آشنایی با ساز ویولن و جزئیات مهم آن
آموختن موسیقی و نواختن ساز از گذشته های بسیار دور تا کنون مورد توجه بشر بوده است. موسیقی با روح و روان انسان گره خورده است و می توان به کمک آن اوقات فراغت بسیار ارزشمند و پرباری را ایجاد کرد.
در میان ادوات موسیقی سازهای زهی و آرشه ای به دلیل تولید صدای لطیف، گرم و دلنواز بسیار محبوب هستند. ویولن violon از انواع سازهای زهی و آرشه ای بسیار قدیمی است که صدایی بی نظیر و زیبا تولید می کند.
نه تنها تک نوازی ساز ویولن بسیار شنیدنی است بلکه موسیقی حاصل از این ساز در کنار سایر ادوات موسیقی نیز بسیار جذاب است، در این بخش از فرهنگ و هنر پلاس وی بیشتر با ساز ویولن آشنا شوید.
ویولن چیست؟
ویولن ساز زهی آرشه ای است که نقش آن چه در ارکستر بزرگ چه به طور جمعی و انفرادی بسیار پر اهمیت است که آن را شاه سازها می نامند. ویولن، معمولا برای موسیقی کلاسیک غربی و موسیقی جاز استفاده می شود.
انواع ویولن و معرفی خانواده این ساز
خانواده ویولن شامل سه ساز ویولن، ویولا و ویولن سل است. ویولن آکوستیک و ویولن الکتریک از انواع ویولن هستند.
ویولن آکوستیک:
ویولن آکوستیک که ساده ترین نوع ویولون و مناسب برای افراد مبتدی است.
ویولن الکتریک:
ویولن الکتریک دارای یک خروجی الکتریکی صدا است و از جنس فلز بوده و در سبک های راک، پاپ و … مورد استفاده قرار می گیرد. ویولن های الکتریک وزن کمترو تعداد بیشتری سیم نسبت به ویولون های آکوستیک دارند.
ویولن آلتو ( ویولا):
شبیه ویولن های آکوستیک است و نوازنده در هنگام نواختن مثل ویولن آن را روی شانه چپ قرار می دهد. این ساز از ویولن بزرگتر است و میدان زیر و بمی اندکی پایین تر از ویولن دارد. این ساز صدایی غنی، نافذ، تیره، آرامش بخش و سبک دارد.
ویولن سِل:
این ساز اندازه بزرگ دارد ونوازنده برای نواختن این ساز، نشسته و آن را روی پایه ای در انتهای آن روی زمین و بین دو پا های خود قرار می دهد و این ساز روی شانه نوازنده قرار نمی گیرد. دسته ویولن سل بالای شانه چپ نوازنده قرار می گیرد و نوازنده آرشه را به صورت افقی روی سیم ها می نوازد.
کنترباس (دابل باس):
بزرگترین عضو خانواده سازهای زهی آرشه ای است که برای نواختن آن نوازنده ایستاده و ساز را در کنار خود می گیرد و به گونه ای که دسته آن بالاتر از شانه سمت چپ نوازنده قرار می گیرد و آن را مانند ویولن سل با کشیدن افقی آرشه می نوازد. طنین کنتر باس قوی، پُر، ضخیم و زنگ دار است و در بین سازهای زهی پایین ترین سطح زیر و بمی و کمترین وسعت صوتی را دارد.
ویولن از کجا آمد است؟
در مطلب روز جهانی ویولن در بخش قبلی پلاس وی اشاره داشتیم که موسیقی دان ها بر سر منشا ویولن اختلاف دارند. عده ای منشا آن را ایتالیا می دانند و عده ای دیگر می گویند که ساز ویولن تکمیل شده ی ساز رباب است و از کشور های عربی آمده است.
این ساز درابتدا دارای یک سوراخ بر روی بدنه بوده، اما به تدریج این سوراخ حذف شده و سازی با سه سیم، سرآغازی برای ویولن تکامل یافته ی امروزی شده است. ساز ویولن بعد از قرن 11 در اروپا تکامل یافته و به طور وسیعی وجود داشت.
اولین سازنده ی ویولن گاسپارو برتولتی ایتالیایی بوده است که او را مخترع این ساز نیز می نامند. با اینکه از زمان اختراع اولین ویولن توسط گاسپارو برتولتی بیش از سه قرن می گذرد، اما تغییری در ساختار این ساز به وجود نیامده است.
قسمت های تشکیل دهنده ویولن:
وزن ویولون 400 گرم و از 58 قطعه ساخته شده است. ویولن از بخش های زیر تشکیل شده است:
آرشه یا کمان:
ترکه ای چوبی می باشد که در طول آن رشته های موی دم اسب کشیده شده و به دو سر آن ثابت شده است.
جعبه طنینی (جعبه ریزونانس):
این جعبه متشکل از سه بخش صفحه روئی، صفحه زیرین و زوارهای دور می باشد. در این ساز گریف، خرک و سیم گیر از جنس چوب آبنوس بوده و استحکام بیشتری دارد.
