سبک زندگی امامان و پیامبر در همسرداری و تربیت فرزند

سبک زندگی حضرت محمد و امامان

سبک زندگی امامان و پیامبران ، درس های زیادی برای مشتاقان اسلام و خداشناسان دارد. آنها الگوی خوبی برای زوجین هستند چرا که امامان و پیشوایان ما با اخلاق نیکو بهترین رفتار را با همسر و فرزندان خود داشتند و به تربیت فرزندان و همسرداری بسیار اهمیت می دادند. این بزرگواران همسرداری و تربیت فرزند را از ابعاد دینداری می دانستند و همیشه توصیه می کردند که مسلمانان با فرزندان و همسر خود بهترین و شایسته ترین رفتار را داشته باشند . در ادامه این بخش از خانواده پلاس پلاس وی ،به آموزه هایی از سبک زندگی خانوادگی و اجتماعی این معصومان(ع) اشاره می کنیم.

شایسته ترین الگو

پیامبر اعظم(ص) به دلیل داشتن اخلاق نیکو بهترین و کامل ترین الگو برای بشریّت است. قرآن کریم، رسول گرامی اسلام(ص) را به عنوان اسوه ای نیکو یاد نموده است که همگان باید به آن حضرت تأسّی نمایند:«لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ[4]»؛ به یقین برای شما، در زندگی رسول خدا الگوی نیکویی است.

ایشان در همسرداری نیز الگوی خوبی برای جوانان است و همیشه با همسران خود رفتاری نیکو داشت. پیامبر عزیز خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند:هر چه ایمان بنده زیاد شود، محبت [وی] به زن ها نیز زیاد می شود.

پیامبر عزیز خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند:

بهترین مردان امت من، آن کسانی هستند که نسبت به خانواده خود خشن و متکبر نباشند و بر آنان ترحم و نوازش کنند و به آنان آزار نرسانند.

ایشان درباره هدیه خریدن برای همسر می فرمایند:

هر کس به بازار رود و هدیه ای برای خانواده اش بخرد و ببرد، [پاداش او ] مانند کسی است که برای نیازمندان صدقه می برد [ و هنگامی که هدیه را به خانه می برد]، باید، قبل از پسران، به دختران بدهد، زیرا کسی که دخترش را شادمان کند، مانند کسی است که یک بنده از فرزندان اسماعیل را آزاد کرده است. و هر کس [با دادن هدیه ای ] چشم پسری را روشن کند، گویا از ترس خدا گریسته است و هر کس از ترس خدا بگرید، خداوند او را داخل نعمت های بهشت کند .»

همسرداری و تربیت فرزند بانوی دو عالم

بهترین الگو برای زنان مسلمان همسرداری حضرت فاطمه(س) است . حضرت علی(ع) درباره همسرداری می فرماید:جهاد زن، خوب شوهرداری کردن است. فاطمه(س) همسری نیکو و مطیع برای امیر مؤمنان علی(ع) بود و هرگاه علی(ع) به فاطمه(س) نگاه می کرد، غم و اندوهش برطرف می شد.

فاطمه(س) هیچ گاه چیزی را که علی(ع) قادر به تدارک آن نبود ، از او طلب نمی کرد. او بهترین یار و یاور شوهرش علی(ع) در اجرای فرامین الهی بود. پیامبر(ص) از علی(ع) سوال کرد:همسرت را چگونه یافتی؟ و علی(ع) پاسخ گفت:نِعْمَ الْعَوْنُ علی‏ طاعَةِ اللَّهِ (بهترین یار و یاور برای اطاعت و بندگی خدا).

آن بانوی بزرگوار، نام همسر خود را با احترام و با کنیه «ابالحسن» صدا می زد. یک زن و مرد مسلمان باید به وضع ظاهری خود به خاطر همسر رسیدگی کنند . پیامبر برای شب عروسی حضرت زهرا (س) دستور داد عطرهایی خوشبو تهیه کنند و حضرت زهرا (س) نیز در داخل خانه دائماً معطر بودند.

رفتار فاطمه(س) با فرزندان خود نیز سرمشقی برای تربیت صحیح فرزندان است. حضرت فاطمه به فرزندان احترام می گذاشتند و آنها را با احترام خطاب می کردند و در آموزش و تربیت دینی و اخلاقی آنها کوشا بودند . در حدیث شریف کساء حضرت فاطمه(س) در پاسخ سلام فرزند خود امام حسن(ع) می فرماید:سلام برتو ای نور دیده ام و میوه دلم. و در پاسخ سلام امام حسین(ع) می فرماید:سلام بر تو ای فرزند من و ای نور دیده ام و میوه دلم.

