باید و نبایدهای مهم مراقبت از بخیه زایمان طبیعی و سزارین
زایمان به دو روش طبیعی و سزارین انجام می شود که در هر دو روش بخش نهایی زایمان بخیه زدن است. بخیه های زایمان طبیعی سطحی بوده و درد چندانی ندارند اما بخیه های سزارین که در چند لایه ( از رحم تا روی پوست ) زده می شوند و عرض زیادی دارند، بسیار دردناک می باشند.
در هر دو زایمان طبیعی و سزارین مراقبت از بخیه ها و عفونت نکردن آنها بسیار پر اهمیت است. در ادامه این بخش از پلاس وی توضیحاتی در مورد بخیه زایمان طبیعی و سزارین و مراقبت از آنها داده شده است.
انواع بخیه و نخ بخیه از نظر جنس
بخیه های زایمان دو نوع جذبی و یا غیر جذبی هستند. در انواع غیر جذبی، بهترین نوع آن استفاده از نخ نایلون است که پس از جوش خوردن زخم، باید از زیر پوست کشیده شود که کشیدن آن هم سخت و دردناک نیست.
نوع جذبی یا روش لیزری هم به همان طریق دوخته می شود با این تفاوت که چون جذبی هستند، گره ها از زیر زده شده و هیچ نخی از روی پوست مشخص نیست. بخیه های جذبی معمولا واکنش پوستی می دهند و احتمال آوردن گوشت اضافه به ویژه در افراد مستعد بیشتر است و در بعضی افراد به طور ژنتیکی هنگام ترمیم زخم، گوشت اضافه فراوانی در محل بخیه ها بوجود می آید به طوری که در این افراد بخیه های غیر جذبی کاربرد بهتری دارند.
از الیاف فلزی، الیاف طبیعی (کتان، ابریشم، پنبه)، کولاژن، روده حیوانات و الیاف مصنوعی می توان برای تولید نخ بخیه استفاده نمود. نخ های بخیه فلزی قوی ترین و انواع طبیعی ضعیف ترین هستند.
بدن برخی از افراد به تجهیزات پزشکی و بیمارستانی مانند نخ بخیه و چسب زینک اکساید آلرژی دارد و در صورت تماس با این موارد، نشانه های حساسیت در سطح پوستشان نمایان می شود. اگر قبلاً تجربه بخیه داشته اید و می دانید که حساسیت دارید، این موضوع را به پزشک خود بگویید.
علائم حساسیت به بخیه یا چسب زایمان
نشانه های حساسیت به نخ بخیه یا چسب پانسمان را می توان خارش در محل زخم، به وجود آمدن جوش های ریز، راش پوستی، داغ شدن محل زخم، قرمزی و التهاب دانست. ممکن است علائم حساسیت بعد از رفتن به خانه بروز کند. بنابراین توصیه می شود در صورت بروز هر کدام از این علائم، مادر به بیمارستان مراجعه کند و از خوددرمانی جداً پرهیز شود.
بخیه های واژن در زایمان طبیعی
در زایمان طبیعی ممکن است ناحیۀ پرینه را تا حدود دو سانتی متر برای خروج نوزاد باز کنند و بعد بخیه بزنند. این بخیه ها عمیق نیست و در صورت مراقبت در مدت زمان کوتاهی جوش می خورد.
چند بخیه در زایمان طبیعی لازم است؟
حدود یک بند انگشت روی سطح پوست پرینه ( ناحیه بین مهبل و مقعد ) بخیه میخورد که جذبی است و ظرف چند روز جذب می شود. برای اینکه هنگام خروج نوزاد پارگی رخ ندهد، اپیزیوتمی (برش پرینه) در هنگام زایمان طبیعی صورت میگیرد.
اگر می خواهید تعداد بخیه در زایمان طبیعی کم شود:
در طول دوران بارداری، ناحیه پرینه را با کمی روغن زیتون چرب کنید و ماساژ دهید تا بافتش نرم تر شود.
تا حد ممکن صبر کنید تا پروسه زایمان طی شود و بافت پرینه خودش کش بیاید یا منعطف شود تا دیگر نیازی به برش پرینه نباشد.
بخیه های زایمان طبیعی سطحی بوده و درد چندانی ندارند و با استفاده از مسکن های ساده ( مثل ایبوپروفن ) درد ساکت خواهد شد.
مراقبت از بخیه ها در زایمان طبیعی:
در مورد زایمان طبیعی تنها بخیه های جذبی استفاده شده و در صورتی که از نظر زیبایی مشکلی داشته باشند بعدا قابل ترمیم هستند. احتمال عفونت زخم در هر بخیه ای وجود دارد لذا چنانچه در پلاس وی اشاره کرده ایم رعایت مسائل بهداشتی و تغذیه صحیح، بسیار مهم هستند که شامل موارد زیر می شود:
بخیه ها محلی برای رشد و پرورش میکروب ها و عفونت ها هستند ، پس باید از آن ها به دقت مراقبت کنید.
