پرش و پاسخ های " غسل میت "
در شریعت اسلام غسل میت، از غسل های واجبی است که مرده را پیش از دفن دهند.
اهمیت غسل میت
پس از درگذشت مسلمان، بر دیگران واجب کفایی است او را غسل داده و پس از کفن کردن و نماز میت، دفن کنند. 278 حدیث در دو کتاب وسائل الشیعه و مستدرک آن، جزئیات احکام غسل میت را بیان کرده اند.
در روایات پاداش فراوانی برای غسل دهنده میت بیان شده و این کار را عامل دور شدن آتش آخرت، نور هدایت کننده به بهشت و آمرزش گناهان غیر کبیره یک سال او دانسته اند.
غسل امامان معصوم(ع)
بر اساس روایات متعدد، هر امامی را تنها امام بعدی غُسل می دهد، پس از درگذشت امام مهدی(عج)، امام حسین(ع) رجعت کرده و غسل و نماز میت آن حضرت را بر عهده خواهند داشت.
اعمال و شرایط غسل میت
شهید در معرکه
مسلمانی که در میدان جهاد شهید شده باشد نیاز به غسل میت و کفن نداشته و او را با همان لباسهایی که بر بدن دارد دفن می کنند. برخی غسل دادن شهید را جایز هم نمی دانند.
کودکان
در صورتی که پدر یا مادر کودک (و همچنین دیوانه) فوت شده، مسلمان باشد باید وی را مانند سایر مسلمانان غسل داد. جنین سقط شده تا پیش از چهارماهگی نیاز به غسل ندارد و او را در پارچه ای پیچیده و دفن می کنند ولی اگر چهار ماه جنین تمام شده بود، باید او را هم غسل داد.
غسل پس از قصاص
اگر حاکم شرع کسی را به اعدام محکوم کند، فرد می تواند پیش از اعدام، خودش غسل میت را انجام دهد و در این صورت لازم نیست او را مجددا غسل دهند.
شرایط غسل دهنده
به کسی که مرده را غسل می دهد غَسّال یا مرده شور گفته می شود. غسال باید مسلمان و شیعه دوازده امامی، بالغ و عاقل باشد.[12] به جز در مورد زن و شوهر، لازم است میت مرد را مرد، و میت زن را زن غسل بدهد و بیشتر فقیهان، غسل داده شدن توسط محرم های غیر هم جنس را در شرایط عادی جایز نمی دانند.[13] برخی معتقدند زن و شوهر باید از زیر لباس یکدیگر را غسل دهند.[14]
اگر غسّال با دستکش مرده را بشوید و بدن او را لمس نکند لازم نیست غسل مس میت انجام دهد.
پول گرفتن برای غسل میت
به فتوای بیشتر مراجع تقلید پول گرفتن برای غسل میت حرام است و برخی اصلِ غسل را هم باطل می دانند، هرچند برای کارهای مقدماتی و نظافت می توان اجرت گرفت
شستن مرده با غسل میت
در هنگام غسل میت، مستحب است امور ذیل مراعات شود:آب باید به تمام جسد میت برسد و عورتش باید پوشیده باشد.عورتش مابین ناف و زانو است و باید پوشانده شود و این کار را پس از آن که لباس هایش را از تنش در آوردند انجام دهند.در هنگام شستن عورت مرده، غسال دستش را با پارچه ای (یا دستکشی) بپوشاند، زیرا وی عورت میت را می شوید.
ابتدا چرک و نجاست را از مرده دور کند.سپس اعضای وضو را به همان ترتیب مشهور بشوید.سپس سرش و بقیه جسد را بشوید و مستحب است با سدر (برگ درخت کُنار) یا صابون بشوید و سپس بر جسد آب بریزد.مستحب است ابتدا سمت راستش را بشوید و سپس سمت چپش را بشوید. غسل میت مثل غسل جنابت است و احتیاط واجب آن است که تا غسل ترتیبی ممکن است ، میت را غسل ارتماسی ندهند. و احتیاط مستحب آن است که درغسل ترتیبی هر یک از سه قسمت بدن را در آب فرو نبرند بلکه آب را روی آن بریزند.مستحب است میت را سه بار بشوید و اگر نیاز باشد عمل شستن را بیشتر تکرار نماید. چون پیامبر (ص) به زنانی که دخترش زینب را می شستند فرمود:«او را سه بار، یا پنج بار، یا بیش از این، اگر لازم بود غسل دهید».می توان پارچه یا پنبه یا مانند آن را در دُبُر و قُبُل و گوش ها و بینی و دهان مرده قرار داد، تا نجاست یا خون از آن ها بیرون نیاید.
