داستان فیلم سیانور بهروز شعیبی چیست؟

دومین ساخته سینمایی شعیبی که روزهای ابتدایی اکران عمومی را می گذراند، تا اینجا بیش از صد میلیون تومان در گیشه سینماها فروش کرده و تماشاگران خود را دارد. فیلم باوجود برخی مخالفت ها از زمان جشنواره فیلم فجر تاکنون، ویژگی های مهمی برای تماشا دارد و نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت. اولین نکته کنجکاوی برانگیز، موضوع آن است و سینمای ایران پیش از این کمتر سراغ زندگی و فعالیت های گروهک تروریستی منافقین رفته. مورد دوم، ترکیب بازیگران فیلم است که می تواند بهانه خوبی برای تماشای اثر باشد؛ بازیگران باتجربه و پیشکسوتی چون مهدی هاشمی و آتیلا پسیانی در کنار بازیگران جوان تر و حرفه ای مثل بابک حمیدیان، هانیه توسلی، بهنوش طباطبایی و حامد کمیلی تا بازیگر تازه وارد و آینده داری چون پدرام شریفی، تحت هدایت خوب بهروز شعیبی، مجموعه ای از بازی های خوب و باورپذیر را پیش روی تماشاگر قرار می دهند. از دیگر امتیازات فیلم، تصویرسازی تقریبا درست و دقیق و طراحی صحنه و لباس فیلم (آیدین ظریف) است که مخاطب را بدون گاف و نشانه های امروزی ـ که در بسیاری از فیلم ها و سریا ل ها آزاردهنده و غیرقابل هضم است ـ به میانه های دهه 50 می برد. بویژه این که فیلم، نماهای خارجی فراوانی هم دارد و سازندگان نخواسته اند این بازگشت به گذشته را بسادگی و در نماهای داخلی برگزار کنند.

وقتی هاشمی ساواکی می شود

مهدی هاشمی، بازیگر بزرگ و توانای تلویزیون و سینمای ایران را با انبوهی از نقش های تماشایی و ماندگار به یاد می آوریم؛ از ایفای نقش سلطان و شبان تا دکتر قریب و آقای راوندی مجموعه هزاران چشم.از دکتر حشمت در «کوچک جنگلی» تا نادر سیاه دره در فیلم «هیچ» و آقایوسف.هاشمی با پشتوانه سال ها فعالیت تئاتری، برای بازی در هر نقشی آمادگی دارد و می تواند درصورت فیلمنامه مناسب و کارگردانی با ذوق، هربار تماشاگر را غافلگیر کند.با این حال این بازیگر را کمتر در نقشی سراسر منفی و خشن به یاد داریم؛ برای همین وقتی در خبرها شنیدیم که او قرار است در «سیانور»، نقش سرگرد بهمنش، یک شکنجه گر و بازجوی ساواکی را بازی کند، این سوال پیش آمد که صورت مهربان هاشمی را چه نسبتی با چنین شخصیت مخوفی خواهد بود؟ تماشای بازی او در «سیانور»، هم به زیباترین شکل به این پرسش، پاسخ می دهد و هم موجب غافلگیری شما می شود.

تردید دردناک هانیه توسلی

هانیه توسلی در سال های ورودش به سینما در چند نقش و فیلم خوب بازی کرد و نامش را خیلی سریع بر سر زبان ها انداخت.او ستاره مشرقی «شام آخر» ساخته فریدون جیرانی و رویای «شب های روشن» به کارگردانی فرزاد موتمن بود. توسلی از همان ابتدا نشان داد که بازیگری و سینما برایش جدی است و قصد ندارد باری به هرجهت در هر فیلم و نقشی بازی کند. نتیجه این رویه، انتخاب هایی تقریبا مناسب بود که در برخی فیلم ها بیشتر جواب داد و به بار نشست؛ مثل کافه ستاره، آقایوسف و دهلیز.این فیلم آخری، نخستین همکاری او با بهروز شعیبی بود و آنقدر در این کار خوب ظاهر شد که شعیبی برای نقش دشوار هنگامه در «سیانور» باز هم سراغ او رفت.زنی که باید میان عشق، خانواده و زندگی در منجلاب گروهک تروریستی منافقین، یکی را انتخاب کند.

