سرطان خون
سرطان خون بیماری پیش رونده و بدخیم اعضای خون ساز دربدن است.علت اصلی بیماری سرطان خون ناشناخته است؛ اما به اعتقاد دانشمندان و پزشکان ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز این بیماری نقش دارند.
بیشتر سرطان های خون از مغز استخوان ، جایی که خون در آن تولید می شود سرچشمه می گیرند. سرطان خون هنگامی رخ می دهد که فعالیت سلول های غیر طبیعی خون از کنترل خارج شده و در عملکرد سلول های طبیعی که با عفونت ها و بیماری های مختلف مبارزه می کنند، اختلال ایجاد کنند. این بیماری بر روند فعالیت خون، مغز استخوان و یا سیستم لنفاوی بدن تاثیر می گذارد.
انواع سرطان خون
سه نوع اصلی سرطان خون :لوسمی، میلوما و لنفوم غیر هوچکین می باشند که در ادامه مقاله به تعاریف آن ها خواهیم پرداخت :
1 :لوسمی :
نوعی سرطان خون است که منشا آن مغز و استخوان می باشد و در این بیماری بدن شروع به تولید بیش از حد گولبول های سفید کرده و در عملکرد مغز استخوان برای تولید گلبول های قرمز و پلاکت ها اختلال ایجاد می کند.
2 :میلوما (Myeloma)، سرطان خون سلول های پلاسما
میلوما سرطان سلول های پلاسمای خون می باشد. سلول های پلاسما دسته ای از گلبول های سفید هستند که وظیفه آنها ترشح آنتی بادی است. براثر سرطانی شدن این سلول ها مقادیر زیادی آنتی بادی غیر طبیعی در بدن تولید می شود. سلول های میلوما جلوی تولید آنتی بادی توسط سلول های سالم را می گیرند. بالا رفتن میزان آنتی بادی های غیرطبیعی در بدن موجب آسیب رسیدن به کلیه هاو استخوان ها میشود. همچنین افزایش سلول های میلوما باعث مشکل در تولید سلول های سفید و قرمز نیز می شود.
علایم و نشانه های ابتلا به سرطان میلوما :
- هیپرکلسمی (کلسیم زیاد در خون)
کم خونی (کمبود سلول قرمز و یا کاهش عملکردشان)
نارسایی کلیه
آسیب پذیری در برابر عفونت
پوکی استخوان، درد استخوان، ورم و یا شکستگی استخوان
پروتئین زیاد در خون و یا ادرار
- کاهش وزن
3 :لنفوم غیر هوچکین :
نوع دیگری از سرطان خون است که منشا آن سیستم لنفاوی بدن است . در این سیستم، از لنفوسیت ها، نوعی گلبول سفید ساخته می شود که به بدن در مبارزه با عفونت ها کمک می کند . لنفوم هوچکین با به وجود آمدن یک لنفوسیت غیر طبیعی به نام رید - استرنبرگ تشخیص داده می شود.
علائم و نشانه ها در سرطان غیر هوچکین :
شایعترین علامت لنفوم غیر هوچکین ، تورم بدون درد گره های لنفاوی گردن ، کشاله ران و یا زیر بغل می باشد ، سایر علائم به قرار زیر می باشد .
تبی که علتی برای آن یافت نمی شود
تعریق شبانه
خستگی مداوم
کاهش وزن بدون توجیه
خارش پوست
لکه های قرمز رنگ روی پوست
مشاهده این علائم نمی تواند وجود لنفوم غیر هوچکین را اثبات کند زیرا این نشانه ها را می توان در بیماریهای خوش خیم تر نظیر آنفلوآنزا و یا سایر عفونتها نیز مشاهده کرد. مراحل ابتدایی لنفوم غیر هوچکین بدون درد می باشد .باید حتما به پزشک مراجعه نماید چرا که تشخیص و درمان زودرس بیماری بسیار حائز اهمیت است .
