گفتگو با محمد دلاوری مجری وخبرنگار
به بهانه برنامه توقف ممنوع سراغ محمد دلاوری خبرنگار و مجری نام آشنای این برنامه رفته ایم, در ادامه گپ و گفت ما با محمد دلاوری را میخوانید.
خبرنگاری که از روزنامه کیهان شروع می کند. به صدا وسیما می رود و حالا پس از اتمام ماموریتش در بلژیک، به عنوان مجری یک برنامه زنده چالشی، دوباره حضورش در رسانه ملی پررنگ می شود.
« محمد دلاوری » ،خبرنگار، حالا با یک برنامه فرهنگی _اقتصادی دوباره بر سر زبان ها افتاده است. در یکی از روزهای پاییزی میزبان محمد دلاوری می شویم. با او به دنیای خبر سرک می کشیم و از «کیهان» تا «توقف ممنوع » را مرور می کنیم.
در خانه ما کتاب نبود
محمد دلاوری در سال 1352 در یک خانواده بازاری تهرانی متولد می شود. «فرزند ناخلف این خانواده من بودم که جای نشستن در حجره پدر ، زیر گذر لوطی صالح ، یا در حال تماشای نقش و نگار کاشی های چهارسوق بزرگ بودم یا ورق زدن کتابهای کتابخانه مسجد امام .
پیش از آنکه در جهان من کتابخانه کشف شود، در خانه فقط کتاب قرآن و رساله آقای گلپایگانی را ورق می زدم و چنان عطشی به کلمات داشتم که تا شعری با آواز از تلویزیون پخش می شد تند تند می نوشتمش با هزار غلط ،حضرت مادر که نگران کودک بی عقلش بود می پرسید چرا اینها را می نویسی؟ می گفتم مادر!
می نویسم که حفظ شوند ،از بین نروند . تصور کنید وقتی که در ماه های آخر دبستان کمی از خانه دور شدم و روی بساط کتاب فروش محله کتاب ها را ورق زدم، سرم گیج رفت. همه همان شعرها که من می خواستم حفظ شان کنم توی آن کتاب جلد سیاه جمع شده بودند و رویش به زرکوب نوشته بودند دیوان حافظ!»
دوست داشتم کارگردان شوم
از دوره نوجوانی علاقه اش به کار رسانه شروع می شود و به قول خودش بیش از آنکه سرش به درس گرم باشد، دنبال سینما بوده است:«مجله فیلم می خواندم و در خیالم بود که یک روز کارگردان شوم منتها خانواده متقی و پرهیزکار من با سینما و اینجور قرتی بازی ها به شدت مخالف بودند، حق هم داشتند. سینما را که نمی خوانند، می بینند!»
علاقه او به نویسندگی باعث می شود که پایش به مطبوعات باز شود تا اینکه به دوران دانشگاه می رسد و برخلاف علاقه، دانشجوی رشته شیمی می شود:«آن روزگار درس خوان ها رشته ریاضی می خواندند و تنبل ها علوم انسانی و من از شانس بدم متوسط بودم و رفتم علوم تجربی و نتوانستم در میان تنبل ها انسانی بخوانم ک،ه تمام عشقم بود، واقعا چه خواهد شد سرنوشت مردمی که اینقدر به سرنوشت سازترین دانش بشری یعنی علوم انسانی بی مهر بوده اند؟ و بالاخره دانشگاه هم شیمی خواندم بی هیچ علاقه و انگیزه ای.»
شهادت آوینی نقطه عطف زندگی من شد
دوران جوانی دلاوری با شهادت «سیدمرتضی آوینی» هم زمان می شود تا این حادثه، نقطه عطفی در زندگی او شود. «مرتضی آوینی که شهید شد زندگی من پر شد از کتاب ها ، عکس ها و خاطرات این مرد ،او بعد از شریعتی دومین ابرمرد زندگی من بود.