مستحب است هنگام شستن و پس از آن به مرده ماده خوش بویی بزنند. پیامبر (ص) به زنانی که دخترش زینب را می شستند دستور داد در شستن آخری از کافور (نوعی ماده خوشبو) استفاده کنند.مستحب است شستن مرده با برگ سدر خشک (برگ درخت کُنار) آمیخته با آب، یا صابون یا هر پاک کننده دیگری که اذیت نمی کند انجام شود.
نخست:غسل با آب مخلوط به سدر:
اندکی سدر در آب غسل ریخته به حدی که آب مضاف نشود نخست با آن آب سر و گردن و بعد سمت راست و سپس سمت چپ را غسل دهند.
دوم:آب مخلوط با کافور:
اندکی کافور با آب غسل مخلوط می شود به گونه ای که آب مضاف (آب کافور) نشود به همان ترتیب غسل داده می شود.
سوم:آب خالص
با آب خالص برای سومین بار بدن میت غسل داده می شود و غسل های بدن میت تمام می شود.
ثواب غسل دادن میت مومن
اگرچه توصیه¬ای به انتخاب مرده شوری به عنوان شغل نشده است، اما برای غسل¬ دادن میّت پاداش هایی بیان شده است که برای نمونه برخی از روایات ذکر می شود:
1. رسول خدا(ص) فرمود:«هیچ مؤمنی نیست که میّتی را غسل دهد، مگر این که حرارت آتش از او دور شود و خداوند مسیر عبور او از پُل صراط به مقداری که صدایش می رسد را وسعت بخشد و نوری به او می دهند که با آن به بهشت رسد».
2. امام محمّد باقر(ع) فرمود:«مؤمنی نیست که جنازه مؤمنی را غسل دهد، و به هنگام پهلو به پهلو کردن او بگوید:اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا بَدَنُ عَبْدِکَ الْمُؤْمِنِ قَدْ أَخْرَجْتَ رُوحَهُ مِنْهُ وَ فَرَّقْتَ بَیْنَهُمَا فَعَفْوَکَ عَفْوَکَ؛ بار الها! این بدن بنده تو است که روح را از آن جدا کردی و در میان آن دو جدایی انداختی، پس او را بیامرز، او را بیامرز مگر این که خداوند گناهان یک سال او را –غیر از گناهان کبیره- میآمرزد».
3. امام صادق(ع) فرمود:«کسی که جنازه مؤمنی را غسل دهد و حقّ امانت را درباره او ادا کند، خداوند او را می آمرزد». راوی پرسید:چگونه حق امانت را ادا کند؟! آن حضرت فرمود:«آنچه را که می بیند، فاش نکند».
4.ابی رحمه الله قال حدثنی سعد بن عبدالله عن الهیثم بن ابی مسروق النهدی عن الحسن بن محبوب عن عبدالله بن غالب عن سعد الاسکاف عن ابی جعفر علیه السلام قال ایما مومن غسل مومنا فقال اذا قلبه اللهم هذا بدن عبدک المومن و قد اخرجت روحه منه و فرقت بینهما فعفوک عفوک الا غفر الله له ذنوب سنه الا الکبائر.
ترجمه :
امام باقر علیه السلام فرمودند:مومنی مومن دیگری را غسل می دهد و هنگامی که او را به این رو و آن رو می گرداند، نمی گوید ((اللهم هذا بدن عبدک المومن و قد اخرجت روحه منه و فرقت بینهما فعفوک عفوک ))، مگر این که خداوند گناهان یک سال او را غیر از گناهان کبیره می بخشد.