انواع دیگر سرطان خون رواج کمتری دارند.
علل بروز بیماری سرطان خون
اگرچه علت خاصی برای بروز این بیماری وجود ندارد اما عوامل مختلفی در بروز این بیماری نقش دارند که این عوامل عبارتند از:
سال خوردگی
سابقه خانوادگی و ژنتیک
سیستم ایمنی ضعیف
عفونت های خاص
علائم رایج در انواع سرطان خون
تب و لرز
تنگی نفس
شکستگی استخوان ها تحت تاثیر کوچک ترین فشار
به آسانی کبود شدن پوست
بزرگ شدن حجم شکم
خستگی مداوم و ضعف
از دست دادن اشتها ، حالت تهوع و استفراغ
کاهش وزن بیش از حد
عرق شبانه
درد استخوان ها ، مفاصل و کمر
خون ریزی غیر طبیعی بینی و لثه ها
درد شکم
سر درد همراه با مشکلات بینایی
عفونت های مکرر
خارش پوست و یا پدیدار شدن جوش های پوستی
متورم شدن غدد لنفاوی گردن ، زیر بغل و یا کشاله ران
دشواری در ادرار کردن
هذیان و سردرگمی
علائم پوستی سرطان خون
روشهای درمان سرطان خون
هدف اصلی درمان سرطان خون، ریشه کن کردن کامل این بیماری است که درمان این بیماری، به نوع سرطان ، سن شما ، میزان پیشرفت سرطان در ناحیه مورد نظر و همچنین عوامل دیگر دارد بستگی دارد .
برخی از درمان های متداول سرطان خون عبارتند از:
پیوند سلول های بنیادی :
در این روش سلول های بنیادی خون ساز از طریق پیوند مغز استخوان و یا بند ناف به بدن شخص بیمار منتقل می شوند و این امر معمولا به منظور جایگزینی سلول های آسیب دیده با سلول های سالم مغز استخوان انجام می شود و معمولا به روش های مختلفی برای درمان سرطان های خوش خیم و بدخیم انجام می شود. این روش درمانی توسط پزشکان و متخصصان کارآزموده انجام می پذیرد.
شیمی درمانی :
در این روش درمانی از دارو های ضد سرطان برای ایجاد تداخل و متوقف کردن روند رشد سلول های سرطانی به وجود آمده در بدن شخص استفاده می شود. شیمی درمانی برای سرطان خون گاهی اوقات شامل تجویز چندین دارو در یک رژیم مشخص است که این روش درمانی ممکن است قبل از پیوند سلول های بنیادی نیز انجام شود .
پرتو درمانی :
از پرتو درمانی برای از بین بردن سلول های سرطانی و یا تسکین درد و یا ناراحتی های به وجود آمده ناشی از این بیماری استفاده می شود و همچنین ممکن است این روش درمانی قبل از انجام پیوند سلول های بنیادی برای بیمار تجویز شود.
علت بدخیم شدن سرطان لوسمی
مانند هر سرطان دیگری، عامل مستعد و پیشتاز در ایجاد لوسمی به هم خوردن نظم تقسیم سلولی است.
عوامل موثر در بدخیم بودن بیماری لوسمی
1 - ژنتیک و سندروم داون
ناهنجاری های ژنتیکی نقش بسیار مهمی در رشد لوسمی در بدن دارد.سندروم داون و برخی دیگر از بیماری های وراثتی خطر ابتلا به سرطان خون (لوسمی) حاد را افزایش می دهند.
2 - قرار گرفتن در معرض پرتوهای یونیزه کننده و برخی مواد شیمیایی خاص
افرادی که به میزان زیاد در معرض تابش پرتوهای تابش اشعه هستند بسیار بیش تر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان های خون قرار دارند. قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی خاص مانند بنزن نیز می تواند احتمال ابتلا به لوسمی را افزایش دهد.
