متوکلوپرامید” چیست و چه کاربردی دارد ؟

رده درمانی:آنتاگونیست گیرنده دوپامین، ضدتهوع

اشکال دارویی:قرص، قطره، آمپول

 

 

متوکلوپرامید برای از بین بردن تهوع و استفراغ (مثلا به دنبال درمان با داروهای ضدسرطان)، احساس پری یا سنگینی معده، سوزش سر دل و برگشت محتویات معده به مری استفاده می شود. به علاوه این دارو در بیماران دچار تاخیر در تخلیه معده (مثل فلج معده در بیماران دیابتی) و نیز در درمان سکسکه بکار می رود. متوکلوپرامید به صورت قرص، قطره و شکل تزریقی تولید می شود.

 

 

الف) جلوگیری یا کاهش تهوع و استفراغ ناشی از مصرف سیس پلاتین و سایر داروهای شیمی درمانی.

بزرگسالان:مقدار mg/kg 2 ، 30 دقیقه قبل از شروع شیمی درمانی تزریق وریدی می شود.

به دنبال آن دو دوز دیگر mg/kg 2 وریدی هر 2 ساعت. اگر استفراغ کنترل نشد دوزهای mg/kg 2 وریدی می تواند هر 3 ساعت به عنوان سومین دوز اضافه تزریق شود. چنانچه استفراغ پس از سه دوز اولیه متوقف شود، دوزاژ به صورت mg/kg 1 وریدی برای سه روز دیگر به فاصله هر 3 ساعت تزریق می شود. می توان برای کنترل تهوع و استفراغ دوزاژ را تا mg/kg 75/2 به صورت انفوزیون وریدی تزریق کرد. 50 میلی گرم دیفن هیدرامین به صورت عضلانی برای کنترل عوارض اکستراپیرامیدال در این دوز نیاز می باشد. در مورد داروهای شیمی درمانی با خاصیت تهوع زایی کمتر، می توان متوکلوپرامید را با دوز mg/kg 1 وریدی هر 2 ساعت برای 3 دوز سپس mg/kg 1 هر 3 ساعت برای 3 دوز دیگر تزریق کرد.

 

ب) جهت تسهیل در لوله گذاری روده کوچک و کمک به آزمونهای رادیولوژیک :

بزرگسالان و کودکان بزرگتر از 14 سال:مقدار 10 میلی گرم به صورت مقدار واحد، طی 2ـ1 دقیقه تزریق وریدی می شود.

 

کودکان 14ـ6 ساله:مقدار 5 ـ 5/2 میلی گرم در مدت 2 ـ 1 دقیقه تزریق می شود.

کودکان کوچکتر از شش سال:مقدار mg/kg 1/0 در مدت 2 ـ 1 دقیقه تزریق وریدی می شود.

 

پ) درمان تأخیر در تخلیه معده ناشی از فلج معده در بیماران مبتلا به دیابت :

 

بزرگسالان:از راه خوراکی، مقدار 10 میلی گرم 30 دقیقه قبل از غذا و هنگام خواب، به مدت 8ـ2 هفته بر اساس پاسخ بیمار، مصرف می شود یا 10 میلی گرم عضلانی یا وریدی 30 دقیقه قبل از غذا و قبل از خواب در مدت 2 دقیقه. در شروع مجدد علائم، درمان دوباره شروع می شود.

 

ت) درمان برگشت محتویات معده به مری :

 

بزرگسالان:از راه خوراکی ، مقدار 15 ـ 10 میلی گرم چهار بار در روز، بر حسب نیاز، 30 دقیقه قبل از غذا و خواب برای مدت 12 هفته. بیماران مسن در هر روز احتیاج به mg 5 دارو دارند.

 

 

بزرگسالان:10 تا 20 میلی گرم عضلانی در پایان جراحی که در صورت لزوم هر 4 تا 6 ساعت تکرار می شود.

تنظیم دوز در نارسایی کلیه:چنانچه کلیرانس کراتینین کمتر از ml/min 40 باشد، دوز شروع دارو 50% دوزاژ معمول دارو می باشد و در صورت تحمل دوز دارو تنظیم می شود.

 

 

شکل خوراکی دارو 3 تا 4 بار در شبانه روز و در فواصل زمانی منظم تجویز می شود. هرچند بر اساس نوع بیماری شما، پزشک ممکن است مقدار متفاوتی از دارو را تجویز کند. دستورات روی بسته دارو را به دقت مطالعه کنید و آن را دقیقا مطابق دستور پزشک خود مصرف و از تغییر خودسرانه دوز دارو جدا پرهیز کنید.

 

 

 

 

در صورت فراموش کردن یک دوز دارو، به محض به خاطر آوردن دوز فراموش شده آن را میل کنید. اما اگر تقریبا زمان نوبت بعدی رسیده است، نوبت فراموش شده را رها کرده طبق برنامه منظم خود عمل کنید. به هیچ وجه دوز دارو را دو برابر نکنید.

 

 

اصولا قرص و قطره حدود نیم ساعت قبل از غذا تجویز می شوند.

