تاریخچه و زمان دقیق “سپندارمذگان " روز عشق ایرانی

سر گذشت سپندارمذگان در تاریخ ایرانی

هر ملتی از آغاز پیدایش تاکنون برای خود آداب و سننی داشته که همیشه مورد احترام بوده و هر ساله نیز آن را به جا آورده اند. چرا که هر سنتی یاد آور یک بزرگداشت می باشد.در تقویم ایران نیز ایامی هست که مردم به آن اهمیت ویژ ه ای قائلند و پاینبد این رسوم قدیمی می باشند و در روزهایی که جشن و سرور باشد مردم دوست دارند که در آن به شادی بپردازند و از آن روز نهایت استفاده را ببرند.

البته ایامی نیز وجود دارد که متعلق به گذشته های خیلی دور است و شاید امروزه کمتر به آن پرداخته یا توجه شده است یکی از این روزها ، سپندارمذگان روز عشق ایرانیان قدیم و باستان است .روز سپندارمذگان روز عشق به زن و زندگی نیز نامیده شده است. با اینکه تصور می شود که روز عشق متعلق به خارجی ها می باشد و ما این روز را از اروپایی ها به عاریه گرفته ایم ولی اگر در فرهنگ غنی کشور خودمان دقت کنیم در می یابیم که در ایران باستان روز عشاق وجود داشته و مربوط به فرهنگ بسیار غنی ما ایرانیان است.

آداب و رسوم گذشته ی هر ملتی در واقع هویت و شناسنامه ی آن ملت است بنابراین اگر هویت یک ملت دچار اختلال شود تفکر آن ملت نیز نابود می شود و به گه گرا کشیده می شود. مهمترین علتی که می تواند موجب احیا و یا نابود شدن یک ملت باشد فرهنگ آن ملت است که می تواند یک جامعه را به پیشرفت و رونق برساند یا به ورطه ی نابودی بکشاند همیشه افرادی در تاریخ هر ملتی از گذشته تا کنون وجود داشته اند که توانسته اند فرهنگ و آداب گذشته ی خود را به نحو تاثیر گذاری به دیگر جهانیان بشناسانند و آوازه ی کشور خود را تا قرن ها پایدار نگه دارند. به طور کلی می توان گفت که ارزش فرهنگی یک قوم و ملت همیشه دارای اهمیت فراوان می باشد و برای حفظ این کیفیت ،سطح علمی و فرهنگی جامعه همیشه باید به روز باشد.

پس اگر می خواهید با تاریخچه ی این روز با شکوه آشنا شوید با این بخش مهم فرهنگ و هنر پلاس وی همراه باشید.

روز و تاریخ سپندارمذگان

مردمان ایرانی از جمله مردمانی هستند که دارای فرهنگ با اصالت و با شکوه هستند. در ایران باستان مناسبت هایی وجود داشته که مردم در آنها شرکت کرده و به جشن و سرور و شادی می پرداختند این جشن ها نشانگر روحیه ی شاد و خلق و خوی و فلسفه زندگی و به طور خلاصه دیدگاه ایرانیان باستان را به تصویر می کشد البته ما زیاد از آداب و رسوم و مراسم گذشته ی کشورمان آگاهی کافی نداریم و وقتی که یکی از آن مراسم را می شنویم برای ما بسیار عجیب و غریب جلوه می کند برای آشنا شدن بیشتر با این فرهنگ با شکوه تنها راه مطالعه درمورد آن است.

بهمن، ماه شور و شوق در میان عاشقان است ماهی که آسمان نیز با زمین همراه شده و همه جا را لباس سفید عروسی آذین می بندد و زمستان که با برف نقاشی های زیبا را در خیابان ها و کوچه پس کوچه ها ترسیم می کند. وقتی که ٢5 بهمن (١4 فوریه) فرا می رسد خیابان ها و مغازه رنگ و بوی خاصی به خود می گیرند مغازه هایی که اجناس لوکوس و فانتزی (مانند عطر و ادوکلن عروسک های خرسی و شکلاتهایی با بسته بندی شکیل ) می فروشند و بیشترین مشتری ها را در این زمان دارند همه جا صحبت از روز عشق و عشاق می شود و البته این روزها دیگر همه با معنای کلمه روز عشق آشنا هستد و کلمه عجیبی برای هیچ کس نیست اما چگونگی پیدایش روز عشق و عشاق به این صورت است که :

همزمان با حکومت امپراطوری ساسانی در ایران ،در قرن سوم میلادی در روم باستان پادشاهی حکومت می کرد که کلودیوس نام داشت.کلودیوس معتقد بود که برای اینکه یک سرباز با تمام جان برای کشورش بجنگد باید مجرد و تنها بوده و هرگز تن به ازدواج ندهد.لذا سربازان رومی حق ازدواج با هیچ کسی را نداشتند و در کل ازدواج برای سربازان ممنوع بود.کلودیوس به حدی خونخوار و سنگدل بود که هیچ سربازی از ترس جانش حتی به ازدواج فکر نمی کرد چه برسد که واقعا ازدواج کند.