با دفاع مقدس خبرنگاری من شروع شد
چگونه خبرنگار شدنش هم ماجرای جالبی دارد. « آقای مرتضی سرهنگی را در نمایشگاه کتاب دیدم و نمی دانستم کیست. دوستم به من گفت:تو که این همه به نوشتن علاقه داری، من این آقا را در تلویزیون دیدم. فکر کنم بتواند کمکت کند.
من هم رفتم پیش او و گفتم که خیلی به دفاع مقدس علاقه دارم و درباره آن مطلب می نویسم. او هم گفت بیا دفتر تا با هم صحبت کنیم. آنجا رفتم و نوشته ای را بردم که اگر الان آن را بخوانم، خنده ام می گیرد.
تصور کنید یک بچه 20ساله جوری از جنگ نوشته بود که انگار 30 جنگ چریکی را رد کرده و چه گوآرایی است برای خودش! مرتضی سرهنگی بزرگ چنان نوشته کودکانه ام را تمجید کرد که بال درآوردم ، بلافاصله تا متن را خواند، گفت عجب متنی. چقدر عالی!
من هم بال درآوردم و با خودم گفتم این آقا که در تلویزیون است، از مطلب من تعریف کرده! از آنجا مرا به روزنامه کیهان فرستادند. برای من آن روزها کیهان ابرقدرتی بود و باور نمی کردم بتوانم کنار کسانی چون شکرخواه و صدیقی بنشینم.»
الان را نگاه نکنید من خیلی خجالتی بودم!
شاید باورش سخت باشد؛ اما خبرنگار پرشروشور صداوسیما در آغاز کار حرفه ای، جوانی محجوب و خجالتی بوده:«آن روزها من جوانی بودم ،محجوب ، با ریشهای بلند ، در خود فرورفته مثل بودای عابدی بودم که وسط میدان توپخانه رها کرده اند.
شهادت نامه شهدا را می خواندم و گریه می کردم. جز نام روزنامه کیهان کمترین درکی از سیاست نداشتم و منزوی در گوشه تحریریه حال و هوای خودم را داشتم. آن زمان ها حتی مقاله که می نوشتم، اسمم را پایش نمی گذاشتم و فکر می کردم این منیت و تکبر است و من باید خودم را از منیت رها کنم .
ماه های اول که به تور دوستی خوردم که اصلا دلش نمی خواست من چیزی بنویسم ، برای همین مدت ها بود که در کیهان بودم؛ اما صرفا ویرایش می کردم تا اینکه به قسمت اندیشه کیهان رفتم.
آنجا هم نتوانستم چندان با فضای کار کنار بیایم .کم کم به یک آدم منزوی در کیهان تبدیل شدم.» همکاری دلاوری با کیهان چهار سالی طول می کشد تا اینکه دوباره خیلی اتفاقی وارد صداوسیما می شود.
صفارهرندی گفت:چه بهتر که رفتی
از تلخ و شیرین روزهای خبرنگاری در کیهان می پرسیم و اول سراغ خاطره های خوب می رویم. «روز اولی که به تحریریه رفتم، آقایی کنار من نشسته بود و به من خوش آمد گفت. نام او را که پرسیدم گفت من حسین فتاحی هستم. باورم نمی شد. گفتم شما همان آقای فتاحی هستید که در کیهان بچه ها پاورقی می نویسد؟
این برای من خیلی شیرین بود که روز اول، کنار کسی نشستم که سال ها پاورقی های او را می خواندم. یا مثلا من جایی قرار داشتم که یک سمت من یونس شکرخواه نشسته بود و طرف دیگرم فریدون صدیقی.
مصاحبت با این آدمها هنوز هم برای من موجب افتخار است چه برسد به آن روزها ،اما با همه اینها نه من با کیهان کنار آمدم نه کیهان با من تا اینکه رفتم ، از قضا آقای هرندی که آن روزها سردبیر من بود یک روز که مرا دید گفت چه خوب شد که رفتی تو جنست به آنجا نمی خورد.»
