تعلق و عدم تعلق مهریه به زن و تمامی نکات و شرایط “مهریه”

چگونه مهریه قسطی میشود ؟

مهریه یکی از خواسته های زن هست که اگر به هر دلایلی زن طلاق بگیرد مرد باید به او قسط بدهد .

«به محض وقوع عقد دائم، زن مالک مهریه میشود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بکند.» اکثر خانم هایی که قصد به اجرا گذاشتن مهریه را دارند، با این جمله مواجه میشوند.

تعداد زیادی از زنانی که به هر علت مهریه خود را به اجرا میگذارند، این دغدغه را دارند که چه بخشی از این مهریه را می توانند به صورت نقد و یکجا دریافت کنند؟ تعداد زیادی از مردانی هم که باچنین مشکلی مواجه میباشند، این دغدغه را دارند که تا حد امکان پیش قسط کمتری و اقساط ماهانه سبک تری را بپردازند.

شرایط و شیوه ی قسط بندی کردن مهریه

با دقت به این نکته که «مهریه از نظر قانون عندالمطالبه و دین ممتاز هست»، شاید برای هر دو طرف دعوای این سوال پیش بیاید که چگونه این مساله با اعسار و تقسیط مواجه می شود و چرا قانون درمورد چنین دین مهم و حساسی اقدام به پذیرش قسط می کند؟

بـرای ایـن سوال می توان دلایل حقوقی فراوانی را ذکر کرد، اما شاید علت ساده اش این باشد که اگر قرار بــر رعــایــت مــاده 2 قـانـون اجـرای محکومیت های مالی که به موجب آن مردان ناتوان در پرداخت مهریه به زنــدان مــی افـتـنـد بـاشـد، احـتـمـالا زندان های کشور به جای پذیرش اراذل و اوباش، دزدان، افراد مخل امنیت اجتماعی و… باید میزبان مردانی باشد که همسران انها مطالبه مهریه کرده اند اما چون قانون کارهای مهم تری هم دارد، در صورت اثبات این مساله که مرد توان پرداخت مهریه به صورت یکجا را ندارد، مبلغ مهریه به شکل اقساط از او دریافت می شود.

زندانی بودن مرد در اغلب موارد نه تنها کمکی به حل مشکل زن نمی کند بلکه مشکلات دیگری را نیز برای هر دو طرف به وجود می آورد. به این ترتیب قانون با در نظر گرفتن شرایط خاصی این امکان را فراهم کرده که قاضی با رسیدگی به اوضاع مالی مرد و با اثبات ناتوانی او در پرداخت مهریه به صورت یکجا اعسار وی را بپذیرد و حکم به تقسیط مهریه بدهد.

رسیدن به قطعیت حکم و اقساط مهریه معمولا به دو شکل و شیوه مشخص اتفاق می افتد:

شکل اول این است که هر دو طرف حکم را می پذیرند و با نوشتن این جمله که«نسبت به حکم صادره اعتراضی ندارم و حق تجدیدنظرخواهی را از خودم سلب می کنم» موافقت خود را با حکم صادره اعلام می کنند.

شکل دیگر هم این است که با اعتراض یکی از طرفین پرونده و یا هر دو طرف نسبت به حکم صادرشده، پرونده برای بررسی مجدد به دادگاه تجدیدنظر ارسال می شود تا نسبت به اعتراض هر دو طرف پرونده رسیدگی گردد.

واقعیت موجود در دادگاه های خانواده نشان می دهد که در اغلب موارد زنان و مردان حکم دادگاه بدوی درباره اعسار و تقسیط مهریه را نمی پذیرند و با اعتراض نسبت به این حکم، شانس خود را برای به دست آوردن رای مطلوب امتحان می کنند. علت این مساله هم کاملا روشن است. در اغلب موارد مردان نسبت به هر نوع تقسیطی اعتراض دارند و می خواهند تا حد ممکن پیش قسط و اقساط کمتری بپردازند.

