تمامی علل در رفتگی لگن نوزاد و بهترین زمان تشخیص و درمان
در یک لگن سالم ، مفصلی در بالا قرار می گیرد که انتهای بالایی آن به استخوان ران متصل می شود که بسیار محکم به مفصل چسبیده است و بخشی از استخوان لگن محسوب می شود . در رفتگی لگن در کودکان و نوزادان به دلیل این است که مفصل آن به خوبی شکل نگرفته است و این مفصل در این کودکان نسبتا شل است و به راحتی در می رود.
اگرچه که در رفتگی لگن نوزاد اغلب در زمان تولد اتفاق می افتد اما می تواند در سال اول زندگی نیز اتفاق بیافتد . تحقیقات اخیر نشان می دهد نوزادانی که بسیار محکم قنداق می شوند و زانوهایشان به هم می چسبد، بیشتر در معرض در رفتگی لگن می باشند.
از آن جا که قنداق کردن طرفداران زیادی دارد، بسیار مهم است که والدین یاد بگیرند چگونه نوزادان خود را از راه امن قنداق کنند و متوجه شوند که چه زمانی این کار را اشتباه انجام داده اند و ممکن است که باعث در رفتگی لگن نوزادشان شوند.
در تمام موارد مربوط به در رفتگی لگن ، این مفصل ساچمه ای موجود در لگن کم عمق است و به معنای این است که بالای استخوان ران نمی تواند به مفصل ساچمه ای به طور محکم بچسبد. گاهی اوقات رباط هایی که به نگهداشتن مفصل کمک می کند ، در آن محل دچار کش آمدن می شوند . درجه شل شدگی لگن یا پایدار نبودن آن ، در بین کودکان متفاوت می باشد.
جابجا شده :در بیشتر موارد شدید در رفتگی لگن نوزاد ، سر این مفصل به طور کامل جدا می شود.
قابل جابجایی :در این موارد، سر مفصل کمی خم می شود و به راحتی در آزمایش و معاینه فیزیکی می توان آن را به محل اصلی هدایت کرد.
در رفتن :در موارد خفیف در رفتگی لگن نوزاد ، سر این مفصل کاملا شل می شود . در معاینه فیزیکی نیز استخوان می تواند حرکت کند اما از جای خود جابجا نشود.
تقریبا 1 یا 2 درصد از هر 1000 نوزاد در جهان با این مشکل متولد می شوند.
علل در رفتگی لگن نوزاد
در رفتگی لگن نوزاد در بعضی از خانواده ها بیشتر از بقیه است . حال این در رفتگی می تواند به استخوان های دیگر نیز مربوط باشد. همچنین به لگن سمت چپ نیز بیشتر تاثیر می گذارد و در موارد زیر بیشتر رخ خواهد داد :
- کودکان دو قلو
- اختلالات ژنتیکی
- دختران
- فرزندان اول
- کودکانی که با بریچ مخصوصا در ناحیه پا و شانه متولد می شوند.
- سابقه خانوادگی
- سطح بسیار پایین مایع جنینی
علائم در رفتگی لگن نوزاد
بعضی از نوزادان علائمی را از دررفتگی لگن در خود نشان می دهند که شامل موارد زیر می باشد :
- پاهایی با طول متفاوت
- پوست رنگ پریده با تاخوردگی در قسمت ران
- قابلیت حرکت کم یا انعطاف در یک سمت
- لنگیدن ، راه رفتن روی پنجه یا اردکی راه رفتن
آزمایش پزشکی برای در رفتگی لگن نوزاد
علاوه بر معاینه فیزیکی ، پزشک می تواند با لمس کردن بدن نوزاد در رفتگی لگن را تشخیص دهد و به صداهای مفاصل او نیز گوش کند و همچنین می تواند نوع و پوزیشن جایجایی را تشخیص دهد.
نوزادان تازه متولد شده بیش از همه در معرض در رفتگی لگن هستند که برای تشخیص آن اغلب از سونوگرافی استفاده می شود و از لگن نوزاد تصویری را در اختیار پزشک قرار می دهد . برای کودکان بزرگ تر نیز اشعه ایکس به کار گرفته می شود.
