تغییرات جالب مغز از قبل تولد تا 70 سالگی
مرحله رشد و تغییر مغز همراه با افزایش سن رشد و توسعه مغز وقتی شما جوان هستید؛ متوقف نمی شود. مغز همچنان به تولید سلول های عصبی و شبکه های نورونی ادامه می دهد اما زوال مغز زودتر از آنچه که فکر می کنید شروع می شود.
اگر بخواهیم در مورد سیر تکاملی مغز در طول زندگی صحبت کنیم باید بگوییم که یکی از بی شمار ویژگی های خارق العاده مغز این است که قسمت خاکستری آن همیشه در حال تغییر است؛ حتی در طول بزرگسالی. می دانیم که فعالیت های مشخصی وجود دارند که باعث ایجاد شبکه های عصبی جدید در مغز می شوند.
مانند رژیم های غذایی یا انجام دادن کار های جدید. اما جدای از این روش ها هم رشد و تغییر مغز هیچ گاه متوقف نمی شود. در ادامه این بخش از گوناگون نمناک به توضیح سیر تکاملی مغز در سنین مختلف می پردازیم.
دوران جنینی:سلول های مغزی رشد می کنند
قبل از این که شما اولین نفس تان را بکشید بدن تان مشغول ساخت و تکمیل مغز و آماده شدن برای دنیای خارج از رحم بوده است. طبق مطالعات انجام شده نوزادان تازه متولد شده نزدیک 100 میلیارد نورون دارند. این به این معناست که در طول بارداری به طور متوسط در هر دقیقه؛ 250 هزار سلول مغزی جدید ایجاد می شود.
آغاز تولد:نورون ها و شبکه های عصبی بیشتری ساخته شده اند
طبق مطالعات انجام شده، در زمان تولد اندازه مغز حدود 60 درصد اندازه آن در زمانی است که انسان به طور کامل بلوغ پیدا کرده است. دانشمندان بیان می کنند که مغز در ابتدا حدود 250 گرم می باشد، سپس در 90 روز ابتدایی زندگی نزدیک 230 گرم دیگر رشد می کند. یعنی وزن آن در سه ماهه اول زندگی تقریبا 2 برابر خواهد شد.
کودک نوپا:مغز رشد کرده و همزمان اضافات را دور می ریزد
در 3 سالگی حجم و تعداد سلول های مغزی به حدود 80 درصد مغز بالغ می رسد. دانشمندان معتقدند مغز یک انسان 3 ساله به شدت پیچیده است و شاید بتوان گفت پیچیده ترین در میان همه موجودات دیگر می باشد. آن ها بیان می کنند که در این سن تعداد سیناپس های مغز 200 درصد بیشتر از سیناپس های مغز یک انسان بالغ است.
با ادامه پیدا کردن رشد و تحول، مغز شروع به جداسازی این سیناپس ها می کند، اتصالات اضافی را که هیچ گاه استفاده نخواهند شد ؛ دور ریخته و اتصالات مفید را نگاه می دارد تا انرژی مغز فقط صرف اتصالاتی که مهم و مفید هستند، بشود.
دوران اولیه کودکی:تجربیات، مغز را شکل می دهند
دانشمندان معتقدند سال های نزدیک به سن 5 سالگی، جزء زمان های حیاتی تکامل هستند. در این مرحله تجربیات زندگی به طور مستقیم نحوه شکل گیری سیناپس ها را تعیین می کنند. دانشمندان می گویند:" مغز هر کس متناسب با محیط زندگی اش شکل گرفته است. "
این از یک طرف به این معناست که تجربیات منفی می توانند آسیب های روانشناختی ابدی در یک کودک ایجاد کنند. اما از سوی دیگر به این معنا نیز هست که مداخلات زودهنگام برای معکوس کردن اثر تجربیات تروماتیک در این سنین بیشتر از هر زمان دیگری موثر خواهد بود.
دوره نوجوانی:مهارت های تصمیم گیری هنوز به اندازه کافی قوی نیستند
مغز نوجوانان از نظر وزنی مشابه مغز بزرگسالان است، اما هنوز به رشد کامل نرسیده است. در طول زندگی بدن در حال تولید میلین است. این کار از قسمت های پشتی مغز ( که مسئول انجام پایه ای ترین کار ها هستند ) شروع شده و به سمت قسمت های جلویی ( که دارای مدار های پیچیده تر است ) ادامه پیدا کرده است.
