مدیریت پروژه
مدیریت پروژه بی شک یکی از مهمترین و پر استفاده ترین شاخه های مدیریت ، طی چند دهة اخیر بوده است. با توجه به تعاریف گوناگونی که تا به حال از پروژه عرضه شده است، هر مجموعه فعالیتهایی که ابتدا و انتها داشته باشند و یکتا و بی همتا باشند پروژه تلقی می شوند. با توجه به این تعریف چنین می توان نتیجه گرفت ؛ بسیاری ازاتّفاقاتی که در زندگی مردم از گذشته های دور تا به حال روی داده و روی می دهد به نوعی در تعریف پروژه می گنجند. با این اوصاف آن چیزی که باعث شده به مدیریت و شاخه های آن به صورت علمی توجه شود، وقوع انقلاب صنعتی و پی ریزی مفهوم جدیدی به نام تولید انبوه بوده است. به طوری که با تداوم چنین شرایطی و نیز با پیشرفت علم و تکنولوژی و انفجارِ اطّلاعاتی که در دهه های اخیر رخ داده، شرکت ها و سازمآن های تولیدی و صنعتی برای افزایش تراز تجاری و حتّی برای ماندن در صحنة رقابت، ناگزیر از ایجاد تغییر در فرآیند مدیریت سنتی و شیوة دیوانسالاری اداری خود هستند. با بروز چنین تغییراتی بود که مدیران صنایع گوناگون مجبور به بهره گیری از مفاهیم جدید علم مدیریت همچون مدیریت تغییر و مدیریت پروژه شدند در زبانهای گوناگون و حتی در سازمآن های مختلف هر کشور در مورد واژه های برنامه، طرح یا پروژه، اختلافات لغوی، معنایی و قانونی وجود دارد. از این رو چهارچوب آنان روشن و آشکار نیست و گاه به جای یکدیگر نیز استفاده می شوند.
آرمآن ها و اهداف تعیین شده حکومت در سطح برنامه ریزی بلندمدت یا استراتژیک، برنامه نامیده می شود که این برنامه ها دارای اهداف کیفی می باشند مانند برنامه توسعه صنایع شیمیایی، برنامه توسعه شبکه راه های کشوری. دستیابی به این اهداف و آرمآن ها در یک فاصله زمانی بلندمدت که معمولاً بین ده تا بیست و پنج سال است، امکان پذیر می باشد. پس از اینکه برنامه ها در سطح برنامه ریزی بلندمدت مشخص گردیدند، هر برنامه در سطح برنامه ریزی میان مدت یا تاکتیکی توسط مدیریت طراز اول یا سیستم اجرایی کشور به مجموعه ای از طرحها یا برنامه های اجرایی تفکیک می شود که شامل مجموعه ای از تصمیمات مقطعی یا اجرایی هستند که ظرف پنج تا ده سال آینده باید اجرا و به نتایج مورد نظر برسند. هر طرح در سطح برنامه ریزی کوتاه مدت یا اجرایی توسط واحدهای ستادی یا سطوح مدیریت میانی نظام اجرایی کشور به مجموعه کارها و عملیاتی که آن را پروژه می نامند، تبدیل و تقسیم می شود. بر این اساس پروژه را اینگونه تعریف می نماییم:
یک پروژه مجموعه ای از فعالیتهاست که برای دستیابی به منظور یا هدف خاصی انجام می گیرد. پروژه ها شامل فعالیتهایی هستند که باید در تاریخهای معین، با هزینه هایی معین و کیفیت تعیین شده ای به انجام رسند. لازمه موفقیت هر پروژه، دستیابی توام به هر سه عامل زمان، هزینه و کیفیت معین است و خارج شدن هر یک از سه عامل مذکور از حدود تعیین شده، می تواند به انجام پروژه ای ناموفق و غیراقتصادی منجر شود.
مفهوم پروژه در مدیریت پروژه
قبل از وارد شدن به مباحث مربوط به پروژه ها ، در ابتدا باید مفهوم پروژه به دقت مشخّص شود به طوری که به روشنی معلوم شود به کدام دست از فعالیت ها و اقدامات می توان نام پروژه نهاد. آن چیزی که به عنوان برداشتی جامع از میان توصیفاتی که کارشناسان و مجرّبین مدیریت پروژه از مفهوم مدیریت پروژه داشته اند، بیانگر این واقعیت است که؛ پروژه را مجموعه ای از فعالیت هایی دانسته اند که شروع و خاتمه داشته باشد به طوری که این مجموعه فعالیتها عموماً تکراری نباشند. به این ترتیب بسیاری از اعمالی که در زندگی مردم رخ می دهند به نوعی پروژه خواهند بود. چون؛ اولاً شروع و خاتمه دارند، ثانیاً تکراری نیز نیستند. با این حال برداشتی که امروزه از پروژه ها مدنظر است. بیشتر شامل پروژه های تحقیقاتی، صنعتی، عمرانی، نرم افزاری و "IT" است.