درمان در رفتگی لگن نوزاد
زمانی که نوزاد دچار در رفتگی لگن شود ، می توان با جا انداختن لگن او را درمان کرد . اگر لگن هنگام تولد جابجا شده باشد ، این وضعیت تا زمان راه رفتن نوزاد مشخص نمی شود . در این مواقع درمان کمی پیچیده می شود و نتایج آن غیر قابل پیش بینی تر خواهد بود.
درمان غیر جراحی
روش های درمانی به سن نوزاد بستگی دارد.
نوزادان تازه متولد شده :
این نوزادان را در یک وسیله با یک پوزیشن نرم می نشانند و آن وسیله را همیشه همراه نوزاد به مدت 1 الی 2 ماه نگه می دارند . این آتل ها برای نگه داشتن لگن در یک پوزیشن مناسب طراحی شده اند که اجازه حرکت را نیز به پاها می دهند.
چنانچه در پلاس وی بیشتر توضیح خواهیم داد والدین نقش مهمی را در این روش ایفا می کنند و پزشک نیز باید به دقت این وسیله را جایگذاری کند تا دستشویی کردن ، حمام کردن ، غذا خوردن و لباس پوشیدن مختل نشود.
نوزادان یک تا شش ماه :
درمان آن ها نیز شبیه به نوزادان تازه متولد شده است که معمولا موفقیت آمیز طی می شود.
مدت زمان نیاز نوزاد به دستگاه مشخص نیست و در بین کودکان، متفاوت است. گاهی اوقات پزشک این آتل ها را در می آورد ، کمی مفصل را جابجا می کند و دوباره نوزاد را آتل بندی می کند. مراقبت از کودکان نیز نیازمند دستورالعمل های زیادی است . پزشک و تیم او دستورالعمل های مختلفی را برای نوزاد شما در نظر می گیرند.
نوزادان 6 ماه تا 2 سال :
معمولا لگن این نوزادان گچ گرفته می شود . در بیشتر موارد ممکن است که از کشش پوست به مدت چند هفته ای برای جایجایی مفصل استفاده شود . این روش بافت نرم را در اطراف لگن برای تغییر استخوان آن دچار جابجایی می کند که این کار هم در خانه و هم در بیمارستان قابل انجام است.
درمان های جراحی
نوزادان بین 6 ماه الی 2 سال :
جراحی بسته نمی تواند مفصل را جابجا کند و باید از جراحی باز استفاده کرد . در این پروسه یک برش در لگن نوزاد ایجاد می شود که به جراح اجازه می دهد که به طور واضح ، استخوان ها و بافت های نرم را ببیند.
در بیشتر موارد ، استخوان ران برای چفت شدن بهتر کوتاه می شود و سپس از اشعه ایکس استفاده می شود تا به جای صحیح استخوان مطمئن شوند . بعد از آن قسمت ران و لگن را گچ می گیرند.
نوزادان بالای 2 سال :
در بعضی از نوزادان با افزایش سن ، این مشکل روز به روز بدتر می شود که جراحی باز معمولا برای بهبود لگن آن ها مهم است .
در طول جراحی در رفتگی لگن اقدامات زیر انجام می شود :
پزشک :
- برشی را روی پوست ایجاد می کند.
- عضلات را تکان می دهد تا مفصل را به خوبی ببیند.
- سر مفصل را در جای صحیح قرار می دهد.
- محل بریدگی را طوری بخیه می زند که بخیه آن نیاز به باز کردن نداشته باشد.
- سپس پا را در محل مناسب گچ می گیرد تا در همان جا بماند. 6 الی 12 ماه پای کودک در گچ می ماند.
ریکاوری
در بسیاری از کودکان مبتلا به در رفتگی لگن، از آتل استفاده می شود . گچ گرفتگی نیز حدود 2 الی 3 ماه باید روی پاها باشد و اما ممکن است که این دوره ها طبق نظر پزشک تغییر کند . در طول این مدت باید مدام تحت نظر پزشک باشید.