در «صرفا جهت اطلاع» به دنبال گاف گرفتن نبودم
ماجرای کارنامه و معدلش را بهانه می کنیم تا از او درباره مرز انتشار خبر نظرخواهی کنیم. از اینکه ما تا کجا اجازه پخش حقایق و اخبار را داریم. «آنچه نباید منتشر کنیم، آن مواردی است که فقط هیجان های خودمان را پوشش بدهد و لذت روی موج بودن ما را تامین می کند.
کما اینکه در صرفا جهت اطلاع بارها به من آیتم هایی را پیشنهاد می دادند که فرضا طرف از پله پایین آمده و خورده زمین، یا مثلا کسی در حال صحبت کردن بوده ناگهان کلمه ای به زبان می آورد که خیلی بد بوده است.
من هیچ کدام از این ها را در صرفا کار نمی کردم ،مسئله ما در صرفا نقد مصائبی است که مثل خوره از درون ما را می پوساند ، قرار ما این بود که به ناهنجاریهای زیربنایی بخندیم و مردم در حال لبخند زدن ، به درک عمیق تری از جامعه و فرهنگ خودشان برسند.»
به قسمت جالب ماجرا و نقطه ای که دلاوری با آن معروف شد، می رسیم؛ به روزهای تولد «صرفا جهت اطلاع»:«کار صرفا از جایی شروع شد که مدیر واحد مرکزی خبر به من گفت می خواهیم بسته ای ببندیم و با اخبار شوخی کنیم.
من هم خوشحال از اینکه می دانستم این ایده به بار خواهد نشست ، مطلبی نوشتم که همکاران بعد خواندنش گفتند خوب است اما پخش که نمی شود! اما آن مطالب به عنوان اولین بخش از «صرفا جهت اطلاع پخش شد.»
جالب تر از خود برنامه، واکنش ها به آن بود او از اولین و شیرین ترین این بازخوردها می گوید:«فردای شبی که اولین برنامه پخش شد، پدرم به من تلفن کرد و گفت :چی شده؟ چرا داری این کار را می کنی؟ چرا با نظام درافتادی؟
من رفتم مسجد همه می گویند پسرت با نظام درافتاده. بنده خدا مدام می گفت:این کار را نکنی و به نظام ضربه نزنی. من هم گفتم:نگران نباش پدر. به خدا اینطوری نیست. یا مردم که مرا بعد از اولین بخش صرفا جهت اطلاع در خیابان می دیدند، می گفتند هنوز زنده ای؟!»
لالایی محبوب ترین آیتم صرفا بود
یکی از محبوب ترین آیتمهای صرفا آیتم لالایی بود. آیتمی که بین مردم با بازخوردهای مثبت و بانمکی همراه بوده:«برای اولین بار روی یک سمیناری که همه خواب بودند، صدای لالایی گذاشتیم و بازخوردها آنقدر عجیب بود که مردم در خیابان که مرا می دیدند، سرهای خود را از شیشه ماشین بیرون می آوردند، دست تکان می دادند و می گفتند سنجاب لالا خورشید لالا. و آنقدر آن را دوست داشتند که درخواست می کردند آن را با یک همایش دیگر تکرار کنیم و به جایی رسید که خودم آن را متوقف کردم.
البته این داستان، قسمت بد هم داشت چرا که افراد خوابیده در این همایش ها را که از قضا متعلق به یک نهاد نظامی بود توبیخ کردند ، این قصه مرا بسیار آزرده خاطر کرد ،زنگ زدم به این دوستان و گفتم خودتان را توبیخ کنید که هزاران همایش بی خاصیت برگزار می کنید و از شرکت کننده ای که هیچ انگیزه ای برای شنیدن حرفهای تکراری ندارد انتظار دارید نخوابد .»
گل کردنِ برنامه صرفا و پخش شدن شماره خبرنگار متفاوت آن، باعث شده بود که مردم وقت و بی وقت با او تماس بگیرند و مثلا به او سوژه بدهند. «ساعت سه نصفه شب زنگ می زدند می گفتند من الان بیمارستانم. دخترم را پذیرش نمی کنندیا مثلا یکی مدام تماس می گرفت.