مستحبات غسل میت
1. مستحب است که زن ، شوهر خود و شوهر زن خود را غسل ندهد.2. مستحب است که تمام بدن میت پیش از شروع به غسل ، پاک باشد.3. در غسل ترتیبی مستحب است که هر یک از سه قسمت بدن میت را در آب فرو نبرند، بلکه آب را روی آن بریزند.4. مستحب است که میت در حال غسل رو به قبله خوابانده شود، به نحوی که محتضر را می خوابانند.5. قبل از غسل دادن میت ، مستحب است که او را وضو بدهند.6. مستحب است که میت را بر روی تخته یا تخت بخوابانند.7. مستحب است که پیراهن میت را از طرف پاهایش بیرون آورند، هر چند که مستلزم پاره کردن لباس باشد، البته اگر بخواهند به این دستور عمل کنند، باید از ورثه که مالک پیراهن میت هستند، اجازه بگیرند.8. بهتر است میت را در زیر سایه (زیر سقف و یا خیمه و امثال آن ) غسل دهند.9. بهتر است عورت میت را بپوشانند، هر چند کسی به آن نظر نکند و یا غسل دهنده کسی باشد که نگاه کردن او به عورت میت حلال باشد.10. مستحب است که انگشتان و مفاصل میت را با مدارا نرم کنند.11. مستحب است که قبل از غسل دادن میت ، دستهایش را تا نصف ذارع بشویند.12. مستحب است که سر میت را با کف سدر یا خطمی بشویند.13. بهتر است قبل از غسل دادن میت ، عورت او را با سدر یا اشنان بشویند.14. در غسل اول و دوم به طور ملایم دست بر شکم او بکشند، مگر آن که میت زنی حامله باشد.15. مستحب است که دست ها و عورت های میت را سه بار بشویند.16. مستحب است که هر عضوی از اعضای میت را در هر غسلی سه بار بشویند که در نتیجه روی هم ، بیست و هفت بار می شود.17. خوب است که بعد از فراغت از غسل ، اندام میت را با پارچه ای نظیف خشک کنند و از این قبیل آداب که در روایات وارد شده است .18. بدن میت را بر بلندی بگذارند تا آب غسل به او برنگردد، بلکه طرف پاهایش سرازیر باشد تا آب غسل زیر او جمع نشود.19. مستحب است آب غسل میت را در چاه نجاست (چاه توالت ) نریزند و افضل آن است که در گودالی مخصوص آن بریزند.20. مستحب است غسل دهنده سوار بر میت نشود؛ یعنی او را در میان دو پای خود نگیرد.21. مستحب است میت را برای غسل ننشانند.22. مستحب است ناخن میت را نگیرند و مویش را شانه نکنند، اما اگر این دو کار را کردند، واجب است مو و ناخن جدا شده را در کفنش گذاشته و با میت دفن شود. ان شاء اللّه آداب مربوط به کفن ، دفن و نماز میت خواهد آمد.
امام رضا(ع) می فرمایند:دلیل غسل دادن به مردگان این است که هم از انواع مرض ها و آلودگی های قبل از مرگ نظیف شوند و هم ملاقات با ملائکه و اهل آخرت بدون نظافت و طهارت سزاوار نیست. (وسائل الشیعه، ج2، ص 679)
فلسفه غسل میت
احکام و دستورات شرعی - از جمله مسئله غسل میت - از آیات و روایات و سایر منابع دینی گرفته شده و روشن است که این احکام بر اساس حکمت هایی وضع می شوند. گاهی این حکمت ها مورد درک عقل بشری قرار گرفته و گاهی فهم انسان نسبت به آنها ناتوان است. البته برخی روایات، در این زمینه راه گشا بوده و انسان را در فهم بهتر فلسفه احکام رهنمون می سازد.
در مسئله غسل میت، با مراجعه به منابع روایی به احادیثی برمی خوریم که امامان معصوم(ع) حکمت و فلسفه آن را بیان نموده اند، که در ذیل به چند نمونه اشاره می شود:
1. از امام باقر(ع) سؤال شد:چرا میّت را غسل می دهند؟ حضرت فرمودند:زیرا نطفه ای که از آن خلق شده، [در هنگام مرگ] از او خارج می گردد.