سختی ها و مشکلات در رفتگی لگن نوزاد
- کودکان بعد از باز کردن گچ پای خود به سختی راه می روند. اگرچه که به مرور این راه رفتن بهبود پیدا می کند.
- تجهیزات دیگر نیز می تواند طول پاها را با کمی تفاوت نگه دارد . آشفتگی های رشد در استخوان ران نیز در موارد نادری اتفاق می افتد اما مشکلات فشار خون در رشد استخوان ران تاثیر می گذارد.
- ممکن است که بعد از درمان نیز مقداری جایجایی هنوز باقی مانده باشد و جراحی دوباره در همان دوران کودکی نیز مورد نیاز است.
سوالات رایجی که در مورد در رفتگی لگن کودکان از متخصصان پرسیده می شود :
آیا دررفتگی مادرزادی مفصل لگن، به معنی دررفتگی لگن زمان تولد است؟
دراین مورد نمیتوان با قاطعیت پاسخ داد چرا که موارد متعدد و متفاوتی گزارش شده است اما در کل باید گفت در بدو تولد مفصل نوزاد شل است و مستعد دررفتگی. گاهی هم ممکن است بعد از چند هفته پس از تولد ، مفصل لگن کودک دچار دررفتگی شود یا فقط به صورت نیمه دررفته باقی بماند.
در خفیف ترین و شایع ترین شکل این بیماری، مشکل فقط کم عمقی حفره لگن باشد اما مشکل بزرگ تر این است که بیماری چنین کودکانی بدون انجام معاینه ها و بررسی های اختصاصی توسط پزشک، معمولا تا سنین بالاتر قابل تشخیص نمی باشد.
علامتی که والدین متوجه دررفتگی لگن شوند، چیست ؟
در ماهها اولیه زندگی ، هیچ علایم مشخصی مبنی بر در رفتگی لگن نوزاد را نمی توان تشخیص داد و بیشتر پدر و مادرها پس از به راه افتادن کودک بعد از یک سالگی متوجه لنگیدن پا میشوندکه کمی برای درمان دیر می باشد و نتایج مورد نظر از درمان به دست نمی آید.
در برخی کودکان، مفصل لگن کم عمق یا به صورت نیمه دررفته ، هیچ علایمی ندارد و تا دوران بزرگسالی هیچ مشکلی به وجود نمی آورد، اما در دهه سوم و چهارم زندگی به بعد ، دچار درد و ناتوانی در راه رفتن (ناشی از آرتروز ) می شوند. شایع ترین علت آرتروز لگن در همه جای دنیا کم عمقی مفصل لگن در کودکی است.
آیا در رفتگی لگن کودکان با معاینه پزشک مشخص می شود ؟
بله ، اما گاهی اوقات نیز مشخص نمی شود . در ایران در بدو تولد ،نوزادان تحت نظر متخصص اطفال یا پزشک عمومی ویزیت می شوند، اما معاینه لگن هنوز در کشور ما کاملا فراگیر نشده و گاهی کودکان دچار فرورفتگی مفصل لگن، در بدو تولد شناسایی نمی شوند . بنابراین برای پیشگیری از بروز هر احتمالی در بزرگسالی، والدین از متخصصین اطفال باید درخواست معاینه دقیق بدن نوزاد را داشته باشند.
معاینه لگن نوزاد باید حداقل 2 بار، یک بار در بدو تولد و یک بار هم در 6 هفتگی انجام شود تا در صورت تشخیص مشکل های لگن یا موارد مشکوک به پزشک ارتوپد ارجاع شود.
زیرا ممکن است کم عمقی حفره لگن با معاینه هم تشخیص داده نشود. به همین علت در کشورهای اسکاندیناوی همه نوزادان علاوه بر معاینه، تحت سونوگرافی هم قرار می گیرند. چرا که در سونوگرافی به خوبی مشکل های مفصل لگن نوزادان، تشخیص داده می شود.
اما در کشورهای دیگر ،سونوگرافی فقط برای نوزادانی انجام می شود که در معاینه مشکوک به دررفتگی لگن باشند یا یکی از عوامل مستعدکننده را داشته باشند.