من هم شماره غریبه را جواب نمی دادم ، آنقدر زنگ زد که بالاخره من برداشتم. گفت:آقا خوب هستید؟ من خیلی خوشحالم با شما صحبت می کنم. این پیچ کارتل فلان جای مثلا روغن پژو هست؟ گفتم خب؟ گفت گیر نمی آید. لطفا در صرفا جهت اطلاع پیگیری کنید!»
از دوربین صرفا می ترسیدند
پس از چند برنامه چالشی، دوربین صرفا جهت اطلاع به یک تابو تبدیل می شود. « وقتی به خیلی جاها مثل نهاد ریاست جمهوری می رفتم راهم نمی دادند و اتفاق من خوشحال می شدم؛ چون دوست نداشتم در این برنامه ها شرکت کنم و همین برای من سوژه می شد.
یک خبرنگار مظلومی هم به اسم میثم دلاوری و هم نام من بود که او را هم دیگر به برنامه ها راه نمی دادند! تا اینکه یک بار هم در صرفا گفتیم این میثم است؛ من نیستم. با او کاری نداشته باشید.»
«تمام اخباری که خبرنگاران واحد مرکزی خبر می فرستادند را رصد می کردم و بعد از حدود یک هفته دستم آمد که چه کسانی به خودی خود گاف هستند ، چه رویدادهایی را باید رصد کنم که نشان دهم زیرپوست سیاست چه می گذرد و ما دچار چه خطاهای راهبردی هستیم .
یکی از سوژه ترین ها آقای بهبهانی وزیر راه آن روزها بود. اما جالب این است که یکبار همدیگر را در ریاست جمهوری دیدیم و ایشان به من گفت من عاشق برنامه تو هستم. من هم می گفتم من هم عاشق تو هستم.»
کتابم به زودی منتشر می شود
صحبت از بلژیک که می شود، سراغ ماموریتهای کاری او هم می رویم « ماموریت های دوسه هفته ای به خیلی از کشورهای جهان داشته ام؛ اما طولانی ترین ماموریت های من لبنان و عراق بود و دوسال و نیمی که به بلژیک رفتم.» از ماموریت بلژیک و کمتر دیده شدن سال های اخیر هم می گوید و معتقد است این در حاشیه بودن به نفع او بوده است. «با اینکه گزارش هایم در بلژیک خیلی دیده نمی شد.
اما برای من خیلی خوب بود و من موفق شدم در این فرصت کلی مطلب و یادداشت بنویسم. در آنجا درباره لایه های زیرین سیاست و فرهنگ اروپایی در فراغ بال فکر کردم و در همان جا کتابی را نوشتم که الان با ناشران دنبال انتشار آن در حال مذاکره هستم.» خاطره ای هم دارد از بعد اتمام ماموریتش در بلژیک.
«یک بار ساعت 12 شب وارد یک رستوران درجاده چالوس شدم. صاحب مغازه به همکارش گفت:اکبرآقا بیا. این همان آقای نجفی است که از هلند اخراجش کرده اند. من هم گفتم اولا او نجفی نیست؛ نجف زاده است. ثانیا او هلند نبود، فرانسه بود. در ضمن من دلاوری هستم که بلژیک بودم.»
کار خبر در کشور ما حرفه ای نیست
علاقه ای به تماشای بخش های خبری سیما یا خواندن خبر در بسیاری از روزنامه ها ندارد و معتقد است:«اخبار در رسانه های ایران بسیار غیرحرفه ای تولید می شود و گاهی اخبار ما بیشتر بیانیه است تا خبر. فلانی این را گفت فلانی آن را گفت و بهمانی کلنگ زد. خب این ها خبر نیست. این فضا باید به سرعت جمع شود .