2. راوی می گوید، از امام باقر(ع) پرسیدم:برای چه مُرده را غسل می دهند و برای چه غسل دهنده باید غسل کند؟
حضرت فرمودند:مرده را غسل می دهند برای این که جنب است و دیگر آن که چون با فرشتگان ملاقات می کند باید پاک باشد و همچنین غسل دهنده میّت نیز چون با مؤمنان ملاقات می کند لازم است غسل کند تا با طهارت با ایشان مواجه شود.
3. محمّد بن سنان می گوید، امام رضا(ع) در جواب مسائلی [درباره غسل میت] مرقوم فرمودند:علّت غسل دادن میّت این است که بدین وسیله پاک و نظیف شده و از آلودگی های امراض و آنچه در هنگام بیماری به او رسیده پاکیزه گردد؛ چه آن که انسان بعد از مرگ با فرشتگان و اهل آخرت ملاقات می کند؛ لذا مستحب است وقتی بر خدای عزّ و جلّ و اهل طهارت وارد می گردد و آنها وی را مسّ نموده و او نیز با آنها تماس پیدا می کند، پاک و نظیف باشد و با طهارت به خدا توجّه نماید و از حضرتش خواسته خود را طلب کند و بخواهد که شفاعت شفیعان را در حقّ او بپذیرد.
غـسـل دادن مـرده بـا آب مخلوط به سدر و آب مخلوط با کافور و با آب خالص , عامل موثری بـرای ضـدعـفـونـی و تـمـیـز کردن مرده است . لااقل برای مدتی خطراتی که پیش از غسل وجود داشته , موجود نخواهد بود . بـدیـهـی است در این صورت پس از انجام گرفتن مراسم فوق , میت را در مدت کوتاهی به خاک می سپارند . احتمال بروز میکروب های جدید و سرایت آن به انسان منتفی خواهدبود .
احکام غسل میت
مسأله 556 ـ واجب است میت را سه غسل بدهند. اول ـ به آبی که با سدر مخلوط باشد. دوم ـ به آبی که با کافور مخلوط باشد. سوم ـ با آب خالص.
مسأله 557 ـ سدر و کافور باید به اندازه ای زیاد نباشد، که آب را مضاف کند و باندازه ای هم کم نباشد، که نگویند سدر و کافور با آب مخلوط شده است.
مسأله 558 ـ اگر سدر و کافور باندازه ای که لازم است پیدا نشود، بنابر احتیاط واجب باید مقداری که به آن دسترسی دارند در آب بریزند.
مسأله 559 ـ کسی که برای حج یا عمره احرام بسته است اگر پیش از تمام کردن طواف حج یا عمره بمیرد، نباید او را با آب کافور غسل دهند و به جای آن باید با آب خالص غسلش بدهند.
مسأله 560 ـ اگر سدر و کافور یا یکی از اینها پیدا نشود، یا استعمال آن جایز نباشد مثل آنکه غصبی باشد، باید به جای هر کدام که ممکن نیست، میت را با آب خالص غسل بدهند.
مسأله 561 ـ کسی که میت را غسل می دهد، باید مسلمان دوازده امامی و بالغ و عاقل باشد و مسائل غسل راهم بداند.
مسأله 562 ـ کسی که میت را غسل می دهد، باید قصد قربت داشته باشد یعنی غسل را برای انجام فرمان خداوند عالم بجا آورد.
مسأله 563 ـ غسل بچه مسلمان اگر چه از زنا باشد واجب است، و غسل و کفن و دفن کافر و اولاد او جایز نیست، و کسی که از بچگی دیوانه بوده و به حال دیوانگی بالغ شده چنانچه پدر و مادر او یا یکی از آنان مسلمان باشند، باید او را غسل داد، و اگر هیچ کدام آنان مسلمان نباشند، غسل دادن او جایز نیست.
مسأله 564 ـ بچه سقط شده را اگر چهار ماه یا بیشتر دارد، باید غسل بدهند و اگر چهار ماه ندارد، باید در پارچه ای بپیچند و بدون غسل دفن کنند.