شریف به روایت شعیبی

اولین تصویری که از بهروز شعیبی به یاد داریم، پسر جوان حاج کاظم در «آژانس شیشه ای» است.شعیبی بعدها به کارگردانی رو آورد و اتفاقا فیلمساز خوب و قابل اعتنایی هم شد و در همه کارهایش نشان داد که سینما را خوب می شناسد و با ذائقه مخاطب هم آشناست.همکاری مستمر او با سیدمحمود رضوی، تهیه کننده تلویزیون و سینما، یکی از نمونه های خوب همراهی کارگردان و تهیه کننده است.فضای کاری او در «سیانور»، کاملا با فیلم اول سینمایی اش، «دهلیز» فرق دارد و گواه این است که او دوست ندارد سازنده آثاری تکراری باشد.او در ایفای نقش مجید شریف واقفی هم موفق است و تصویر درستی از عضو سابق سازمان مجاهدین خلق می دهد که پس از انشعاب و کژروی های تقی شهرام، حاضر نمی شود عقاید دینی و باورهای مذهبی اش را در مبارزه علیه رژیم پهلوی کنار بگذارد؛ برای همین با دستور شهرام، ترور می شود.

رضا مولایی، بازیگر نقش مامور ساواک:وقتی داوران خواب بودند!

رضا مولایی، بیشتر از سینما و تلویزیون، در تئاتر حضور چشمگیری دارد و تقریبا همیشه می توانید او را در حال بازی در یکی از سالن های نمایش ببینید، مثل همین شب ها که همراه اشکان خطیبی و در تماشاخانه کنش معاصر، مشغول بازی در نمایش «موسیو ابراهیم» به کارگردانی علیرضا کوشک جلالی است. همکاری مولایی با بهروز شعیبی در سریال «پرده نشین»، احتمالا یکی از دلایل حضور او در نقش کامیار در فیلم «سیانور» بوده؛ یک مامور ساواکی. مولایی با ما از «سیانور» گفته است.

با توجه به نمونه های پیشین تلویزیون و سینما، وقتی صحبت از نقش مامور ساواکی پیش می آید، ذهن آدم سراغ کلیشه ها می رود، اما خوشبختانه دیدم که نقش کامیار و فیلم «سیانور» ضمن تاکید بر همان مولفه های آشنا و واقعیت هایی چون خصوصیات منفی این آدم ها، از این کلیشه ها دور است که این یکی از مهم ترین دلایل من برای پذیرش حضور در این اثر بود؛ ضمن این که خود بهروز شعیبی هم همین نگاه را داشت و نمی خواست شخصیت ها را قضاوت کند. سعی کردیم از هرچیزی که ما را در این فیلم، سمت کلیشه ها ببرد، دوری کنیم.چون اگر می خواستیم مثل برخی آثار، ساواکی ها را توسری خور و احمق جلوه دهیم، مبارزان و شخصیت های انقلابی را زیر سوال می بردیم.

برای بازی در نقش یک مامور عملیاتی و میدانی ساواک، آموزش های خوبی دیدیم و سعی کردیم براساس تحقیقات و صحبت با کارشناسان مختلف و بازدید از جاهایی مثل موزه عبرت، ریزه کاری ها و جزئیات را در بازی لحاظ کنیم؛ مثل نوع برخورد با متهم، نوع دست گرفتن سلاح و... همه چیزهایی که در سکانس های بازجویی و شکنجه این فیلم می بینید، براساس واقعیت و متکی بر تحقیقات است، مثل آن صحنه ای که سرگرد بهمنش انگشت دست شخصیت مبارز انقلابی را می شکند و کامیار آن را جا می اندازد. اینها نشان می دهد که این افراد کارشان را خوب بلد بودند و حتی با این که سواد درستی نداشتند، اما به دلیل این که از پس همین کارها برمی آمدند، از عنوان دکتر برای آنها استفاده می شد.

در راستای همان دوری کردن از نگاه کلیشه ای، سعی کردم شخصیتی انسانی از کامیار ارائه دهم.درست است که آنها کارهای خشونت بار و بدی انجام می دادند، ولی به هرحال انسان بودند؛ انسان هایی با کارهای حیوانی.این طرز نگاه و بازی، به شخصیت ها عمق می دهد و آنها را برای تماشاگر باورپذیر می کند.

به نظرم داوران جشنواره های فیلم فجر و مقاومت خواب بودند که فیلم «سیانور» را ندیدند! البته این نادیده گرفتن ها و ناداوری ها و نگاه سلیقه ای، همیشه و در جشنواره های مختلف بوده است.با این حال معتقدم قرار نبود این فیلم را در این دو جشنواره ببینند و این دیگر اسمش سلیقه نیست، اما مهم این است که مردم آن را کنار نگذاشتند و استقبال خوبی از آن می کنند.

گفتگو با فرزین صابونی؛ مردی که با پنبه سر می برد

این هم از آن اتفاقات عجیب و غریب است که فرزین صابونی، بازیگر نقش تقی شهرام ـ یکی از سران گروهک تروریستی منافقین ـ در «سیانور»، درست در همان سالی به دنیا آمده باشد که شهرام، دست به انشعاب در سازمان مجاهدین خلق می زند و حرکت پرشتاب و دیوانه وارش را به سمت مارکسیسم لنینیسم ادامه می دهد؛ 1354.

