نماز جمعه، از نمازهایی است که برای شرکت در آن آیات و روایات متعددی از بزرگان دین وجود دارد و به همین دلیل این نماز از نمازهای پرفضیلت برای مسلمین می باشد.
اهمیت نماز جمعه در آیات و احادیث
نماز جمعه عبادتی است که در ظهر روز جمعه و با شرائط خاصی انجام می شود و فضیلت های زیادی دارد. در دین اسلام به نماز جمعه تاکید فراوانی شده است و خداوند در قرآن مؤمنان را به حضور در نماز جمعه دعوت فرموده است.
نماز جمعه باعث حرام شدن آتش جهنم و آسان شدن ترس و هول قیامت و کشیده شدن قلم عفو بر جرائم اعمال گذشته می شود و ثواب شرکت در نماز جمعه برا ی کسی که قادر به انجام حج نیست، برابر با حج است. در این بخش از دین و مذهب نمناک درباره اهمیت نماز جمعه توضیحاتی را ارائه می کنیم و روایات و آیات اهمیت و فضیلت نماز جمعه را برای شما آورده ایم.
فضیلت های نماز جمعه و آیات مربوطه
پیامبر اسلام در روز جمعه در جمع نمازگزاران مشغول ایراد خطبه بود و مردم در صفوف به هم پیوسته نماز مشغول گوش دادن به خطبه نماز جمعه بودند.
در همین زمان کاروانی از تجار مدینه وارد شدند و اعلام ورود خود و جلب توجه مردم به سمت خود صدای طبل و دایره و سازهای طرب انگیز را در آوردند ، این صداها باعث شدعده ای از مردم صف های نماز را رها کنند و از جمع نمازگزاران پراکنده شوندو به جمع تجار و کالاهایشان پیوندند و بدین صورت تعداد اندکی در مسجد باقی ماندند.
در این زمان خداوند آیه 11 سوره مبارکه جمعه را نازل فرمودند:
وإِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْوًا انفَضُّوا إِلَیْهَا وَتَرَکُوکَ قَائِمًا قُلْ مَا عِندَ اللَّهِ خَیْرٌ مِّنَ اللَّهْوِ وَمِنَ التِّجَارَةِ وَاللَّهُ خَیْرُ الرَّازِقِینَ.
و مردم چون تجارتی یا لهو و لعب ببینند به سوی آن می شتابند و تو را ترک می کنند، در حالیکه تو قائم ماندی. بگو که آنچه نزد خداست، برای شما خیلی بهتر است از لهو و لعب و تجارت ای دنیا، و خداوند بهترین روزی دهنده خلایق است.( آیه 11 سوره مبارکه جمعه)
هدف از نازل شدن این آیه
هدف از نازل شدن این آیه شریفه اهمیت نماز جمعه و سودمند بودن خطبه های نماز جمعه برای آخرت و زندگی دنیوی است. نماز جمعه بیش از از طبل و دهل و تجارت ارزش دارد.
نماز جمعه، یک عبادت بزرگ دسته جمعی است و تلطیف روح و جان، شستن دل از آلودگی های گناه و زدودن زنگار معصیت از قلب از نتایج برگزاری این عبادت می باشد. خداوند به کسانی که نماز جمعه را مهم بشمارند از جانب خود ثوابی حقیقی و دائمی عنایت می کند.
مراقب سودهای خیالی باشیم
درست است تجارت کالاهای دنیوی برای زندگی این دنیا سودمند است اما اگر بهای آن، از دست دادن خطبه نماز جمعه ی پیامبر باشد، چیزی جز ضرر نصیب کسی نخواهد شد و حقیقتا سودی خیالی و غیر دائمی است و خشم خدا را در بردارد.
با دقت در این آیه در می یابیم که مخاطب خداوند در این آیه مردمی که خطبه نمازِ پیامبر را رها کردند، نیستند و اینگونه خداوند می خواهد بفهماند که این مردمی که به سخنان شخصی مانند پیامبر عظیم الشان گوش نداده اند، ارزش مخاطب قرار دادن ندارند و به همین دلیل به پیامبر می گوید که به آنها بگوید: قُلْ مَا عِندَ اللَّهِ خَیْرٌ مِّنَ اللَّهْوِ وَمِنَ التِّجَارَةِ...