مسأله 565 ـ حرام است مرد زن را، و زن مرد را غسل بدهد، ولی زن می تواند شوهر خود را غسل دهد و شوهر هم می تواند زن خود را غسل دهد، اگر چه احتیاط مستحب آنست که زن، شوهر خود و شوهر، زن خود را غسل ندهد.
مسأله 566 ـ مرد می تواند دختر بچه ای را که سن او از سه سال بیشتر نیست غسل دهد، زن هم می تواند پسر بچه ای را که سه سال بیشتر ندارد غسل دهد.
مسأله 567 ـ اگر برای غسل دادن میتی که مرد است مرد پیدا نشود، زنانی که با او نسبت دارند و محرمند، مثل مادر و خواهر و عمه و خاله یا به واسطه شیر خوردن با او محرم شده اند، می توانند از زیر لباس یا چیزی که بدن او را بپوشاند غسلش بدهند و نیز اگر برای غسل میت زن، زن دیگری نباشد و مردهائی که با او نسبت دارند و محرم اند یا به واسطه شیر خوردن با او محرم شده اند، می توانند از زیر لباس او را غسل دهند.
مسأله 568 ـ اگر میت و کسی که او را غسل می دهد هر دو مرد یا هر دو زن باشند، بهتر آنست که غیر از عورت، جاهای دیگر میت برهنه باشد.
مسأله 569 ـ نگاه کردن به عورت میت حرام است، و کسی که او را غسل می دهد اگر نگاه کند معصیت کرده، ولی غسل باطل نمی شود.
مسأله 570 ـ اگر جائی از بدن میت نجس باشد، باید پیش از آنکه آنجا را غسل بدهند آب بکشند، و احتیاط مستحب آن است که تمام بدن میت، پیش از شروع به غسل پاک باشد.
مسأله 571 ـ غسل میت مثل غسل جنابت است، و احتیاط واجب آن است که تا غسل ترتیبی ممکن است میت را غسل ارتماسی ندهند، ولی در غسل ترتیبی هر یک از سه قسمت بدن را می توانند در آب کثیر فرو ببرند.
مسأله 572 ـ کسی را که در حال حیض یا در حال جنابت مرده، لازم نیست غسل حیض یا غسل جنابت بدهند، بلکه همان غسل میت برای او کافیست.
مسأله 573 ـ مزد گرفتن برای غسل دادن میت محل اشکال است، و اگر کسی برای گرفتن مزد، میت را غسل دهد در صورتی که قصد قربت از او متمشی نشود آن غسل باطل است، ولی مزد گرفتن برای کارهای مقدماتی غسل مانعی ندارد.
مسأله 574 ـ اگر آب پیدا نشود یا استعمال آن مانعی داشته باشد، بنابر اظهر عوض هر سه غسل، میت را یک تیمم بدهند کافی است، و سزاوار نیست ترک احتیاط به سه تیمم عوض هر سه غسل، پس احتیاط مستحب آنست که اولاً یک تیمم بدهند عوض از مجموع اغسال و بعد برای هر غسلی یک تیمم بدهند.
مسأله 575 ـ کسی که میت را تیمم می دهد، باید دست خود را به زمین بزند و به صورت و پشت دستهای میت بکشد، و اگر ممکن باشد احتیاط واجب آنست که با دست میت هم او را تیمم بدهد.
طریقه غسل میت
حکم غسل میت سوخته
میتی که سوخته شده تکلیف غسل و کفنش چطوری با توضیحات و اقسامش بفرماید؟
آیت الله خامنه ای :اگر ترس آن می رود که پوستش به واسطه غسل تکه تکه و جدا شود، به جای سه غسل سه تیمم داده می شود و شخص زنده دو دست میّت را گرفته و بر زمین می زند و سپس کف دو دست وی را به صورت او و بعد از آن کف دست چپ وی را پشت دست راست میت و آنگاه کف دست راست پشت دست چپش می کشد و همین طور به جای غسل دوم و سوم اجرا می نماید و کفن وی با دیگران تفاوتی ندارد.