زنان هم که معمولا مسیری سخت و طولانی را برای به دست آوردن مهریه طی کرده اند همیشه می خواهند حاصل جنگ و گریز طولانی خود را با پیش قسطی چرب و نرم تر و اقساط ماهانه بیشتری دریافت کنند اما اگر مردی همان حکم دادگاه اولیه را بپذیرد و در زمان صدور حکم در زندان و یا در مرخصی باشد، با پرداخت مهریه، نیم عشر و هزینه دادرسی بلافاصه از زندان آزاد می شود و دیگر نیازی نیست تا منتظر قطعی شدن حکم بماند.

مرحله تجدیدنظرخواهی برای اغلب مردانی که به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه در زندان به سر می برند مرحله ای سخت و عذاب آور است. طبق قانون هریک از طرفین می توانند تا 20 روز پس از ابلاغ حکم نسبت به آن تقاضای تجدیدنظرخواهی کنند. تقاضای تجدیدنظرخواهی هم اغلب به این شکل است که فرد تجدیدنظر خواه با ارائه دادخواستی جداگانه لایحه تجدیدنظرخواهی خود را به دادگاه ارائه می دهد.

شکل و شیوه های قسط بندی مهریه

در مورد مهریه اغلب زنان با هدف آزار و اذیت همسر خود ارائه لایحه تجدیدنظرخواهی را معمولا به آخرین روز واگذار می کنند و به همین دلیل مرد مدت زمانی طولانی تر را در زندان می ماند. البته درباره مردانی که در زندان حضور دارند، دادگاه معمولا صدور، تایپ و ابلاغ حکم را با سرعت بیشتری انجام می دهد اما برای زندانی یک روز هم یک روز است.

بررسی پرونده ها در دادگاه تجدیدنظر معمولا چندان طولانی نیست. پرونده ای هم که در آن مرد زندانی باشد با سرعت بیشتری مورد رسیدگی قرار می گیرد. تجربه نشان داده معمولا دادگاه تجدیدنظر در صورت زندانی بودن مرد در حکم صادره مهریه تخفیف می دهد و پیش قسط و قسط را کم می کند. این اتفاق در صورتی رخ می دهد که زن دلایل قانع کننده ای را در رد دادخواست تجدیدنظرخواهی مرد به دادگاه ارائه نکند اما در صورتی که دلایل کافی از سوی زن به دادگاه ارائه شود وضعیت فرق می کند.

تمامی دانستنی های مهریه

اقساط مهریه

دادگاه تجدیدنظر بعد از بررسی پرونده و صدور حکم، پرونده را به دادگاه بدوی می رساند. در این مرحله مرد و یا یکی از بستگان او می توانند برای پرداخت مهریه اقدام و در قالب نامه ای به دادگاه«تقاضای اجرای حکم» را مطرح کنند. دادگاه نیز با ارسال نامه ای برای شعبه اجرای احکام قطعی شدن رای را تایید و پرداخت قسط را بدون مانع عنوان می کند. پرداخت کننده مهریه علاوه بر پرداخت قسط اول باید نیم عشر را نیز پرداخت کند.

ممکن است در صورت زیاد بودن نیم عشر اجرای احکام این مبلغ را نیز قسطی کند اما در اغلب موارد به دلیل این که این پول به طور مستقیم به خزانه دولت واریز می شود و دولت هم به سادگی از حق خودش نمی گذرد، این مبلغ به صورت نقد دریافت می شود. با پرداخت پیش قسط و قسط اول و نیم عشر و دیگر هزینه ها همچون:هزینه دادرسی، اجرای احکام در اولین فرصت نامه ای برای زندان می نویسد و در نامه عنوان می شود که زندانی مهریه با توجه به پرداخت اولین قسط و در موارد اندکی به دلیل گذشت شاکی در صورتی که به دلیل جرم دیگری در زندان حضور ندارد می تواند از زندان آزاد شود.

این نامه با پیک مخصوص دادگاه بلافاصله برای زندان ارسال می شود و معمولا بعد از غروب آفتاب زندانی در صورتی که در داخل زندان جرمی مرتکب نشده باشد که مجازات داشته باشد از زندان آزاد می شود و به زندگی خود بازمی گردد.

