جشن میانه پاییز چیست؟ تاریخ پاییزانه یا گاهنبار

15 آبان، روز برگزاری جشن میانه پاییز

در گذشته جشن های بی شماری در ایران برگزار می شد که امروزه بیشتر این جشن ها به دست فراموشی سپرده شده است.

یکی از جشن هایی که در میانه ماه پاییز برگزار می شد و به پاییزانه شهرت دارد، گاهنبار ایاثرم است که از جشن های شش گاهان ایران به شمار می رود. در این بخش از فرهنگ و هنر نمناک با جشن میانه پاییز و آداب و رسوم جشن گاهنبار پاییزانه یا ایاثرم بیشتر آشنا شوید.

گاهنبار چیست؟

گاهنبار از ترکیب دو کلمه گاهان و بار تشکیل شده است، گاهان به معنای زمان و بار به معنای نتیجه (ثمر) است، پس گاهنبار به معنای زمان به ثمر رسیدن است.

گاهنبار همان شش روزی است که اورمزد دنیا را آفریده و در اول هر گاه باید یک جشن برگزار شود. آیین شش گاهنبار در شاهنامه آمده و بسیار قدیمی است و به اوایل دوره پیشدادی می رسد. هر سال دارای شش گاهنبار است و برای هر کدام از گاهنبارها پنج روز جشن گرفته می شود، زرتشتیان در هر گاهنبار به خیرات و اطعام می پردازند و از درگاه اهورامزدا برای آفرینش جهان سپاسگزاری می کنند.

شش گاهنبار مهم ایران عبارتند از:

میدیوزرم:

گاهنبار اول یا میدیوزرم که در آن آسمان آفریده شده و برابر با 15 اردیبهشت است.

میدیوشم:

گاهنبار دوم یا میدیوشم که در آن آب آفریده شده و برابر با 15 تیرماه برگزار می شود.

پیتی شهیم:

پیتی شهیم یا گاهنبار سوم که در آن زمین آفریده شده و برابر با 31 شهریور ماه برگزار می شود.

ایاثرم (ایاسرم):

ایاثرم یا گاهنبار چهارم که در آن گیاه آفریده شده و برابر با 15 آبان برگزار می شود و به معنای آغاز سرماست.

میدیارم:

میدیارم یا گاهنبار پنجم است که در آن جانوران آفریده شده و برابر با 20 دی ماه برگزار می شود که هنگامی که مردم، چوپانان و کشاورزان در آرامشند . میدیارم به معنای میان دی ماه، میان آرامش و میان زمستان است.

همس پت میدیم:

همس پت میدیم یا گاهنبار ششم است که روز آفرینش مردمان بوده است و در روز آغاز اعتدال بهاری و برابر شدن ساعت های روز و شب برگزار می شود.

آشنایی با جشن باستانی میانه پاییز (ایاثرم)

اَیاثْرِم که در زبان اوستایی اَیاثْرِمَه نیز خوانده می شود، در این روز چوپانان گله های گوسفند را از چراگاه های تابستانی به محل زمستانی خود می آوردند. در این روز خداوند گیاهان را آفریده است.

آداب و رسوم جشن گاهنبار پاییزانه یا ایاثرم

در همه جشن های گاهنبار همه افراد در طبقات مختلف، اعم از فقیر و غنی و هر جنسیتی شرکت می کردند. جشن میانه پاییز مانند همه جشن های باستانی از آداب ویژه ای برخوردار بود.

در این جشن ابتدا مراسمی به نام مراسم واج یشت برگزار می شد که در آن یکی از موبدان به یسناخوانی می پرداخت و موبدان دیگر نیز با او هم نوا می شدند.

جشن میانه پاییز در پنج روز در آتشکده ها، تالارها یا خانه های مردم برگزار می شد که حاضرین در آن باهم، هم پیمان و هم باور و هم اندیش می شدند زیرا در گذشته تحمل در برابر بلایای طبیعی، خشکسالی، سیل، زلزله، طوفان و مانند آن تنها با همازوری و پشتیبانی از یکدیگر شدنی بود. در آخر مراسم همه دور یک سفره جمع شده و خشکبار، نان یا ناهار و شام میل می کردند.

شرکت در مراسم گاهنبار وظیفه دینی برای همه بود و هر کس به اندازه درآمد و تواناییش هزینه آن را می پرداخت و اختیاری بود. نکته مثبت این جشن ها این بود که جنسیت و ثروت در جشن ها مطرح نبود و همه زرتشتیان در یک جا گرد می آمدند از یک سفره و از یک غذا می خوردند و این امر باعث همبستگی بیشتر اجتماعی می شد. در پایان این مراسم هر چه از جشن باقی می ماند، به خانه افراد بینوا و نیازمند فرستاده می شد.

مهمترین اشیایی که بر سر سفره گاهنبارها می گذاشتند :

• مجمر آتش و چراغ روغنی.
• ظروف مسی
• میوه
• آب
• مورد و سرو