در این آیه شریفه به دو مطلب اشاره شده است:
- اهمیت نماز جمعه
- رزاق بودن خداوند
اهمیت نماز جمعه
نماز جمعه از اهمیت ویژه ای برخوردار است به این دلیل که آیه ای درباره اهمیت آن نازل شده که در آن می فرماید به محض شنیدن اذان جمعه هر گونه کسب و کار و برنامه مزاحم را رها کنید و به سوی آن بشتابید.
در خطبه ای از پیامبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و آله آمده :
خداوند، نمازجمعه را بر شما واجب کرد. هرکس آن را در حیات من یا پس از وفات من، از روی سبک شمردن و یا انکار رها سازد، خداوند، او را پریشان می کند و به کارش برکت نمی دهد. بدانید! نمازش پذیرفته نمی شود. بدانید! بدانید! زکاتش را قبول نمی کنند. بدانید! حجش، قبول نیست، بدانید! کارهای نیک او قبول نخواهد شد تا آنکه توبه کند و دیگر نمازجمعه را رها نکند، سبک نشمارد، و منکر نشود. (وسایل الشیعه، ج 5 ص 7)
در صورتی است که نماز جمعه واجب عینی باشد، مذمت های شدیدی در مورد ترک نماز جمعه آمده است. (تفسیر نمونه)
دلیل دیگر بر اهمیت نماز جمعه این است که نماز جمعه یک عبادت بزرگ دسته جمعی است که خواندن آن موجب تلطیف روح و جان، پاک شدن دل از آلودگی های گناه و زدودن زنگار معصیت از قلب می شود. از نظر اجتماعی و سیاسی، نماز جمعه یک کنگره عظیم هفتگی است که بزرگترین کنگره اسلامی بعد از کنگره سالانه حج است.
در روایتی از پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله نقل شده که :
«نماز جمعه حجّ کسانی است که قادر به شرکت در مراسم حجّ نیستند.» (وسائل الشیعه، ج7، ص300)
در حقیقت اسلام، به سه اجتماع بزرگ اهمیت می دهد :
- اجتماعات روزانه که هنگام خواندن نماز جماعت تشکیل می شود.
- اجتماع هفتگی که در مراسم نماز جمعه حاصل می گردد.
- اجتماع حجّ که هر سال یک بار در کنار خانه خدا انجام می گیرد.
در این بین نقش نماز جمعه بسیار مهم است زیرا در خطبه های آن مسائل مهم سیاسی و اجتماعی و اقتصادی بیان می شود.
رزاق بودن خداوند
برخی از مردم به این دلیل که اگر از کارشان دست بکشند روزیشان کم می شود و ضرر وزیان مالی می بینند در نماز جمعه شرکت نمی کنند اما خداوند می فرماید نماز و به ویژه نماز جمعه رزق و روزی می آورد زیرا در نماز انسان با خداوند قادر و روزی دهنده پیوند بیشتری برقرار می کند و بهترین رازقان و روزی رسانان خداست.
پس چنانچه پیش از این هم در بخش دین و مذهب نمناک اشاره شد تجارت تنها راه به دست آوردن رزق نیست، بلکه اگر خداوند بخواهد از غیر از کار و تجارت نیز رزق نصیب انسان می شود و اینگونه خداوند روزی نمازگزاران جمعه را تضمین کرده است.
کلام آخر درباره نماز جمعه
معنی (وَ تَرَکُوکَ قَائِماً) در این آیه شریفه این است که خدا به جای انتقاد از ترک خطبه و نماز، از تنها گذاردن پیامبر، نیز انتقاد می کند زیرا شکستن حرمت پیامبر را مهم تر از شکستن خطبه و نماز می داند و این تلنگری به همه مسلمانان است که به بهای اندک رهبر و امام خویش را رها نکنند.