حضرت زهرا (س) فرزندان خود را همیشه برای یادگیری و تعلیم و تزکیه آماده می کرد؛ به عنوان مثال به فرزندش حسن(ع) می فرمود:«به مسجد برو، آنچه را از پیامبر شنیدی فراگیر و نزد من بیا و برای من بازگو کن».

ایشان همیشه رسیدگی به فرزندان را در اولویت قرار می داد. سلمان می گوید:روزی فاطمه زهرا(س) را دیدم که مشغول آسیاب بود. در این هنگام فرزندش حسین گریه می کرد. عرض کردم:برای کمک به شما آسیاب کنم یا بچه را آرام نمایم؟ ایشان فرمود:من به آرام کردن فرزند اولی هستم، شما آسیاب را بچرخانید.

شیوه رفتاری حضرت علی (ع) و تقسیم کار منزل با همسر

پیامبر به حضرت علی فرمود:بشنو از من آن چیزی را که به امر پروردگار می گویم. هیچ مردی نیست که در کارهای منزل به همسرش کمک کند مگر اینکه ثواب این کار او به اندازه هر تار مویی که بر بدنش روییده باشد و به اندازه یک سال عبادتی است که همه روزهایش را روزه گرفته و همه شب هایش را برای عبادت، شب زنده داری کرده باشد. خداوند به چنین کسی پاداشی می دهد که به پیامبران صابر خود مانند حضرت داود، یعقوب و عیسی (ع) عطا کرده است.

اباالحسن! یک ساعت خدمت کردن به همسر در کارهای خانه بهتر از هزار سال عبادت و هزار حج و هزار عمره و بهتر از آزادی هزار بنده در راه خدا و هزار جنگ در راه دین و عبادت از هزار بیمار و هزار نماز جمعه و هزار تشییع جنازه و سیر کردن هزار گرسنه و پوشاندن هزار برهنه و هزار اسب در راه خدا دادن و بهتر از هزار دینار به مستمندان صدقه دادن و بهتر از تلاوت تورات و انجیل و زیور و قرآن و بهتر از آزاد کردن هزار اسیر و بخشیدن هزار شتر به فقیران است.

مرد خدمتکار به همسر از دنیا بیرون نمی رود مگر اینکه جایگاه خوب خود را در بهشت ببیند. اباالحسن! کسی که رویگردانی و تکبر نکند در خدمت به همسرش، بدون حساب وارد بهشت می شود.»

امام صادق(ع) درباره مشارکت امام علی در کارهای منزل می فرمود:"علی(ع) آب و هیزم می آورد و حضرت فاطمه آرد می کرد و خمیر می ساخت و نان می پخت و لباس ها را وصله می زد. "

روزی رسول خدا(س) به منزل حضرت علی وارد شد، او را دید که همراه فاطمه(س) مشغول آسیاب کردن هستند، پیامبر فرمودند:«کدامیک خسته تر هستید؟ حضرت علی عرض کرد:فاطمه ای رسول خدا! پیامبر(ص) به فاطمه(س) فرمودند:«دخترم برخیز» و فاطمه برخاست و پیامبر(ص) به جای او نشست و با علی(ع) در آرد کردن دانه ها یاری فرمود.

تربیت فرزند از دید گاه امام حسن مجتبی(ع)

امام حسن مجتبی(ع) پدر صالح و مادر شایسته را از اسباب تربیت اسلامی و ادب دینی می دانستند.

کودک از رفتار پدر و مادرالگو می پذیرد و وراثت و خلق و خو و رفتار پدر و مادر بر روی کودکان تاثیر می گذارد. رفتار و کردار پدر در اقتدار و انضباط و برخورد با حوادث و جریانات زندگی، الگوی کودک می شود و رفتار عاطفی مادر ، الگوی مهر و محبت در زندگی او می شود. امام حسن علت کج روی معاویه را به تربیت مادرش ارتباط می دهند.