در تمامی احکام مالی مربوط به مهریه و نفقه این نکته ذکر می شود که در صورت عدم پرداخت مهریه یا نفقه از سوی مرد، با درخواست زن بار دیگر مرد بازداشت خواهد شد. معنی این جمله این است که مرد باید ماه به ماه و در تاریخی مشخص بدهی خود را پرداخت کند. اگر در پرداخت بدهی تاخیری رخ دهد اجرای احکام معمولا تا ده روز حکم جلب صادر نمی کند اما در قبال دریافت با تاخیر مهریه، به میزان قیمت سکه در همان روز یک بیستم از مرد جریمه می گیرد.

بعد از 10 روز نیز در صورتی که زن تقاضای جلب همسرش را مطرح کند، پرونده اجرای احکام به شعبه رسیدگی کننده ارسال و با بررسی پرونده توسط قاضی و موافقت او، اجرای احکام نیز دوباره حکم جلب تازه ای صادر می کند. در چنین مواردی برخی از مردان که توانایی پرداخت مهریه را ندارند با مراجعه به قاضی پرونده از او می خواهند تا مثلا برای یک هفته به آنها مهلت دهند.

در صورت موافقت، قاضی پرونده را تا مدتی که مهلت داده به اجرای احکام ارسال نمی کند و مرد می تواند بدهی خود را با تاخیر و البته جریمه بپردازد و دیگر ترس از حکم جلب را هم نداشته باشد.

مطالبه مهریه از ضامن

مطالبه مهریه از ضامن پرداخت مهریه، می تواند به صورت مستقل مطرح شود و یا اینکه به شرط عدم پرداخت مهریه از سوی بدهکار اصلی، یا زوج، امکان مراجعه به ضامن وجود داشته باشد. در هنگام توافقات نامزدی و هنگام خواستگاری، اگر ملائت زوج، برای خانواده عروس و یا زوجه، محرز نباشد و تقاضای ضامن شدن پدر داماد یا زوج و یا هرشخص ثالثی بنمایند و فردی حاضر به پذیرش ضمانت پرداخت مهریه باشد، زوجه، تحت شرایطی که در ادامه خواهد آمد دبرای وصول مهریه می تواند به زوج و ضامن وی به صورت همزمان مراجعه نماید و یا اینکه در صورت استنکاف شوهر از پرداخت مهریه، دعوای مطالبه مهریه از ضامن را مطرح نماید. مطالبه مهریه از ضامن بر اساس عقد ضمان است که در زمان انعقاد عقد نکاح، جاری شده و مورد پذیرش طرفین و ضامن قرارگرفته است. گروه وکلای مهر، با مشاوره دکتر مهری، وکیل پایه یک دادگستری و بهترین وکیل خانواده تهران، امکان اطلاع شما از مزایای قرار دادن ضامن، هنگام عقد نکاح برای مطالبه و وصول مهریه را برای عزیران فراهم آورده است.

ضامن پرداخت مهریه

به موجب ماده 684 قانون مدنی، بر اساس عقد ضمان، شخص ضامن، مالی را که پرداخت آن به عهده دیگری است، به عهده می گیرد. بر اساس قانون، هر دینی را به شرط برخورداری از قوای عقلی و داشتن اهلیت، می توان ضمانت نمود. طلبکار می تواند مطالبه رهن از ضامن نماید. به این معنی که وقتی شخصی ضمانت فرد دیگری را پرداخت مهریه پذیرفت، امکان دریافت رهن نیز از وی وجود دارد. ضامن در پرداخت مهریه، نمی تواند پرداخت دینی که ضمات نموده است را مشروط به عدم پرداخت بدهکار اصلی نماید و مطلقا ضامن پرداخت مهریه است. می توان در مهریه عندالمطالبه، مهریه عندالاستطاعه و نیز مهریه بیش از 110 سکه نیز، ضامن قرار داد. در مهریه عندالاستطاعه، ضامن پرداخت مهریه زمانی باید به تکلیف پرداخت عمل نماید که بدهکار اصلی به استطاعت رسیده باشد، والا درخواست و مطالبه مهریه از ضامن به نظر با توافق طرفین سازگار نمی باشد.