اما در آن میان کشیشی بود که "والنتاین" نام داشت او به طور پنهانی سربازانی را که دارای معشوقه بودند به عقد هم در می آورد.وقتی کلودیوس از این کار کشیش آگاه شد فرمان داد تا والنتاین را به زندان بیندارند. اما از بخت بد والنتاین در زندان دلبسته ی دختر زندانبان شد اما فرمانروا والنتاین را به حکم جاری کردن عقد عاشقان به اعدام محکوم کرد...و از آن روز به بعد والنتاین لقب شهید در راه عشق نامیده شد و نمادی برای عاشقان واقعی است.البته برای دو زوج عاشق روز خاصی برای ابراز عشق وجود ندارد بلکه برای آنها همیشه روز عشق است.

شاید خیلی ها به دلایلی ندانند که روز روش عشق و عاشقان در ایران باستان از بیست قرن پیش وجود داشته در حالیکه در روم باستان سه قرن بعد از میلاد مردم به وجود آن پی برده اند .

روز عشق در تقویم جدید ما ایرانیان برابر است با ٢٩ بهمن یعنی درست 4 روز بعد از روز عشق میلادی. این روز در فرهنگ و تمدن ایرانی با نام "سپندار مذگان" یا "اسفندار مذگان" شناخته می شود. سپندار مذگان به خاطر پاسداشت روز عشق و روز زندگی به این نام شهرت یافته است و علت نام گذاری آن به این علت بوده است.و اما حکمت اینکه چرا به روز عشق نام گذاری شده به این شرح می باشد:

در ایران باستان تعداد روزهای هر ماه سی روز کامل بوده است و تمامی ماه ها دارای اسم مخصوص به خود بودند وهم چنین روزهای ماه نیز نامگذاری شده بودند مثلا روز اول "روز اهورا" روز دوم، "روز بهمن" (فکر ،سلامت) که اولین صفت خداوند کریم است ،روز سوم "اردیبهشت" یعنی خوبترین صداقت و پاکی که دوباره از صفت باری تعالی است،روز چهارم "شهریور" یعنی پادشاهی آرمانی و روز پنجم "سپندار مذ" نام داشته .است.در واقع "سپندار مذ" عنوان زمین خاکی بود است یعنی منتشر کننده ،متواضع،پاک .زمین سمبل عشق است چرا که با تواضع و بدون هیچ چشم داشتی به همه عشق نثار می کند همه را به یک چشم می نگرد بین زشت و زیبا فرقی نمی گذارد و مانند مادری دلسوز و فداکار همه را در دامان پر خیر و برکت و پر محبت خویش به آغوش کشیده و از آنها مراقبت می کند به همین سبب در فرهنگ و ادب ایران باستان سپندار مذگان نشان عشق و مهربانی است در هرماه ، یک بار نام روز و ماه به یک نام واحد درمی آمده است که اگر روز و ماه هم اسم می شدند مجلس جشن و سرور به پا می شد.

به عنوان مثال شانزدهمین روز هر ماه "مهر" نامیده می شد برای همین ماه مهر لقب "مهرگان" به خود گرفت .و روز پنجم هر ماه "سپندارمذ" یا "اسفندار" نامیده می شد که جشنی با این نام نیز به پا می شد .سپندار مذگان جشن زمین و پاسداشت و احترام به عشق است که هر دو در کنار هم مکمل و کامل کننده ی هم هستند و بدون همدیگر معنا و مفهومی ندارند در این روز مردان از زنان خود کادو دریافت می کردند و مردان نیز دختران و زنان را بر اریکه شاهی نشانده و به آنها هدیه می دادند و اینگونه عشق خود را به هم نشان می دادند .

حکمت واقعی سپندار مذگان چیست؟

حکمت گرامی داشت این روز به عنوان "روز عشق " به اینگونه بوده است که در تقویم ایران باستان هرماه کلا "سی" روز بوده است و همه ی ماه ها از اسامی خاصی برخوردار بودند حتی روزها نیز برای خود اسم مخصوصی داشتند.روز پنجم هر ماه "سپندار مذگان " تلقی می شد سپندار مذ عنوان ملی زمین یعنی گسترش دهنده پاک و متواضع می باشد زمین سمبل عشق و لطافت است چرا که با همه وجودش به همه چیز و همه کس عشق می ورزد در نگاه او زشت و زیبا یکی هستند و بر همدیگر رجحان و برتری ندارند زمین همانند مادری مهربان همه را درآغوش کشید و آنها در خود حفظ می کند برای همین است که توانسته عنوان عشق را نصیب خود کند.(شاید باز هم زمان آن نیست که همانند سالهای پیشین و سده های دور در ایران مهرگان و جشن سپندار مذگان را پاس بداریم آیا برای چنین روزی باید باز هم صبر کنیم ایکاش می توانستیم به احیای سنت های زیبای دیرین خود عمل کنیم ).