محل بخیه زایمان طبیعی روی سطح پوست پرینه ( ناحیه بین مهبل و مقعد ) میباشد که در چند روز ( بسته به پوست افراد ) جذب می شود و اثری از آن نمی ماند.
در ساعات اولیه بعد از زایمان طبیعی روی بخیه ها ننشینید و دراز بکشید تا به بخیه ها فشاری وارد نشود.
بیش از حد نایستید و روی تیوپ های طبی بنشینید تا فشار کمتری به بخیه ها وارد کنید.
ناحیه بخیه زده را بعد از اجابت مزاج با محلول رقیق شده ی آب ولرم و بتادین بشویید و خشک کنید و بعد ناحیه بخیه ها را سشوار گرم بگیرید.
در روزهای اول که خونریزی زیادی دارید، از پوشک ساده بچه استفاده کنید و از نوار بهداشتی هایی که لایه جاذب و مواد شیمیایی دارند استفاده نکنید.
هر بار که به دستشویی می روید حتما نوار بهداشتی خود را عوض کنید.
به تغذیه خود بیشتر دقت کنید.
اگر در ساعات اولیه مادری، در محل واژن و رکتوم فشار شدید مثل زور زدن و احساس دفع مدفوع را داشتید بلافاصله به ماما یا پرستار اطلاع دهید.
در ساعات اولیه بعد زایمان دفع ادرار باید به موقع و سریع انجام شود تا احتمال خون ریزی و عفونت ادراری کاهش یابد.
روزانه چند دقیقه در محلول آب و بتادین در لگنی کاملاً تمیز بنشینید.
در روز چند ساعت بدون لباس زیر دراز بکشید تا زخمتان هوا بخورد.
زخم را دستکاری نکنید و بدون اجازۀ پزشک روی آن پماد، کرم یا لوسیون نزنید.
بعد از زایمان از سبزی ها، زیتون و روغن زیتون و مایعات و موادغذایی ملین بیشتر استفاده کنید تا حداقل روزی یک مرتبه اجابت مزاج داشته باشند و فشار کمتری به بخیه ها وارد شود.
درصورت بروز هر نوع درد غیرطبیعی، خونریزی، ترشحات چرکی یا تورم و تب یا بازشدن بخیه ها و نمایان شدن مخاط زیرین سریعا به پزشک مراجعه کنید .
بخیه ها در ناحیه ای قرار دارند که محل نشستن می باشد و با کوچک ترین بی احتیاطی احتمال بازشدن و بروز عفونت وجود دارد و باید خیلی مراقب آنها بود.
خشک و تمیز نگه داشتن زخم بسیار مهم است بنابر این خانم ها به محض قرمزی، تورم و ترشح زخم باید به پزشک مراجعه کنند.
خانم هایی که زایمان طبیعی کرده اند، به هیچ عنوان نباید گن بپوشند چون هوا باید در جریان باشد تا بخیه ها زودتر جذب شوند و از طرف دیگر در محیط بسته احتمال ایجاد عفونت بسیار زیاد است.
چگونه می توان درد بخیه زایمان طبیعی را تسکین داد؟
برای تسکین درد بخیه زایمان طبیعی از توصیه های زیر کمک بگیرید:
نشستن در وان آب سرد یا استفاده از کمپرس سرد یا ژل خنک کننده
استفاده از بالش های بادی حلقوی
فشار دادن آرام یک پد تمیز روی بخیه پرینه هنگام دفع مدفوع برای کاهش درد
نشستن در آب گرم زمان داشتن خارش
تمیز و خشک نگه داشتن محیط اطراف پرینه و واژن برای جلوگیری از عفونت
استفاده از مسکن های بی خطر با مشورت پزشک
قرار دادن مقداری روغن اسطوخودوس بر روی بخیه ها به دلیل خواص ضد عفونی کنندگی
استفاده از توالت فرنگی بجای توالت ایرانی برای کاهش اعمال فشار روی بخیه
زمان جوش خوردن بخیه های واژن
در بهبودی بخیه ها عواملی همچون وضعیت بافت واژن و وضعیت جسمانی و تغذیه دخیل هستند . در صورت وجود اپیزوتومی معمولی، عمل ترمیم معمولاً 2-3 هفته طول می کشد. اما این روند در افراد مختلف متفاوت است.
هرچه جراحت وسیع تر باشد و بخیه ها عمیق تر باشند ممکن است بهبودی 6 تا 8 هفته طول بکشد و درد حدود یک ماه ادامه یابد. با شروع بهبودی خارش طبیعی است. بعد از 6 هفته نیز بهتر است برای معاینه بخیه ها به پزشک مراجعه کنید.