دسته یا گردن:
دنباله چوب آبنوس تکیه سیم ها است که در بالای آن محل انگشت گذاری نوازنده قرار گرفته است. نوازنده ویولن می تواند انگشت گذاری را در همه طول چوب آبنوس داشته باشد. جعبه کوچکی (جعبه کوک) در انتهای دسته وجود دارد که سیم ها داخل آن به دور گوشی های کوک می پیچند.
خرک:
خرک بین سیم ها و جعبه طنینی ارتباط برقرار می کند. تقسیم راه سیم ها، نگه داشتن سیم ها با ارتفاع خاص برای حرکت روی جعبه طنینی و انتقال ارتعاشات سیم ها به جعبه طنینی از نقش های خرک می باشد. استوانه چوبی کوچکی درون جعبه طنینی وجود دارد که ارتعاشات را به صفحه زیرین سازمنتقل کرده و سبب می شود فشار سیم ها به صفحه روئی ساز آسیب نرساند.
گریف:
گریف بخشی است که نوازنده با انگشت خود سیم را به آن می چسباند و در طول دسته ویولن چسبیده است و تا میانه جعبه ساز ادامه دارد. گریف از آبنوس ساخته شده است. نوازنده ویولن سیم را با انگشت به گریف چسبانده و اینگونه طول سیم را کوتاه می کند و نت های مختلف را می نوازد.
سیم گیر:
سیم گیر در نزدیک خرک قرار دارد و تا آخر تنه ویولن کشیده شده است. سیم گیر از چوب آبنوس ساخته شده و به دکمه ای که در قسمت پائین جدار تعبیه شده با زهی از جنس روده یا پلاستیک یا سیم وصل می گردد.
سیم ها:
در گذشته سیم های ویولن از روده گوسفند ساخته می شد اما امروزه در ساخت سیم های زیر از مفتول فلزی استفاده می شود و در سیم های بم تر، روی روده سیم فلزی نازکی می پیچند.
محل آغاز سیم ها جعبه کوچک سر سازاست. سیم ها در طول چوب آبنوس تکیه گاه سیم ها ادامه یافته، از روی خرک عبور کرده و در سیم گیر مهار می شوند.
سیم های ویولن، از زیرترین تا بم ترین سیم، به ترتیب پایین کوک می شوند. می (سیم اول)، لا (سیم دوم)، ر (سیم سوم)، سل (سیم چهارم). بنابراین اصوات سیم ها نسبت به یکدیگر، به ترتیب فاصلة پنجم را تشکیل می دهند.
نحوه دست گرفتن ساز ویولن
نوازنده ویولن باید بتواند با کمک گردن و شانه ویولن را نگاه دارد. سه نقطه چانه، شانه و دست چپ در هنگام نواختن ویولن با آن در تماس هستند و بخشی از بار دست گرفتن ساز را به دوش می کشند.
شانه و گردن:
نوازنده برای نگهداری ساز از شانه چپ کمک می گیرد. در هنگام گرفتن ساز شانه باید حالت افتاده داشته باشد و نوازنده نباید شانه خود را بالا بکشد اما اگر نوازنده دارای گردن بلند باشد ناچار است برای تحت تسلط قرار دادن ساز، شانه را بالا بکشد و گردن خود به سمت پایین خم کند.
میزان بالا بردن دست چپ:
ساز و دسته آن باید امتدادی افقی با زمین داشته باشند، به همین خاطر نوازنده باید دست چپ را تا جای ممکن بالا برد.
نوازنده نباید ساز را طوری بگیرد که دسته و سرپنجه ساز به سمت زمین و یا برعکس باشد. زیرا در صورت اول کشش بی مورد سبب می شود ستون مهره ها به سمت پایین افتد و خمودگی نوازنده، سبب اشکال در تنفس او شود. در صورت دوم نیز فشار به مهرهای گردن وارد می شود.
نکات کلی خرید ساز ویولن
این نکات ذکر شده در پلاس وی را هنگام خرید ویولن در نظر بگیرید:
- اگر مبتدی و تازه کار هستید، ساز گران قیمت نخرید، زیرا ممکن است به ساز صدمه بزنید.
- منظور از کیفیت ویولن، صدا نیست، ویولن خوب در برابر فشار خم نمی شود.
- به جای ویولن نو، می توانید یک ویولن دست دوم سالم تهیه نمایید.
- اندازه ی ویولن ها متفاوت است، برای افراد بالاتر از 9 سال ویو لن های با سایز 4/4 که به آنها Full Size گفته می شود، مناسب هستند.
- هنگام خرید ویولن به لوازم جانبی و نیازهای یک ویولن خوب توجه کنید.
- سعی کنید ساز را تنظیم شده، خریداری کنید.
- بدنه ی ویولن نباید ترک داشته باشد.
- لبه های کناری ساز باید از طرف بالا و پایین بیرون نزده باشند.
- دسته ساز باید صاف باشد.
- به ارتفاع سیم ها توجه داشته باشید.
- گوشی های ساز باید راحت بچرخند و عاری از گیر باشند.
- بهتر است جنس چوب ویولن، از افرا، صنوبر، آبنوس، بید و بلسان بنفش باشد.