صابونی، از بازیگران توانای تئاتر ـ با مشخصه صدای پرطنین و منحصربه فرد ـ ایران است که ساعت 18 این روزها با نمایش «عاشقانه ای برای عباس» در تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه می رود و در تلویزیون و سینما هم بازی های خوبی را از او شاهد بوده ایم که خاک آشنا، 50 قدم آخر، از تهران تا بهشت و تعبیر وارونه یک رویا از آن جمله اند.به بهانه اکران «سیانور» و بازی خوب صابونی در نقش تقی شهرام، با او گفت وگویی کوتاه کرده ایم.

وقتی برای بازی در نقش تقی شهرام با شما تماس گرفتند، تعجب نکردید؟

تعجب نه، اما برایم جالب بود نقش آدمی را بازی کنم که ما به ازای واقعی دارد و نامش در تاریخ ثبت شده است.مساله ای که وجود دارد این بود که من خیلی به اصل تقی شهرام، چه به لحاظ چهره و چه رفتار و گفتار نزدیک نبودم، ولی تلاش کردم با استفاده از چند عکس و چند فایل صوتی که از او موجود بود، به این شخصیت نزدیک شوم.البته چند وقت پیش گفتند که یک سری فیلم هم از شهرام پیدا شده است. اگر موقع بازی در فیلم، به این تصاویر دسترسی داشتم، حتما جزئیات بیشتری را در بازی این کاراکتر، لحاظ می کردم.با این حال یکی از ویژگی های مهم نقش شهرام در «سیانور» این است که پرداخت شخصیت آن براساس واقعیت بود، یعنی فیلم دراین مورد جانبدارانه برخورد نکرده است، درحالی که در آثار اینچنینی، قضیه به شکل دیگری است.

کار با بهروز شعیبی چطور بود؟

خیلی خوب بود. یکی از ویژگی های او این است که چون خودش هم بازیگر است، رابطه و تعامل خوبی با بازیگران دارد.درباره من هم این اتفاق افتاد و باوجود حضور کوتاهم سرصحنه فیلمبرداری و فشردگی زمان پیوستنم به پروژه تا کلید خوردن فیلم، همراهی و همکاری خوبی با من داشت. همین طور اینجا باید از حضور و همراهی خوب علی صلاحی، بازیگردان فیلم یاد کنم.

به جز فیلمنامه، خودتان چقدر برای این نقش تحقیق کردید؟

بهروز شعیبی، نویسنده فیلمنامه و گروه سازنده اثر، تحقیقات مفصلی درباره این موضوع و شخصیت هایی چون تقی شهرام انجام داده بودند و چیزهای مهمی از جمله پرونده ها، یادداشت های آدم ها و اخبار مربوط به این موضوع را فراهم کرده بودند و در اختیار من و دیگر بازیگران قرار دادند.مطالعه آنها و شنیدن چندین باره فایل های صوتی و دیدن عکس ها، خیلی در این زمینه به من کمک کرد.

در این تحقیقات، مهم ترین ویژگی شهرام را چه چیزی دیدید؟

چون خود واقعی این آدم را ندیدم و با او برخورد نکردم، امکان قضاوت درباره او را ندارم، با این حال بر مبنای همین تحقیقاتی که آنها را مطالعه کردم، او را بیشتر شخصیتی قلدرمآب و خودمحور دیدم که علاقه زیادی به ریاست داشت. او سعی می کرد همیشه از بالا به مسائل و اطرافیانش نگاه کند و همیشه پافشاری می کرد هرچیزی که خودش می خواهد به کرسی بنشیند.

احتمالا آن مساله انشعاب در گروهک منافقین هم ریشه در همین روحیه داشت.

دقیقا. با این که خودش یکی از پایه گذاران آن گروهک بود، اما به دلیل روحیه خاص و کژروی هایش لطمه هایی اساسی به گروهک و اعضای آن زد، ضمن این که با توافقی که با کارگردان و بازیگردان داشتیم، به این نتیجه رسیدیم که لزومی ندارد خشونت واقعی این شخصیت در فیلم هم نمود آنچنانی داشته باشد و او را مثل یک گرگ نشان دهیم؛ بنابراین تصویری نرم تر و آرام تر از او نشان دادیم که با پنبه سر می برد و سعی می کند دیگران را با کلام مرعوب کند، نه با رفتار خشن.

نظرتان درباره بی اعتنایی جشنواره فجر و مقاومت به «سیانور» چیست؟

به نظرم هنر قابل داوری نیست. ضمن این که داوری جشنواره ها هم سلیقه ای است و داوران هر جشنواره و هر دوره ای هم سلیقه های متفاوتی دارند.اگر فیلمی یا هنرمندی برنده جایزه نشود، الزاما نمی توان گفت خصومتی در کار بوده است.البته درباره «سیانور» می شود گفت که سلیقه داوران، بیش از حد متفاوت بود!