برکات و آثار سازنده تربیتی و اجتماعی نماز جمعه
- تقویت روحیه اخوت و برادری
- تشکل نیروهای اسلام
- رشد فکری-سیاسی مسلمانان
- تقویت روحیه جمعی
- مرکزیت بسیج مردم
آیات و احادیث درباره نماز جمعه
خداوند در آیات سوره مبارکه «جمعه» به اهمیت نماز جمعه اشاره کرده است و می فرماید :
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللّهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ* فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الاْ َرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللّهِ وَ اذْکُرُوا اللّهَ کَثِیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ*
ای کسانی که ایمان آورده اید! هنگامی که برای نماز روز جمعه اذان گفته شود، به سوی ذکر خدا بشتابید و خرید و فروش را رها کنید که این برای شما بهتر است اگر می دانستید! و هنگامی که نماز پایان گرفت (شما آزادید) در زمین پراکنده شوید و از فضل خدا بطلبید و خدا را بسیار یاد کنید شاید رستگار شوید! (آیه 10 سوره جمعه)
در حدیثی از امام باقر (علیه السلام) آمده است :
صَلاةُ الْجُمُعَةِ فَرِیضَةٌ، وَ الاِْجْتِماعُ إِلَیْها فَرِیضَةٌ مَعَ الاِْمامِ، فَإِنْ تَرَکَ رَجُلٌ مِنْ غَیْرِ عِلَّة ثَلاثَ جُمَع فَقَدْ تَرَکَ ثَلاثَ فَرائِضَ، وَ لایَدَعُ ثَلاثُ فَرائِضَ مِنْ غَیْرِ عِلَّة إِلاّ مُنافِقٌ:
«نماز جمعه فریضه است و اجتماع برای آن با امام (معصوم) فریضه است، هر گاه مردی بدون عذر، سه جمعه را ترک گوید، فریضه را ترک گفته و کسی سه فریضه را بدون علت ترک نمی گوید، مگر منافق» (وسایل الشیعه، ج 5 ص 4)
در حدیث دیگری از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) آمده است :
مَنْ أَتَی الْجُمُعَةَ إِیماناً وَ احْتِساباً اسْتَأْنَفَ الْعَمَلَ
«کسی که از روی ایمان و برای خدا در نماز جمعه شرکت کند، گناهان او بخشوده خواهد شد، و برنامه عملش را از نو آغاز می کند». (بحارالأنوار، ج 86، ص 192)
روایات در این زمینه بسیار است، که ذکر همه آن ها به طول می انجامد، در اینجا با اشاره به یک حدیث دیگر، این بحث را پایان می دهیم.
امام صادق علیه السلام فرمود:
جآء اعرابی الی النبی صلی الله علیه و آله و سلم ... فقال یا رسول الله انی تهیات الی الحج کذا و کذا مرة فما قدر لی فقال:
...علیک بالجمعة فانها حج المساکین.
بادیه نشینی بحضور پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم رسید و عرضه داشت:چندین بار آماده سفر حج شده ام اما توفیق نیافتم، حضرت فرمود:نماز جمعه را دریاب که حج تهی دستان است. (وسائل الشیعه، ج 5، ص 5)
آمرزش نمازگزاران جمعه
حضرت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) می فرماید:
هنگامی که شب معراج مرا به آسمان بردند، زیر عرش خدا هفتاد هزار شهر را دیدم که هر شهری همانند دنیای شما بود، و فرشتگانی را که بالهایشان را گسترده بودند و خدا را تسبیح و تهلیل می کردند و می گفتند، خدایا کسانی را که در نمازجمعه حاضر می شوند بیامرز، خدایا کسانی را که روز جمعه غسل می کنند، رحمت کن.( مستدرک ، ج 6 ، ص 90)
اجابت دعا در جمعه
حضرت امام صادق (علیه السلام) می فرماید:
اَلسّاعَةُ الَّتی تُسْتَجابُ فیهَا الدُّعآءُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ مابَیْنَ فَراغِ الاِْمامِ مِنَ الْخُطْبَةِ اِلَی اَنْ یَسْتَوِی النّاسُ فیالصُّفُوُفِ وَساعَةٌ اُخْری مِنْ اخِرِالنَّهارِ اِلی غُرُوبِ الشَّمْسِ.
امام صادق علیه السلام فرمود:ساعتهایی از روز جمعه که دعا مستجاب می شود:فاصله بین فراغت امام از خطبه تا تنظیم صفوف - آغاز نماز - و آخرین ساعت روز جمعه تا غروب آفتاب است « (وسائل الشیعه / ج 5 / ص 46)