تعریف پروژه
کارشناسان و مجرّبین مدیریت پروژه تعاریف گوناگونی از مدیریت پروژه داشته اند دراین بخش برای آشنایی بیشتر چند نمونه از این تعاریف ارائه می گردد:
• پروژه عبارت است از مجموعه ای از اقدامات و عملیات پیچیده و منحصر بفرد که از فعالیت های منطقی و مرتبط با یکدیگر تشکیل یافته است. به طوری که برای تأمین هدف یا اهداف از پیش تعیین شده، در چارچوب برنامة زمانی و بودجه بندیِ از قبل طرح ریزی شده، که زیر نظر یک مدیریت و سازمان اجرایی مشخّص اجرا می شود.
• پروژه تلاشی است موقّت که در آن منابع انسانی، مالی، مواد و مصالح و در روشی نو و جدید برای تولید محصول یا ارائة خدمتی با محدوده و ویژگیهای مشخّص، در چارچوب بودجه و برنامة زمانی مشخّص سازماندهی می شوند، به طوری که هدف از انجام آن به دست آوردن سودی مشخّص با اهداف کیفی و کمی تعریف شده، می باشد.
• پروژه فرآیندی یکتاست که ازمجموعه ای از فعالیت های هماهنگ و تحت کنترل، که دارای تاریخ های شروع و پایان تقریباً مشخّصی هستند تشکیل یافته است. به طوری که مؤظّف به دست یابی به هدفی منطبق با نیازمندی های خاص، مشتمل بر محدودیت های زمانی هزینه ای و منابعی هستند.
• پروژه تلاشی است موقّت برای ایجاد محصولات، خدمات و نتایج مشخّص و بی همتا.
با وجود اختلافات ظاهری که در تعاریف ذکر شده دیده می شود تمامی کارشناسان و مجرّبین مدیریت پروژه، به وجود سه ویژگی بارز و مشخّص در تعاریف علمیِ مدیریت پروژه اعتقاد دارند. این سه ویژگی که در بطن تعاریف ذکر شده است، عبارتند از:
1. موقّت بودن:ویژگی موقّتی بودن یک پروژه، نشان دهندة این واقعیت است، که هر پروژه ای دارای آغاز و پایانی مشخّص است به عبارت دیگر فرآیند اجرای پروژه فرآیند ی تکرار پذیر و مداوم نبوده و در نهایت باید به پایان برسد و نتیجة خاصی را شامل شود. البتّه ویژگی موقّت بودن یک پروژه به معنای کوتاه بودن مدت زمان اجرای پروژه نیست، بلکه پروژه هایی هستند که دورة اجرایی آن ها چندین سال طول میکشد. از آن جمله؛ می توان به پروژه های نیروگاهی، صنعت آب و برق، راه سازی، خودروسازی و ... اشاره کرد. بنابر تعاریف، یک پروژه زمانی به پایان خواهد رسید که تیم پروژه و در رأس ایشان مدیر پروژه به این نتیجه برسند که پروژه به اهداف از پیش تعیین شدة خود دست یافته است، یا اینکه به روشنی مشخّص شود، پروژه به اهداف از پیش تعیین شده نخواهد رسید و یا ضرورتی که برای تولید محصول در نظر گرفته شده بود، از بین برود.
2. بی همتا بودن:ویژگی بی همتا بودن یک پروژه بیانگر این واقعیت است که نتیجة نهایی پروژه، محصول و یا خدمتی است که از قبل وجود نداشته و برای اولین بار ارائه می شود. هرچند ممکن است در پروژه ها شباهت های زیادی وجود داشته باشد ولی می توان تفاوت های بنیادی اثر گذاری از قبیل تفاوت در مالک، طرح، موقعیت، ذی نفعان، قرارداد، پیمانکار، زمان اجرا و ...را مشاهده نمود. در یک پروژه دقیقاً به دلیل بی همتا بودن آن و عدم وجود تجربة کافی، میزان ابهام و عدم قطعیت در دست یابی به اهداف پروژه ،افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین در یک پروژه جهت مقابله با حوادث از قبل پیش بینی نشده و بروز ریسک های ناشناخته باید از یک نوع برنامه ریزی منعطف استفاده کرد تا قابلیت ایجاد اصلاح و تغییر در مسیر پروژه وجود داشته باشد.