 

 

متوکلوپرامید به دلیل اثرات پروکینتیک و ضد تهوع مورد استفاده قرار می گیرد. این دارو محرک قسمت های فوقانی دستگاه گوارش است بدون اینکه بر ترشح معده، صفرا و پانکراس موثر باشد. متوکلوپرامید باعث افزایش سرعت تخلیه معده می شود. توان استراحت اسفنکتر مری – معدی را افزایش می دهد و باعث شل شدن اسفنکتر پیلور می گردد. این دارو دارای اثرات تحریک پاراسمپاتیک همراه با مهار گیرنده های دوپامینی (موجود در مرکز تهوع CTZ ) است، ضمن این که ممکن است مهار کننده گیرنده های سروتونینی (HT3) نیز باشد. در ضمن قسمت اعظم اثرات پروکینتیک آن را به تحریک گیرنده های (5- HT4)نسبت می دهند.

 

 

متوکلوپرامید به خوبی از دستگاه گوارش جذب می شود. شروع اثر آن در مصرف وریدی 1 تا 3 دقیقه، در مصرف عضلانی 10 تا 15 دقیقه و در مصرف خوراکی 30 تا 60 دقیقه می باشد. فراهمی زیستی آن در مصرف خوراکی، تقریباٌ 80 درصد است و حجم توزیع آن در بدن بالاست.

85 درصد آن از طریق ادرار دفع می گردد. نیمه عمر آن در افراد با عملکرد کلیوی طبیعی 5 تا 6 ساعت است. میزان اتصال آن به پروتئین های پلاسما کم است.

 

 

ریفلاکس معده به مری

درمان استفراغ ناشی از شیمی درمانی

گاستروپارزی دیابتی

جلوگیری از استفراغ های بعد از عمل

تسهیل انتوباسیون روده کوچک

کمک به تخلیه معده در پرتودرمانی

مصارف جانبی :در سکسکه مقاوم همراه باکلرپرومازین، در القای شیردهی، میگرن، افت وضفیتی فشارخون، متوقف کردن خون ریزی از واریس مری

‎

 

در افراد زیر 20 سال و بالای 65 سال متوکلوپرامید باید با احتیاط بیشتری مصرف شود . چون در این سنین احتمال بروز عوارض ناخواسته بیشتر می باشد .

‎در صورت بارداری ،اقدام به بارداری یا شیردهی به پزشک خود اطلاع دهید.

در صورت سابقه حساسیت دارویی ( خصوصا به آنتی بیوتیک هایی مانند سیپرو فلوکساسین لووفلوکساسین افلوکساسین ،داروهای آرام بخش و داروهای تضعیف کننده ی اعصاب) به پزشک خود اطلاع دهید .

در صورتی که مبتلا به آسم یا آلرژی (حساسیت به دارو ، غذا و...) می باشید ، پزشک خود را مطلع نمایید .

در صورت سابقه ی ضربان نامنظم قلب ، مشکل گوارشی ( مانند سابقه ی زخم و خونریزی گوارشی ) ، مشکلات کبدی یا کلیوی ، صرع، پارکینسون، تومور در غدد فوق کلیوی ، مشکلات خونی به پزشک خود اطلاع دهید .

از آنجا که این دارو می تواند در عملکرد داروهای دیگر در بدن اختلال ایجاد کند لازم است پیش از شروع مصرف لیستی از کلیه ی داروهای مصرفی خود در اختیار پزشک یا داروسازتان قرار دهید.

 

 

حساسیت مفرط شناخته شده به دارو،فئوکروموسیتوم،اختلالات تشنجی ،خونریزی دستگاه گوارش ، انسداد یا سوراخ شدن روده(تحریک حرکات دستگاه گوارش در آنها خطرناک می باشد).

 

 

در بیماران با سابقه دپرسیون ، پارکینسون ، هیپرتانسیون ، احتباس مایعات ، تشنج و نارسایی کلیه با احتیاط مصرف شود.

 

 

FDA رده بندی بارداری :گروه B

 

مشخص نیست که این دارو برای کودک شما مضر باشد٬ اما اگر باردار هستید یا قصد بچه دار شدن را دارید حتما در استفاده از این دارو با پزشک خود مشورت نمایید.

اگر شما در حین مصرف دارو٬ باردار شدید٬ هرگز به صورت سرخود مصرف این دارو را قطع نکنید و درباره قطع مصرف دارو حتما پزشک خود را در جریان قرار دهید

هنوز معلوم نیست که آیا این دارو از طریق خون به شیر مادر وارد می شود و یا می تواند به کودک شیرخوار آسیب برساند. اما اگر شما نوزاد شیرخوار دارید حتما پزشک خود را در مصرف این دارو مطلع سازید.

 

 

قطره متوکلوپرامید، یکی از داروهایی است که در درمان ریفلاکس کودکان تجویز م یشود. استفاده از این دارو ممکن است سبب تغییرات فشار خون، افزایش ضربان قلب و بخصوص در کودکان و نوجوانان سبب عوارض اکستراپیرامیدال شود. همچنین بندرت می تواند سبب گیجی، خوا بآلودگی، بی قراری و اسهال شود.

