به نزدیکی خورشید ما، مدار دنباله‌دار آن را به مدت ۵۰ هزار سال بسیار فراتر از منظومه شمسی برده بود. اخترشناسان دقیقا مطمئن نیستند که دنباله‌دار این‌بار پس از پشت سرگذاشتن زمین، تا کجا از ما دور خواهد شد؛ اما به‌نظر می‌آید که این جرم فضایی در مسیر خروج کامل از منظومه شمسی قرار دارد.
پس از آن، انسان‌ها ممکن است دیگر هرگز دنباله‌دار سبز را نبینند. جدیدترین محاسبات نشان می‌دهد که C/2022 E3 در مداری سهموی حرکت می‌کند؛ بدین معنا که در دام گرانش خورشید گرفتار نیست و بعید است دیگر هرگز به منظومه شمسی نزدیک شود. این امکان وجود دارد که گرانش جسمی ناشناخته در اعماق فضا بتواند با تغییر جزئی مدار دنباله‌دار، آن را در مسیر گذر از درون منظومه شمسی قرار دهد. بااین‌حال اگر چنین اتفاقی رخ دهد، احتمالا میلیون‌ها سال طول می‌کشد تا C/2022 E3 دوباره با زمین ملاقات کند. درنتیجه علاقه‌مندان به آسمان شب، فرصت رصد چنین جسم نادری را از دست نمی‌دهند.
رصد دنباله‌دار سبز
وقتی دنباله‌دار یکم فوریه (۱۲ بهمن) از کنار زمین بگذرد، تقریبا به‌اندازه‌ی کم‌نورترین ستارگان آسمان شب روشنایی خواهد داشت. بااین‌حال، دنباله‌دار مانند ستاره‌ای نوک‌تیز و واضح به‌نظر نخواهد آمد، بلکه لکه‌ای با درخشش پراکنده خواهد بود که ممکن است نور خود را در ناحیه‌ای به بزرگی ماه کامل پخش کند.
علاقه‌مندان به آسمان شب که در شهرها یا سایر مناطق دچار آلودگی نوری زندگی می‌کنند، برای رصد دنباله‌دار با دشواری مواجه خواهند بود. جو رائو، ستون‌نویس وب‌سایت اسپیس‌دات‌کام توصیه می‌کند که افراد برای دیدن دنباله‌دار سبز به تاریک‌ترین نقطه‌ی ممکن بروند، به‌مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه اجازه دهند چشمانشان به تاریکی عادت کند و سپس به جُدَی (ستاره قطبی) که در انتهای دسته‌ی ملاقه کوچک قرار دارد، نگاه کنند. در گام بعد، صرفا با چشمان غیرمسلح به دنبال هاله‌ی درخشان دنباله‌دار در اطراف این منطقه از آسمان باشید. تشخیص دنباله‌دار از این طریق، به‌جای تلاش برای تعیین دقیق آن با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ، ممکن است آسان‌تر باشد.
چرا C/2022 E3 سبز است؟
دنباله‌دارها توده‌هایی از غبار و گازهای یخ‌زده هستند و اخترشناسان گاهی‌اوقات آن‌ها را «گلوله‌های برفی کثیف» توصیف می‌کنند. تصور می‌شود که اغلب آن‌ها از مناطق دوردست و یخی منظومه شمسی سرچشمه می‌گیرند و براثر تلاطم‌های گرانشی به سمت خورشید رانده می‌شوند.
وقتی دنباله‌دارها از خاستگاه یخ‌زده‌ی خود خارج می‌شوند، گرمای خورشید سطوح آن‌ها را فرسایش می‌دهد و شروع به پرتاب گاز و غبار می‌کنند. این اتفاق آنقدر ادامه پیدا می‌کند تا هسته‌ای درخشان و دمی شعله‌مانند که می‌تواند تا میلیون‌ها کیلومتر کشیده شود، به‌وجود آید.
دنباله‌دار C/2022 E3 به‌خودی خود سبز نیست، اما به‌نظر می‌آید که سر آن به‌لطف یک واکنش شیمیایی کمیاب به رنگ سبز می‌درخشد. این درخشش احتمالا از کربن دو اتمی (C2) که مولکول ساده‌ای ساخته‌شده از دو اتم کربن به‌هم پیوندخورده است، ناشی می‌شود. وقتی نور فرابنفش خورشید این مولکول را تجزیه می‌کند، درخشش سبزرنگی از آن ساطع می‌شود که می‌تواند چندین روز ادامه داشته باشد. بااین‌حال نور سبز پیش از آنکه به سمت دم دنباله‌دار راه پیدا کند، ناپدید می‌شود.