3 - نارسایی سیستم ایمنی طبیعی بدن
آمادگی ابتلا به لوسمی با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد. افراد بالای 55 سال باید بیشتر مراقب علایم هشدار دهنده این بیماری باشند.لوسمی در کودکان بیشتر در سنین سه تا چهار سال اتفاق می افتد.
مراحل تشخیص لوسمی
نزدیک 25 درصد انواع لوسمی پیش از ظاهر شدن علائم با یک معاینه بالینی معمولی و آزمایش خون ساده تشخیص داده می شوند.
شاید لازم باشد یک یا چند آزمایش انجام دهید :
آزمایش خون :شمارش تعداد گلوبول های سفید یا پلاکت های خون
آزمایش جسمی :شناسایی نشانه های فیزیکی و جسمی لوسمی مثل رنگپریدگی ناشی از کم خونی و ورم غده های لنفاوی، کبد یا طحال
آزمایش نمونه مغزاستخوان : برای تایید تشخیص لوسمی و تعیین نوع و میزان پیشرفت آن در بدن، نیاز به آزمایش های بیشتر است.
آزمایش سیتوژنتیک : این آزمایش تغییرات ایجاد شده در کروموزوم ها ازجمله وجود کروموزوم فیلادلفیا را بررسی می کند.
برخی سوالات متداول
1- سن تا چه میزان در بروز بیماری سرطان خون تاثیر گذار است؟
با افزایش سن معمولا جهش هایی در روند سلول های مغز استخوان ایجاد می شود ؛ به طوری که بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان خون شامل افراد مسن هستند .
2- سابقه خانوادگی چگونه باعث بروز بیماری سرطان خون می شود؟
اگرچه سرطان خون بر DNA فرد تاثیر میگذارد اما با این حال در اکثر موارد، بروز این بیماری ناشی از سابقه خانوادگی نبوده است . مطالعات حاکی از آن است که سابقه خانوادگی احتمال بروز این بیماری را در فرد افزایش می دهد اما با این حال هنوز مشخص نیست که بروز سرطان خون به دلیل وجود یک نقص ژنتیکی در ژن یکی از والدین است و یا به دلایل دیگر .
3- آیا پرتو درمانی باعث بروز سرطان خون در فرد می شود؟
شواهدی وجود دارد که نشان می دهد عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی ، احتمال بروز برخی از انواع سرطان های خون را افزایش می دهد اما با این حال قرار گرفتن فرد در معرض این عوامل به میزان بالا باعث بروز این بیماری می شود .
4- آیا برای جلوگیری و یا کاهش خطر ابتلا به سرطان خون، می توان کاری انجام داد؟
برخلاف برخی از انواع سرطان های دیگر پیروی از سبک زندگی سالم مانند داشتن رژیم غذایی مناسب و ورزش کردن، تاثیر کمی بر خطر ابتلا به سرطان خون دارد اما با این وجود داشتن رژیم غذایی متعادل و فعال بودن از نظر جسمی، می تواند احتمال ابتلا به طیف گسترده ای از بیماری ها را کاهش دهد .
5- سرطان خون بر سیستم ایمنی و لنفاوی چه تاثیری می گذارد؟
اگر سلول های خونی که با عفونت مبارزه می کنند، سرطانی شوند نمی توانند کار خود را به خوبی انجام دهند و کار برای مبارزه بدن با عفونت ها و عوامل بیماری زا سخت تر خواهد شد .
انواع خاصی از درمان ها مانند شیمی درمانی نیز بدن را در معرض عفونت قرار می دهد زیرا این روش درمانی سبب از بین رفتن سلول های سالم خون نیز می شود و این بدان معناست که برخی از مبتلایان به سرطان خون دچار عفونت های زیادی می شوند که در چنین وضعیتی، تیم پزشکی شما به دنبال راه هایی برای کاهش خطر بروز عفونت در بدن تان خواهد بود .