آیین و رسوم روز سپندار مذگان

گفتیم که این روز برای زنان و مردان روز توصیف نشدنی بود آنها در این روز به همدیگر عشق می ورزیدند و از همدیگر تشکر و قدر دانی می کردند زنان به پاس احترام و عشق به شوهرانشان به آنها تحفه می دادند و مردان نیز دختران و زنانشان را بر مرکب پادشاهی قرار می دادند و گوش به فرمان آنها شده و با کادو و هدیه اردات خودت را به زنانشان نشان می دادند.

این کار یک تلنگر برای مردان تلقی می شد تا ارزش و مقام مادر وهمسرانشان را بدانند و به آنها احترام بگذارند البته این جشن ها تا مدت ها تداوم داشته و به صورت باشکوه وعظیم برپا می شد و تا احترام گذاشتن مردان به زنان همچنان در طول زندگی ادامه داشته باشد.

رسم ها و اسم های دیگر سپندارمذگان

جشن برزیگران اسم دیگر سپندارمذگان است در این روز جشنهای مختلفی با اعمال متفاوت برگزار می گردید.اولین جشن ، جشن مژدگیر یا مرد گیران نام داشت که مخصوص زنان بود در این روز زنان از مردان خود هدیه دریافت می کردند و بدین طریق مردان سپاسگزاری خود را به زنان نشان می دادند و از آنها تشکر و سپاسگزاری می نمودند اهمیت بیشتر اسپندگان امروزه بیشتر به دلیل مورد توجه و اهمیت دادن به مقام والای زن در خانواده است .

با توجه به روایات برجای مانده از گذشته ابوریحان بیرونی نقل کرده است که مردم عامه در این روز دست به کارهای مختلفی از جمله رسوم جادویی می زدند تا به این طریق حشرات موذی را دور کنند اما به عقیده ابوریحان این رسم ها جدید و بی بنیاد بوده است .

در کتاب آثارالباقیه از ابو ریحان بیرونی که در سنه ٣٩١ به رشته تحریر در آمده است نوشته شده:وقتی که در مورد جشنهای منصوب به ایرانی سلام به میان می آید از جشنی اسم برده می شود که در روز اسفندار مذ در ماه اسفندارمذ،یعنی در پنجم اسفد بر پا می شد.

در ایران باستان، در فصل بهار روزی در تقویم بوده که در آن روز جشن مفصلی می گرفتند و این جشن فقط مخصوص زنان بوده و بانوان در آن روز از آزادی عمل بیشتری بر خوردار بودند و مخصوصا دختران مجرد و دم بخت را تشویق به انتخاب همسر می کردند به همین جهت این جشن با نام جشن "مرد گیران " مشهور است .

و بعد ها با ورود دین و مذهب این جشن دستخوش تغییر گردید در ابتدا این جشن فقط برای زنان مجرد بود بعد از تغییر به جشن زنان شوهردار بدل گشت و مردان در این روز به خاطر یک سال زحمت و خانه داری و محبت به همسر ، به زنان خود هدیه می دادند تا به این طریق از زنان خود قدر دانی و تشکر نمایند ولی کم کم این رسم منسوخ شد و بعدها دیگر خبری از جشن و سرور نبود و کم کم به ورطه ی فراموشی سپرده شد .

در گذشته این جشن در روز پنجم اسفند برگزارمی شد بهتر است که برای زنده کردن چنین رسوم شایسته ای زنان عزیز کشورمان دست به کار شده و همایشها و کنفرانسهایی مبنی بر مسایل زنان و بزرگداشت مقام زن بر گزار کنند تا این رسوم همیشه پایدار بمانند.

سخن آخر

تغییر همیشه باید در زندگی وجود داشته باشد چرا که هر تغییر یک نو آوری به همراه دارد که به نفع انسان است شاید برای تغییر روز عشق و زندگی هنوز هم دیر نیست و می توانیم آن را از ٢5 بهمن (ولنتاین) به ٢٩ بهمن (سپندار مذگان) انتقال دهیم و بدینگونه سنتهای با ارزش و غنی فرهنگ و تمدن کشورمان را زنده نگه داریم .