مدیریت زمان با توجه به توصیه های ائمه
استفاده از فرصت ها و مدیریت زمان یکی از مسائلی است که فراوان در کتاب گرانقدر نهج البلاغه بدان اشاره شده است. چرا که مساله، مساله مهم و حائز اهمیتی است.
قرآن و توجه به زمان
قسم خداوند در قرآن کریم با عبارت (والعصر) حکایتی عجیب دارد. این سوگند توجه آدمی را به نعمتی معطوف می دارد که از ارزش والایی برخوردار است. زمان از جمله نعمت هایی است که در متون دینی از اهمیت بسیار آن سخن به میان آمده است. خداوند در پرتو نعمت زمان، قابلیت های نهفته ای را در طول مدت عمر، برای انسان به ودیعه گذارده که مدیریت روشمند و بهره برداری صحیح از آن، نقش تعیین کننده ای در اعتلای کیفی سبک زندگی دینی و در نتیجه حیات معقول دارد. آنچه از آیات قرآن کریم برمی آید گویای این است که زمان و عمر آدمی بسیار کوتاه است. این واقعیت مهم را انسان زمانی درک می کند که اجلش فرا رسیده، دستش از این دنیا کوتاه و از آن خارج گشت. اینجاست که می فهمد، توقفش در این دنیا عصرگاه یا صبحگاهی بیش نبوده[نازعات، آیه 46] یا احساس می کند که تنها ساعتی از روز را در دنیا مانده است. [یونس، آیه 44] قرآن کریم برای پی بردن به ارزش زمان از برخی از اتفاقات رازآلود پس از مرگ پرده برداشته و حال افرادی را حکایت می کند که پس از مرگ، خواهان بازگشت دوباره به دنیا و تدارک فرصتی جدید هستند، که با عدم اجابت پروردگار روبه رو می شوند [مومنون آیات99-98].
مدیریت زمان و برنامه ریزی در زندگی
حضرت علی(ع) و مدیریت زمان
مدیریت زمان عبارت است از آگاهی به علم و فن و هنر استفاده بهینه از زمان، داشتن دانش و مهارت لازم در این زمینه و انجام کارها و امور به طور اثربخش و به موقع، که برخورداری از آن یکی از کلیدهای موفقیت است. مدیریت زمان یعنی برنامه ریزی زمان، یعنی فراهم کردن نقشه و طرحی مناسب و دقیق برای رسیدن به هدف های مورد نظر و از قبل تعیین شده. و در این میان مدیریتی صحیح است که تمام ابعاد وجودی انسان، خواست ها و تمایلات مربوط بدان را مورد توجه قرار می دهد، حضرت علی(ع) با توجه به این مساله در باب مدیریت زمان می فرمایند:مومن باید شبانه روز خود را به سه قسم تقسیم کند، زمانی برای نیایش و عبادت پروردگار، و زمانی برای تامین هزینه زندگی، و زمانی برای واداشتن نفس به لذّتهایی که حلال و مایه زیبایی است، خردمند را نشاید جز آنکه در پی سه چیز حرکت کند:کسب حلال برای تامین زندگی، یا گام نهادن در راه آخرت، یا به دست آوردن لذّتهای حلال (حکمت 390).
توجه به فرصت ها
عمر انسان یکی از فرصت های ارزشمندی است که خداوند آن را در اختیار انسان قرار داده تا بدان واسطه، گوهر وجودی خویش را متعالی کند. در این میان مغتنم شمردن و از دست ندادن فرصت های ویژه حرف اول را می زند. حضرت علی علیه السلام دنیای فانی را گذرگاهی موقت معرفی کرده و نهایت استفاده بردن از آن را فراوان سفارش می کنند و می فرمایند:بندگان خدا، هم اکنون عمل کنید، که زبان ها آزاد، و بدنها سالم، و اعضا و جوارح آمادهاند، و راه بازگشت فراهم، و فرصت زیاد است، پیش از آنکه وقت از دست برود، و مرگ فرا رسد، پس فرارسیدن مرگ را حتمی بشمارید. (نهج البلاغه/ ترجمه دشتی/413).
مدیریت زمان و برنامه ریزی در زندگی
آخرت نزدیک و زمان ماندن در دنیا اندک است. (حکمت 168)
امام علی (ع) ضمن یادآوری ارزش و اهمیت فرصت ها، پیروان خود را به بهره گیری هرچه بهتر از این فرصت های زودگذر تشویق کرده و می فرمایند:فرصت ها همچون عبور ابرها می گذرد، بنابراین فرصت های نیک را غنیمت بشمارید. (سید رضی/ حکمت 20)
از نگاه امام علی (ع) بهره گیری از فرصت ها به ویژه جهت توشه اندوزی برای آخرت، شیوه متقین و نشانه عقل و تدبیر است و از دست دادن فرصت یا عجله در کاری که هنوز موعد آن فرا نرسیده نشانه بی خردی و نادانی است. (آمدی/ 9325؛ برازش 1/ 790)
امام علی (ع) کسانی که به موقع از فرصت های خود استفاده و بر اجل پیش دستی کرده و از کار و تلاش خود توشه کافی برگیرند را مشمول رحمت خدا دانسته (سید رضی/ خطبه 75) و در مقابل، از دست رفتن فرصت ها را موجب اندوه و پشیمانی می داند. و باز ایشان می فرماید:فرصت هایی را که پیش می آید سریع دریابید زیرا هر چیزی را سرآمد و وقت مشخصی است که دیگر یا بازگشتی نداشته یا بسیار دیر باز می گردند.