آخرین قسمتی که باید به طور کامل با میلین پوشیده شود لوب پیشانی است که نقش اساسی در کارکرد های مغزی ای مانند تصمیم گیری، کنترل تکانه و همدلی دارد.
دانشمندان بیان می کنند که:لوب پیشانی مغز یک بزرگسال می داند که چه زمانی " نه " بگوید و در برابر فشار های همسالان و خطرات مقاومت کند اما مغز نوجوانان هنوز به رشد کافی برای داشتن چنین مهارتی نرسیده است. به نوعی مغز نوجوانان شبیه یک ماشین فراری با ترمز های ضعیف است.
والدین ممکن است به علت تصمیمات ضعیفی که نوجوانان می گیرند؛ بسیار آشفته شوند اما آن ها باید صبوری کرده، راهنمایی شان کنند و در نظر داشته باشند که نوجوان برای اجتناب از چنین تصمیم گیری هایی احتیاج به یک لوب پیشانی کاملا رشد یافته دارد.
دهه 20:جایگزینی رشد با زوال در اواسط تا اواخر 20 سالگی
تکامل لوب پیشانی بالاخره به اتمام می رسد. به خصوص قسمت هایی از لوب پیشانی که در قضاوت کردن نقش دارند. مغز همچنان به ساخت و از بین بردن اتصالات و سلول های عصبی در تمام طول زندگی ادامه می دهد. اما تکامل لوب پیشانی می تواند با یک خطر بلقوه همراه باشد.
حالا اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی یا اضطراب می توانند بروز پیدا کنند. حدود 60 تا 80 درصد از افرادی که از اختلالات شدید رنج می برند؛ در سنین 18 تا 25 سالگی مبتلا به این بیماری ها تشخیص داده شده اند.
دانشمندان معتقدند که لوب پیشانی باید به سطح مشخصی از رشد برسد تا بتواند این بیماری ها را بروز بدهد.
سنین 30 تا 40 سال:یادگیری سخت تر می شود
در طول دهه 20 سرعت تولید سلول های مغزی و سیناپس ها پایین می آید. همچنان مغز به اندازه قبل به از بین بردن اتصالات ناکارآمد نمی پردازد و در نتیجه یادگیری با رسیدن به سن 30 سالگی سخت تر خواهد شد. در عین حال رژیم غذایی و عادت های ورزشی، شما را برای داشتن یک ذهن قوی یا فراموشکار در دهه های پیش رو آماده می کند.
دهه 50:حافظه شروع به لغزش می کند
بسیاری از افراد در دهه 50 زندگی متوجه خطاهای حافظه شان می شوند که با حافظه کوتاه مدت هم آغاز می شود. بسیاری از افراد این حاالت را از عوارض پا به سن گذاشتن دانسته، می خندند و آن ها را نادیده می گیرند. با این حال حدود 5 درصد از آلزایمر ها شروع زودرس دارند بنابراین نسبت به علائمی که می توانند نشانه مشکلات حافظه ای جدی باشند، بی تفاوت نباشید.
دهه 60 و 70:اتصالات با سرعت بیشتری از بین می روند
در این دوران اتصالات با سرعتی بیشتر از سرعت شکل گیریشان از بین می روند. از بین هر 10 فرد بالغ 65 سال؛ 1 نفر مبتلا به بیماری آلزایمر است. علاوه بر تاثیر ژنتیک و سبک زندگی خطرآفرین احتمال ابتلا به آلزایمر بعد از سن 65 سال، هر 5 سال 2 برابر می شود. علت این موضوع هنوز کامال مشخص نشده است اما دانشمندان می دانند که با بالا رفتن سن سلول های مغزی و سیناپس ها شروع به از بین رفتن می کنند.
اتصالات از بین می روند بنابراین سیگنال ها نمی توانند از جایی به جای دیگر منتقل شوند. به طور مثال شما به یک شئ نگاه می کنید اما نمی توانید نام آن را به یاد بیاورید. زیرا اتصال به بخشی از مغز که نام ها ذخیره شده اند از بین رفته است.