ضمانت اجرای عدم پرداخت مهریه توسط ضامن

با مطالبه مهریه از ضامن و عدم پرداخت مهریه توسط وی و همچنین عدم اثبات اعسار وی از پرداخت مهریه، می توان بر اساس ماده 3 نحوه اجرای محمکومیت های مالی، تقاضای بازداشت ضامن تا زمان پرداخت مهریه را نمود. اما توجه به این نکته ضروری است که دادخواست مطالبه مهریه از ضامن می تواند همزمان با مطالبه مهریه از بدهکار اصلی به دادگاه خانواده مطرح شود و نیازی نیست تا عدم پرداخت مهریه توسط شوهر به اثبات برسد و سپس علیه ضامن اقدام نمود. مطالبه مهریه از ضامن و پرداخت مهریه توسط ضامن، ذمه شوهر یا زوج را به ضامن مشغول نموده و ضامن در صورتی که با رضایت شوهر، مهریه را ضمانت کرده و پرداخت نموده باشد، می تواند برای وصول مبلغی که پرداخت نموده است، به شوهر یا بدهکار اصلی مراجعه نماید. و اما اگر ضمانت پرداخت مهریه توسط ضامن بدون اخذ اجازه متعهد و بدهکار اصلی باشد، ضامن پس از پرداخت دین نمی تواند به زوج، مراجعه نماید.

گرفتن مهریه بعد از طلاق 

یکی از حقوق مالی زن که در هیچ صورتی ساقط نخواهد شد، مهریه است. مطالبه مهریه پس از طلاق هم امکان پذیر است. پرداخت مهریه هیچ ملازمه ای با طلاق نداشته و زوجه می تواند پس از اجرای صیغه طلاق هم نسبت به مطالبه مهریه اقدام نماید. مطالبه مهریه پس از طلاق ضمن توجه به انواع طلاق در حقوق ایران مورد بررسی قرار می گیرد.

وصول مهریه از طریق طرح دعوی در دادگاه امکان پذیر می باشد که در این صورت با تقدیم دادخواست مطالبه مهریه حکم پرداخت مهریه و اجرائیه صادر می شود. علاوه براین زوجه می تواند هم زمان با درخواست مهریه، تأمین مهریه را هم جهت سهولت در دریافت مهریه تقاضا نماید. وصول مهریه از طریق اجرای ثبت:در مورد مهریه در صورتی که اموال منقول مثل پول و سکه باشد، دفتر خانه ازدواجی که سند ازدواج را تنظیم کرده است مرجع صدور اجرائیه می باشد، اما در مورد اموال غیرمنقول یا ملک در دفتر املاک به ثبت رسیده است که در این صورت دفترخانه ای که سند را تنظیم کرده است اجرائیه را صادر می نماید یا ملک به ثبت نرسیده است که در این صورت باید از طریق دادگاه اقدام شود.

مدارک لازم جهت طرح دعوی مطالبه مهریه پس از طلاق

• مدارک شناسایی از قبیل شناسنامه و کارت ملی
• سند طلاق
• سایر مستنداتی که میزان مهریه و طلاق زوجین را ثابت می نماید
• معرفی ملک و دارایی زوج در صورت وجود، جهت دریافت مهریه

موارد عدم تعلق مهریه به زن

در قانون مواردی پیش بینی شده است که مهریه به زن تعلق نمی گیرد . موارد عدم تعلق مهریه به زن را می توان به شرح زیر مطرح کرد :

- بر اساس ماده 1089 قانون مدنی ، هرگاه عقد میان زوجین به دلیلی باطل بوده باشد و میان آنها رابطه زناشویی واقع نشده باشد ، در این شرایط مرد می تواند مهریه ای نپردازد و زن حق دریافت مهریه نخواهد داشت .

- از آن رو که زوجین می توانند پس از عقد ازدواج در مورد مهریه به توافق برسند ، اگر قبل از تعیین مهریه زن فوت کند و بین زن و مرد رابطه زناشویی واقع نشده باشد ، زن مستحق مهریه نیست و مرد از پرداخت مهریه معاف است . اما اگر رابطه زناشویی شکل گرفته باشد ، زن مستحق مهر المثل است .