 

 

این دارو جزء داروهای بدون نسخه نیست، بنابراین حتما با دستور پزشک باید استفاده شود.

مقدار مصرف آن به صورت یک قطره به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، هر 8 ساعت است.

قطره را نیم ساعت قبل از غذا به کودک بدهید.

چنانچه کودک حساسیت به صورت برافروختگی صورت و انحراف چش مها داشت، باید از دادن قطره خودداری کرد.

طبق گزارش انجمن طبی کودکان آمریکا به علت عوارض باید از مصرف قرص یا شربت پسدوافدرین یا آنتی هیستامین همراه با متوکلوپرامید خودداری کرد.

 

 

مصرف همزمان با فنوتیازین ها ممنوع به علت عوارض اکستراپیرامیدال ؛

افـزایش سـمیت لیتیـم با دادن متوکلوپرامید؛

احتمال تداخل با داروهای سیستم عصبی شامل ضدصرع ها، ضدافسردگی ها و سمپاتومیمتیک ها؛

از بین رفتن اثر دارو با آنالژزیک های اوپیوئیدی و آنتی موسکارینیک ها؛

کاهش جذب دیگوکسین و افزایش جذب آسپیرین و استامینوفن ؛

آثـار ضـد بروموکریپتین ؛

تـاثیر بـر جذب گوارشی سایر داروهای خوراکـی ؛

اصلاح میزان انسولین مصرفی در بیماران دیابتیک

آزمایشگاهی :افزایش سطح پرولاکتین و آلدوسترون سرم .

 

 

شایع ترین :عوارض خارج هرمی در دو دهم درصد از موارد، در افراد جوان ، پیر، بچه ها و خانـم ها و در مصرف با دوز بالا شایع تر. غالبآ در 24 تا 48 ساعت اول با دوز معمول و به شکل حرکات غیرارادی اندام ها، تورتیکولی و grimacing و در موارد نادرتر استریدور و تنگی نفس ، علایـم شبه پارکینسون در درمان دراز مدت ( بیش از 6 ماه ) و بهبود تدریجی ٣- ٢ ماه پس از قطع دارو. دیس کینز تاخیری و غیرقابل برگشت در افراد مسن ( به ویژه خانم ها) بی قراری ، منگی ، خستگی ، سردرد، کم خوابی ، کانفیوژن ، افسردگـی ، تمایل به خودکشی .

مهم ترین :تشنج ، توهم ، گالاکتوره ، آمنوره ، ژنیکوماستی ، ناتوانی جـنسی ، احـتباس آب ، افت یـا افـزایش فشارخون و نبض ، اسهال ، هپاتوتوکسیسیته ، تکرر و عدم کنترل ادرار، نوتروپنی ، لکوپنی ، آگرانولوسیتوز، حساسیت و متهموگلوبینمی .

 

سایر عوارض :راش ، تهوع ، تب

 

 

متوکلوپرامید ممکن است غلظت سرمی آلدوسترون و پرولاکتین را افزایش دهد. ممکن است شمارش نوتروفیل و گرانولوسیتها را کاهش دهد.

 

 

علائـم :منگی ، عدم قدرت جهت یابی ، عوارض اکستراپیرامیدال ، علایـم موقتی هستند و بهبودی خـود بـه خـودی در یک شـبانه روز. بـا هـمودیالیز بـرداشت مـقدار کـمی دارو از پـلاسما،ایجاد متهـموگلوبینمی در نوزادان ( درمان با متیلن بلو) .

درمان مسمومیت :اقدامات حمایتی و علامتی از بی پریدین می توان بـرای درمـان عـلایم خـارج هـرمی استفاده کرد.

 

 

نیاز به رقیق کردن در تزریق وریدی با دوز بالا

پوشاندن محلول تزریقی با فویل آلومینیومی برای محافظت از نور؛

پایدار ماندن قرص ها تا ٣ سال و آمپول ها تا ٥ سال در درجه حرارت اتاق ؛

اضطراب و منگی در تزریق سریع ؛

بررسی دائم محلول ها از نـظر تـغییر رنگ ؛

کار با وسایل سنگین و رانندگی ؛

آموزش علایم دیستونی حاد و اقدامات لازم در صورت بروز

 

 

- در صورتی که این دارو را بدون نسخه از داروخانه تهیه می نمایید ، در مورد مناسب بودن مصرف این دارو در شرایط خود ، با داروساز مشورت نمایید .

- معمولا مصرف این دارو به صورت کوتاه مدت ( حداکثر تا 5روز) تجویز می شود . لذا در صورت مصرف طولانی مدت حتماً تحت نظر پزشک باشید .

- در صورتی که قصد عمل جراحی یا درمان دندانپزشکی دارید ، درمانگر خود را از مصرف متوکلوپرامید مطلع نمایید .

-مصرف الکل در مدت درمان با این دارو می تواند احتمال بروز عوارض ناشی از این دارو را افزایش دهد.

- در صورتی که مبتلا به دیابت می باشید ممکن است این دارو منجر به تغییر در سطح قند خون شما شود لذا قند خون خود را بیشتر کنترل نمایید .