عوامل مستعد کننده در رفتگی لگن نوزاد کدامیک هستند؟
همانطور که در علل دررفتگی نوزاد ذکر شد ، دختر بودن نوزاد یکی از عوامل مستعد می باشد. دخترها 6-5 برابر بیشتر از پسر ها مستعد دررفتگی مفصل لگن هستند. نوزادانی که در بستگان نزدیک مانند والدین ، خواهر و برادر در رفتگی لگن وجود داشته است ،30 تا 40 برابر بیشتر در خطر ابتلا به این عارضه قرار می گیرند.
در دوران جنینی نیز پزشکان می توانند خطر در رفتگی لگن را احساس کنند ،مثلا اگر جنین به دلیل کمبود مایع آمنیوتیک تحت فشار باشد ، نوزادانی که ناهنجاری در زانو یا پا دارند، نوزادانی که با تورتیکولی (کجی گردن) متولد شده اند که 15-12 درصد از این نوزادان همزمان با تورتیکولی دررفتگی لگن هم دارند یا نوزادانی که با پا متولد شده اند (زایمان بریچ) ، به احتمال زیاد دچار در رفتگی لگن می شوند.
این کودکان مستعد ، علاوه بر معاینه دقیق بالینی، باید تحت سونوگرافی مفصل لگن هم قرار گیرند. البته توجه داشته باشید که سونوگرافی در 4-3 ماه اول تولد نوزاد کاربرد دارد اما بعد از آن باید لگن با رادیوگرافی بررسی گردد.
چرا تشخیص در یک سالگی برای درمان موفق تر دیر می باشد ؟
تشخیص زودهنگام این عارضه برابر است با درمان ساده تر، کم هزینه تر و موفق تر. در ماه های اولیه زندگی برای درمان از کمربندهای طبی استفاده می شود طوری که ران های کودک را در حالت خم شده و کمی دور از هم نگه می دارند.
میزان موفقیت این روش درمان بیش از 95 درصد است. اما بعد از 6 ماهگی دیگر این روش کارساز نمی باشدو مفصل کودک باید در بیهوشی نوزاد جاانداخته شده و تا چند ماه در گچ قرار بگیرد.درمان بعد از یک سال و نیم باید توسط جراحی انجام شود و تا مدتی باید لگن کودک در گچ بماند.
اما بعد از 2 سالگی جراحی پیچیده تر می شود و گاه جراح برای درمان مجبور می شود تا استخوان ران را هم دستکاری کند. البته امکان دررفتگی مجدد بعد از درمان هم وجود دارد، بنابراین، حتی اگر درمان صددرصد موفق بود، باز هم کودک باید تا سن بلوغ تحت نظر پزشک باشد.
آیا احتمال تعویض مفصل با تاخیر در درمان در رفتگی لگن، وجود دارد ؟
در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع در در رفتگی کامل لگن ، ممکن است کودک تا سالهای سال بدون درد باشد اما بعد از دهه سوم درد شروع می شود و به تدریج مشکلاتی هم در کمر و زانو ایجاد می کند. تعویض مفصل لگن برای درمان این بیماران انجام می گیرد.
نتیجه
به هرگونه تغییری در فرم لگن کودک، اختلالات در سرپا ایستادن کودک، بی قراری موقع تعویض پوشک کودک،ر انهای کودک، محدودیت حرکت لگن، خصوصاً در 6 ماه اول تولد باید جداً توجه شود.
اگر تشخیص و درمان به طور کاملا صحیحی انجام شود ، می تواند نتایج خوبی را در پی داشته باشد اما اگر آن را بدون درمان باقی بگذارید ، مشکلاتی مثل درد و پوکی استخوان با فرزند شما همراه می شود و همچنین می تواند انعطاف پذیری او را دچار مشکل کند.
نکته :برای پیشگیری از این اتفاق کودکان خود را بین 6 تا 18 ماهگی تحت نظر پزشک نگه دارید و چکاپ کنید.