- بر اساس ماده 1101 قانون مدنی ، هرگاه نکاح میان زوجین به دلیلی فسخ شود و رابطه زناشویی هم میان آنها انجام نشده باشد ، زن مستحق دریافت مهریه نخواهد بود ؛ بجز یک مورد . " عَنَن " بودن مرد یا ناتوانی از انجام رابطه زناشویی سبب می شود که زن در صورتی که بخواهد نکاح را فسخ کند ، مستحق نصف مهریه باشد .

نکات و دانستنی های تعلق مهریه به زن

یکی از راه های نپرداختن مهریه توسط مردان ، طلاق قبل ازرابطه زناشویی است . بر اساس ماده 1092 قانون مدنی ، هرگاه مرد قبل از رابطه زناشویی زن خود را طلاق بدهد ، زن مستحق نصف مهریه خواهد بود و اگر شوهر تمام آن را پرداخته باشد ، می تواند نصف آن را پس بگیرد . اما اگر زن را طلاق ندهد ، زن حتی قبل از رابطه زناشوئی مستحق تمام مهریه است .

- در مواردی که طلاق به درخواست زن و بدلیل کراهت از مرد صورت گرفته باشد ، یا در صورت طلاق توافقی ، چون از نوع طلاق خُلع هستند ، زن قسمتی از مهریه خود را بذل یا بخشش می کند تا جدا شود . به همین دلیل ، عدم استحقاق زن نسبت به این مقدار از مهریه به تقاضای خود زن است ، نه اینکه مرد از پرداخت مهریه معاف باشد . به همین دلیل زن هر موقع بخواهد می تواند آن را مطالبه کند .

مسائل فوق ، سبب می شوند که زن استحقاق تمام یا بخشی از مهریه را از دست بدهد . اما نکته ای که عموما سبب اشتباه در میان مردم می شود این است که بعنوان مثال ، رابطه نامشروع زن سبب معافیت مرد از پرداخت مهریه است . اما علیرغم اینکه برقراری رابطه نامشروع توسط زن جرم است و قابل رسیدگی است ، اما ارتباطی به مدیون بودن مرد نسبت به مهریه ندارد . همچنین ، عدم تمکین زن یا نُشوز او نیز مانعی برای استحقاق مهریه نیست .

مهریه در طلاق توافقی

چنانچه زن و مردی که عقد دائمی هستند، هر دو مایل به طلاق و جدایی باشند و در مورد چگونگی آن به تفاهم رسیده باشند، می توانند با طلاق توافقی از یکدیگر جدا شوند. در طلاق توافقی همان طور که از اسم آن پیداست بایستی در مورد مسائل مادی و غیر مادی مابین زوجین از قبیل مهریه، حضانت فرزندان، جهیزیه، نفقه و … توافق صورت گیرد، سپس این توافقات در حکم دادگاه بازتاب پیدا کرده و در مورد اجرای آن ضمانت خواهد شد. مهریه طلاق توافقی و امکان بذل مهریه یا عدم بذل آن نیز از جمله مواردی است که باید توافق شوند.

طلاق توافقی و نحوه دریافت مهریه در این طلاق

عموم مردم درباره طلاق توافقی این گونه فکر میکنند که بذل مهریه در طلاق توافقی الزامی است، در صورتی که چنین نیست و وجود توافق به معنای بخشیدن مهریه نمی باشد . بلکه هر تصمیمی که زوجین در مورد مهریه حین انجام توافقات قبل از طلاق خود بگیرند، با انجام طلاق توافقی منافاتی ندارد و مهم این است که در مورد مهریه توافقی صورت گرفته باشد که مورد قبول هر دوی آنها می باشد. در مورد مهریه ممکن است تمام یا قسمتی از آن از طرف زن نسبت به مرد بذل گردد و یا اینکه اصلا مورد بذل قرار نگیرد. روش پرداخت آن نیز توافقی بوده و هر شکلی که زوجین توافق داشته باشند، قابل اجرا می باشد. مثلا ممکن است تمام آن به صورت نقدی پرداخت شود، قسمتی به صورت نقدی و قسمتی به صورت اقساط و … و حتی در صورت توافق به ازای مهریه چک یا سفته داده.