زخم برش سزارین
اندازۀ برش سزارین کوچک و حدود 10 تا 15 سانتی متر و معمولا در قسمت پایین شکم است اما در موارد بسیار نادر و اکثراً در مواقع اورژانسی، پزشک ممکن است از برش عمودی استفاده کند.
مراقبت از زخم برش سزارین
اگر پزشک برای بستن زخم عمل سزارین از بخیۀ جذب شونده استفاده کرده باشد، پزشک بانداژی روی زخم شما قرار می دهد و بخیه ها خودبه خود بعد از مدتی محو می شود. بعد از یک هفته و با کشیدن بخیه ها، دیگر نیازی به استفاده از بانداژ نخواهد بود. برای مراقبت از بخیه های جذبی و غیر جذبی سزارین نکات زیر را رعایت کنید:
بعد از زایمان، جسم سنگین بلند نکنید.
برای جلوگیری از فشار روی محل بخیه، از توالت فرنگی استفاده کنید.
حمام کنید و ناحیۀ برش را با باند استریل خیس کنید اما در روزهای اول، از فرو بردن ناحیۀ زخم در وان حمام یا شنا کردن خودداری کنید.
بانداژتان را بعد از حمام، با باد سشوار و با رعایت فاصله خشک کنید.
لباس زیر راحت و گشاد بپوشید و هر روز آن را عوض کنید.
زخمتان را با صابون نشویید.
به شکمتان فشار نیاورید.
به قدر کافی مایعات مصرف کنید.
برای شروع رابطه جنسی، بهتر است چهار تا شش هفته صبر کنید.
زمان بهبود برش زایمان سزارین
زخم شما پس از حدوداً شش هفته درمان خواهد شدو شما قادر خواهید بود تمام فعالیت های معمول خود را انجام دهید. در این مدت اجازه دهید خط برش به خوبی درمان شود تا پس از انجام فعالیت های بدنی مشکلی برای شما پیش نیاید.
پس از اینکه جای برش درمان شد، ممکن است اطراف آن قرمز یا بنفش رنگ شود. نگران نباشید، زیرا این خط برش به حالت سفید رنگ تبدیل می شود.
پس از بهبود برای درمان رد برش، می توانید از ویتامین E یا سایر کرم ها استفاده نمایید.
درمان های لیزری ممکن است در از بین بردن بیشتر رد برش به شما کمک کند.
برای بهبود رد زخم ها به دنبال استفاده از کرم های لایه برداری مانند رتین A باشید، اما توجه کنید که در دوران شیردهی استفاده از این نوع کرم ها می تواند برای نوزاد خطرناک باشد. استفاده از این کرم ها را به بعد از دوران شیردهی موکول کنید.
اگر در روزهای پس از سزارین در خانه، تب داشتید یا در محل زخم قرمزی، ترشح، خونریزی یا باز شدن زخم را مشاهده کردید، سریعاً به بیمارستان مراجعه کنید.
درد در ناحیۀ زخم سزارین
روش های زیر می تواند در کاهش دردهای زخم سزارین مفید باشد:
درد در ناحیۀ برش سزارین در چند روز اول پس از زایمان بسیار طبیعی است. این درد زمانی که کودک خود را بلند می کنید یا هنگامی که می خواهید صاف بایستید یا تغییر حالت دهید ، ممکن است شدیدتر شود .هنگام تغییر حالت، ناحیۀ زخم را با یک بالش کوچک نگه دارید.
شکمتان را زمان خندیدن، عطسه یا سرفه، با دست نگه دارید.
هنگام بالا و پایین رفتن از پله، آرام آرام قدم بردارید و برای حفظ تعادل از نردۀ کنار پله کمک بگیرید.
چیز سنگینی را روی شکم قرار ندهید.
لباس زیر تنگ و جذب نپوشید.
- ناحیۀ زخم را ماساژ ندهید.
باز شدن بخیه ها
باز شدن بخیه از مشکلاتی است که گاهی بعد از سزارین به وجود می آید. دلایل باز شدن بخیه عبارتند از :
- عدم بهبودی کامل و جوش نخوردن زخم
- عفونت محل برش
اولین و بهترین اقدام بعد از باز شدن بخیه، مراجعه به بیمارستان است. در صورتی که در زمان باز شدن بخیه، زخم شما پانسمان نبود، کمی بتادین به آن بزنید و زخم را با باند یا گاز استریل پانسمان کنید و فوری به بیمارستان بروید. نگران نباشید با انجام دستورات پزشک این مشکل بعد از چند روز حل می شود و زخمتان جوش می خورد.