آیت الله وحید خراسانی :صور مختلف و احکام مختلفی دارد که بیان همه صور موجب تشویش ذهنتان می گردد در صورت نیاز شماره 02517740611 غروی تماس بگیرید.
آیت الله مکارم شیرازی :در صورت امکان به همان شکل وی را غسل می دهند و اگر ممکن نیست تیمم می دهند و برای هر غسل یک تیمم سپس آن را کفن کرده و نماز می خوانند و دفن می کنند.
آیت الله سیستانی :در صورت امکان به همان شکل وی را غسل می دهند و اگر ممکن نیست تیمم می دهند و برای هر غسل یک تیمم سپس آن را کفن کرده و نماز می خوانند و دفن می کنند.
غسل میت زن توسط شوهر
غسل دادن و تکفین و تدفین زن توسط شوهر جایز است، و اینکه با مرگ یکی از زوجین محرمیت بین آنها باقی نمی ماند این رأی نادرست است.
علامه البانی رحمه الله در "کتاب الجنایز" می گوید:« زن و شوهر می توانند یکدیگر را غسل دهند و هیچگونه مانعی وجود ندارد. زیرا اصل بر جواز است و علاوه بر آن، دو حدیث در تایید آن آمده است:
1- «لوْ کُنْتُ اسْتَقْبَلْتُ مِنْ أَمْرِی مَا اسْتَدْبَرْتُ مَا غَسَّلَ النَّبِیَّ صلی الله علیه وسلم غَیْرُ نِسَائِهِ».
عائشه گفت:آنچه را که هم اکنون برایم روشن است اگر قبل از این می دانستم، رسول خدا را جز همسرانش، کسی دیگر غسل نمی داد. احمد، دارمی، ابن ماجه (1464)، ابویعلی، دارقطنی و بیهقی.
2- «رَجَعَ إِلَیَّ النَّبِیُّ صلی الله علیه وسلم مِنْ جَنَازَةٍ مِنْ الْبَقِیعِ وَأَنَا أَجِدُ صُدَاعًا وَأَنَا أَقُولُ وَا رَأْسَاهُ قَالَ بَلْ أَنَا یَا عَائِشَةُ وَا رَأْسَاهُ قَالَ وَمَا ضَرَّکِ لَوْ مُتِّ قَبْلِی فَغَسَّلْتُکِ وَکَفَّنْتُکِ وَصَلَّیْتُ عَلَیْکِ وَدَفَنْتُکِ».
یعنی:عایشه می گوید:«رسول الله صلی الله علیه وسلم پس از اقامه نماز جنازه در بقیع، نزد من آمد. من سر درد شدیدی داشتم و فریاد می زدم. وای سرم! رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:من نیز سر درد دارم و افزود:به تو چه ضرری می رسد، اگر قبل از من بمیری، من تو را غسل می دهم، کفن می کنم و بر تو نماز می خوانم و دفنت می کنم». ابن ماجه (1465)، حاکم، بیهقی و حاکم آن را با شرایط بخاری و مسلم صحیح میداند».
و استاد سید سابق رحمه الله در کتاب "فقه السنة" می گوید:« حنفی هاگفته اند:مرد نمی تواند جسد مرده همسرش را غسل دهد و اگر به جز شوهر کسی نباشد که او را غسل دهد، شوهر باید او را تیمّم دهد. ولی مفاهیم احادیث خلاف گفته آنان را اثبات می کند».
جمهور فقها غسل دادن جسد زن از طرف همسرش را جایز می دانند، زیرا روایت شده است که علی رضی الله عنه فاطمه همسرش را غسل داد و دفن نمود. دارقطنی و بیهقی آنرا نقل کرده اند.
و در " نهایة الارب" آمده که ابوبکر رضی الله عنه وصیت کرد که همسرش اسماء بنت عمیس او را غسل دهد و در کنار قبر رسول خدا صلی الله علیه وسلم او را دفن کنند.
بنابراین اشکالی ندارد که زوجین جسد یکدیگر را پس از مرگ بشویند و کفن نمایند.