من هم هیچ گاه علاقه ای به این نوع اخبار نداشتم؛ اما خود خبر برای من هیجانی داشت. به هر حال بودن در صحنه هایی که آن حادثه ها اتفاق می افتد و روایت کردن آن ها برای من جذاب بود.»
از بین برنامه های غیرخبری هم فقط برنامه زاویه و خندوانه را دنبال می کرده. معمولا هم اهل سریال دیدن نیست؛ اما می گوید :«سریال پایتخت را از اول تا آخر تماشا کردم و خیلی هم کیف کردم.»
اخبار را بیشتر از طریق سایت ها و خبرگزاری ها دنبال می کند. برای سر زدن به این سایت ها هم اولویت بندی جالبی دارد:«اگر دولت اصلاح طلبان بر سرکار باشد.
رسانه اصولگرایان را رصد می کنم و اگر دولت اصولگرایان باشد، اول به خبرگزاری های اصلاح طلبان سر می زنم؛ چون خبر ها در جناح مقابل دولت است. معتقدم انتخاب یک منبع خبری اشتباه بزرگی است هر خبری را باید از موافق ترین و مخالف ترین رسانه به آن خبر دنبال کرد.»
بازگشتی جنجالی با «توقف ممنوع»
»توقف ممنوع» تجربه و برنامه ای متفاوت از محمد دلاوری است که با همان رویکرد قبلی آقای صرفا جهت اطلاع روی آنتن می رود. دلاوری این بار به گفته خودش به دنبال آن می رود که در کار اجرا برندی جدید را معرفی کند:«احساس کردم فضای مناسبی است و اختیارم در این جور برنامه ها بیشتر است.
حوزه اقتصادی از موضوعاتی بود که در بلژیک خیلی به آن فکر کردم. بحران اقتصادی موجب شده اروپا بیشتر صورت اقتصادی خود را به نمایش بگذارد و من در این فرصت به تهدیدها و فرصت ها در این حوزه بسیار فکر کردم.»
دلاوری همیشه به دنبال ایده های نو بوده و حالا در میان طیف رنگارنگ برنامه های اقتصادی و گفت وگومحور رسانه ملی، از او می خواهیم از فرق توقف ممنوع با بقیه این برنامه ها بگوید:«اتفاقا یکی از آیتم های توقف ممنوع این بود.
گفتم در یک ساعتی از روز زدم شبکه یک، دو نفر داشتند با هم حرف می زدند. شبکه دو دو نفر با یک نفر داشتند حرف می زدند و شبکه سه دو نفر با دو نفر. ایده خودم این است که توقف ممنوع باید به صراحت وارد موضوعاتی شود که حرف زدن درباره آنها به غلط به تابو تبدیل شده است.»
از او سوال می کنیم که توقف ممنوع هم به اندازه صرفا مخاطب جمع می کند یا نه که می گوید:«توقف ممنوع هیچ وقت مثل صرفا نخواهد شد.
چون اولا صرفا مردم را می خنداند. یکی از بزرگترین موفقیت های رسانه ای این است که بتواند مردم را بخنداند. دوم اینکه خیلی از خط قرمزها را زیر پا گذاشته بود. توقف ممنوع این ویژگی ها را ندارد و اگر به همان اندازه معمولی و معقول هم مخاطب داشته باشد. ما راضی هستیم.»
هیچ وقت دنبال کپی کاری نبوده ام
با کپی کاری مخالف است و برای همین می گوید هیچ وقت دنبال یک نود اقتصادی نبوده:«به نظر من یک اشتباهی که ما می کنیم این است که سریع دنبال تقلید کردن تجربه های موفق می رویم. می شود فکرهای جدید کرد و راه های جدید پیدا کرد.
بلایی به سر صرفا هم آمد و از ماه سوم من هر شبکه ای می زدم، یک نفر خیلی لوس و بی مزه داشت از صرفا تقلید می کرد همچنان هم این تقلید ها ادامه دارد و کار را به جایی رسانده که من از شنیدن برنامه ای که تلاش می کند با آن لحن روایت کند عصبی می شوم.»