3. نو بودن:ویژگی نو بودن محصول یک پروژه به دلیل داشتن توجیه اقتصادی، به آن داده شده است. درفرآیندی که دارای ویژگی نو بودن است به دلیل نداشتن تجربة قبلی، باید از متدها و روش های جدیدی برای رسیدن به اهداف استفاده شود. بنابراین باید یکپارچگی خاصی بین روشهای مطرح شده وجود داشته باشد به طوری که این یکپارچگی مگر با مشخّص شدن ویژگیهای دقیق محصول به دست نخواهد آمد .
تعریف مدیریت پروژه
PMBOK (که به عنوان انستیتو مدیریت پروژه می باشد) مدیریت پروژه را این گونه تعریف می نماید:مدیریت پروژه ابزاری برای شناخت ،مهارت و روش های فنی است تا فعالیتهای پروژه را به نیازهای اصلی (اهداف) پروژه برساند.
· اولین موضوع در مدیریت پروژه این است که اطمینان حاصل کنیم که پروژه با محدودیتهای مشخص تعریف شده باشد.
· دومین موضوع که می تواند بحث جالبتری نیز باشد ، بهینه سازی اختصاص منابع و یکسان سازی داده های مورد نیاز به منظور دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده پروژه می باشد. یک پروژه یک سری فعالیتهای کاملاً مشخص است که از منابع (مالی، انسانی، مواد، انرژی، فرصت، تدارکات و ارتباطات و...) به منظور رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده استفاده می نماید.
مدیریت پروژه ، برنامه ریزی و هدایت پروژه در چهارچوب زمان، هزینه و کیفیت مشخص به سوی ایجاد نتایج مشخص آن است. مدیریت پروژه فعالیت های برنامه ریزی، سازماندهی، نظارت بر اجرا و هدایت اجرا را در بر می گیرد و سعی دارد تا با استفاده درست از منابع، نتایج مشخص و مورد انتظار را با هزینه توافق شده قبلی در موعد درست خود تحویل دهد. به بیان دیگر مدیریت پروژه بکارگیری دانش، مهارت ها، ابزار و تکنیکهای لازم در اداره جریان اجرای فعالیت ها، به منظور رفع نیازها و انتظارات متولیان از اجرای پروژه است. مدیریت پروژه در اجرای این مهم از دو بازوی قدرتمند برنامه ریزی و کنترل پروژه بهره می گیرد.
تاریخچه مدیریت پروژه
تاریخچه مدیریت پروژه در جهان را معمولاً به مدیریت پروژه های عظیمی همچون ساخت اهرام مصر؛ دیوار چین و یا بنا نهادن تخت جمشید به دستور داریوش مربوط میدانند. هریک از این پروژه ها از جمله پروژه های بزرگ و پیچیده تاریخ بشریت اند که با کیفیت استاندارد بالا و به کارگیری نیروی عظیم انسانی ساخته شده اند .
یک مدیر پروژه وقتی به شهر اسرارآمیز هخامنشیان سری میزند و در هر گوشهای از آن به نقوش هنرمندانه برجسته باستانی برخورد می کند؛ بدون شک دچار حیرت میگردد که چگونه چنین پروژه عظیمی قریب دو هزار و پانصد سال قبل با چنین کیفیت منحصر بهفرد ساخته شد که علیرغم ویرانی و به آتش کشیده شدن پیاپی توسط اسکندر و تسخیر کنندگان پس از او؛ همچنان به عنوان نماد حیرت انگیز پروژه ایرانی از آن یاد میگردد .
هرچند به دستور کوروش مهندسان و سازندگان پاسارگاد موظف بودند شرح کار خود و همچنین برنامه کاری روز بعد خود را در لوحه هایی که به نام کارنامک مشهور بودند, بنگارند اما امروزه جز با تکیه بر حدسیات نمی توان اظهار نظر قاطعی پیرامون نحوه دقیق مدیریت پروژه های عظیم عهد باستان ابراز داشت چرا که متاسفانه تاکنون هیچ مدرک ونشانه ای دال بر چگونگی بکار بستن روشها و تکنیکهای مدیریت پروژه در این طرح ها یافت نشده است .
مرکز آموزش مجازی پارس به عنوان اولین و برترین برند آموزش مجازی کشور برگزارکننده دوره های آموزشی مختلف از جمله مدیریت پروژه میباشد.
برای ثبت نام در دوره آموزش مجازی مدیریت پروژه به وب سایت مرکز آموزش مجازی پارس مراجعه نمایید . مرکز آموزش مجازی پارس برگزار کننده دوره های آموزش مجازی با اعطای گواهینامه بین المللی و مدرک معتبر پایان دوره می باشد.
تلفن های مرکز:8 الی 95022444-031
شماره تماس پیشتیبانی 24ساعته مرکز :
09130001866
09195757100
09195757200
09195757300
09197800188