یکی دیگر از عواملی که در تربیت فرزندان نقش دارد ، دوستان و همسالان او هستند . دوستان فرزندان شما می توانند در او تاثیر منفی بگذارند. به همین دلیل امام حسن به فرزندش توصیه می کند با هر فردی دوستی نکن بلکه ابتدا روحیه و رفتار و گفتارش را به میزان سنجش آن چه در خانه از تربیت اسلامی آموخته ای، بیاور و اگر مناسب بود با او دوستی و برادری کن.

همسرداری امام رضا(ع)

امام رضا(ع) نیز مانند سایر پیشوایان و امامان ما در همسرداری و تربیت فرزند نمونه بود و الگوی مناسبی برای خانواده و جوانان بود. ایشان در خانواده هیچ گاه صدایشان را بلند نکردند و خطاها را با متانت و آرامش و دور از داد و فریاد، تذکر می دادند.

در زندگی جوانان امروزی زن و مرد تحملشان زیر بار مشکلات و سختی های زندگی کم شده و در کوچک ترین برخوردی که طبق میل شان نیست، صدایشان را بلند می کنند. در مقابل زوج دیگر در دفاع از خود صدا را بلند می کند و بحث و درگیری و توهین و تحقیربیشتر می شود.

برخی از زوجین رعایت حال کودک را نمی کنند و کودکان نیز شاهد دعوا و بحث های آنان هستند. این رفتار و کردار در ذهن آموزنده آن ها ثبت و ضبط و پایه و اساس برخورد با دوستان و بعدها خانواده و اجتماع می شود.

آموزه های مهم درباره همسرداری از زبان ائمه

دوستدار اهل بیت علیهم السلام دوستدار همسر است 

امام صادق علیه السلام می فرمایند: 

«کل من اشتد لنا حبا اشتد للنساء حبا (2) ; هر کس بیشتر دوستدار ما (خاندان عصمت و طهارت) باشد، به زن ها (همسرش) نیز بیشتر دوستی می کند .»

صفای زندگی اینجاست، اینجا 

حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرمایند: 

«فدارها علی کل حال واحسن الصحبة لها فیصفو عیشک (3) ; همیشه با همسرت مدارا کن، و با او به نیکی همنشینی کن تا زندگیت باصفا شود .»

این هم جهاد در راه خداست 

امام رضا علیه السلام می فرمایند: 

«الکآد علی عیاله من حل کالمجاهد فی سبیل الله (8) ; کسی که از راه حلال برای تامین رفاه خانواده اش تلاش می کند، همچون مجاهدی است که در راه خدا جهاد می کند .»

تهمت و سوء ظن هرگز 

امام صادق علیه السلام می فرمایند: 

«لا تقذفوا نسآءکم فان فی قذفهن ندامة طویلة وعقوبة شدیدة (15) ; به زنان خود تهمت نزنید [و نسبت ناروا ندهید]، زیرا در این کار، [برای شما] پشیمانی طولانی و کیفر سختی خواهد بود .» 

آداب ورود به خانه 

امام صادق علیه السلام می فرمایند: 

«یسلم الرجل اذا دخل علی اهله و اذا دخل یضرب بنعلیه ویتنحنح یصنع ذلک حتی یؤذنهم انه قد جآء حتی لا یری شیئا یکرهه (17) ; هنگامی که مرد با خانواده اش برخورد می کند، [به آنان] سلام کند و هنگام ورود با صدای کفش و با سرفه کردن، خانواده اش را از آمدن خود با خبر کند، تا اینکه چیزی نبیند که او را ناخوش آید .»

خشمگین کردن شوهر هرگز 

پیامبر عزیز خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند: 

«طوبی لامراة رضی عنها زوجها (28) ; خوشا به حال زنی که شوهرش از او راضی باشد .»

هم به استقبالش برو و هم او را بدرقه کن

مردی خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد:همسری دارم که هرگاه وارد خانه می شوم به استقبالم می آید، و چون از خانه بیرون می روم بدرقه ام می کند و زمانی که مرا اندوهگین می بیند می گوید:اگر برای رزق و روزی [و مخارج زندگی ] غصه می خوری، بدان که خداوند آن را به عهده گرفته است و اگر برای آخرت خود غصه می خوری، خدا اندوهت را زیاد کند [و بیشتر به فکر آخرت باشی . ] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:«ان لله عمالا و هذه من عماله لها نصف اجر الشهید (33) ; برای خدا کارگزارانی [در روی زمین] است و این زن یکی از کارگزاران خداست که پاداش او برابر با نیمی از پاداش شهید است .»