نکات مهم پیوند کلیه از قبل از عمل تا بعد از عمل پیوند کلیه
بعد از تشخیص نارسایی کلیه پزشک روش های درمان را آغاز می کند اما گاهی وضعیت به گونه ای است که بسیاری از نسخه ها و روش های درمان موثر نیستند و اینجاست که پیوند بهترین راه برای رهایی بیمار از وضعیت نامناسبش است. پیوند کلیه پر است از سوالات و نکاتی که باید هر دو طرف اهدا کننده و دریافت کننده کلیه با آگاهی کامل از آنها زیر تیغ جراحی بروند، مثل :
- پیوند کلیه چیست و چگونه انجام می شود؟
- آیا پیوند کلیه خطرناک است و عوارض دارد؟
- پیوند کلیه بهتر است یا دیالیز ؟
- اهدا کننده و دریافت کننده پیوند کلیه چه نکاتی را باید قبل و بعد از عمل پیوند رعایت کنند؟
- تغذیه مناسب بعد از جراحی پیوند چگونه باید باشد؟
تمام نکات پیوند کلیه از مراقبت های قبل تا عوارض و خطرات بعد از پیوند کلیه و علل پس زدگی پیوند کلیه را در این بخش از بهداشت و سلامت پلاس وی برایتان خواهیم گفت.
پیوند کلیه چیست؟
پیوند کلیه یا Renal transplantation عبارت است از کارگذاری کلیهٔ انسان از شخصی به شخص دیگر. در واقع یک پیوند موفق میتواند عمر را طولانی کند و کیفیت زندگی را بسیار افزایش دهد. علاوه بر این بیمار کلیوی از محدودیت های دیالیز و از تظاهرات برگشت پذیر اورمی خلاص می شود. جالب است بدانید در حد مقدمه بدانید که نزدیک به 90٪ از تمام بیماران در حالی پیوند کلیه را دریافت می کنند که کلیه های خودشان نیز سر جایشان قرار دارند.
پیوند کلیه چگونه انجام می شود؟
پیوند کلیه جراحی حساسی است که در آن جراح برش مایلی در ناحیهٔ ربع تحتانی شکم بیمار ایجاد می کند. بعد از کنار زدن لایه های پوستی، عضلات و پریتوئن عروق ایلیاک که درون لگن قرار دارند در دید جراح قرار می گیرند. در بیماران مرد طناب اسپرماتیک نیز باید کنار زده شود. شریان ایلیاک داخلی، انتخاب اول در پیوند با گرافت محسوب می شوند.
در جریان پیوند توسط کلمپ های قوی مثل بولداگ شریان ایلیاک داخلی و ورید ایلیاک خارجی مسدود می گردند؛ ابتدا باید شریان و سپس ورید به کلیه آناستوموز گردند که در این مرحله جریان خون کلیه به وضعیت طبیعی بر می گردد و در این مراحل باید فشار خون بیمار به دقت تحت کنترل قرار گیرد.
بخش نهایی و آخرین مرحله پیوند اتصال لگنچه و قسمت پروگزیمال حالب به مثانه است که یورترونئوسیستوستومی نام دارد. در این بخش برش کوچکی در دیواره قدامی- طرفی مثانه ایجاد و انتهای فوقانی حالب را به درون مثانه وارد کرده و درون مثانه با بخیه ثابت می شود. اصولا نیازی به گذاشتن درن در موضع جراحی نیست و در آخر یک سوند فولی برای کاهش فشار مثانه بیمار گذاشته می شود.
دیالیز بهتر است یا پیوند
هنگامی که کلیه های شما به دلیل نارسایی عملکرد مناسبی ندارد، نفرولوژیست معمولاً دو گزینه را به پیشنهاد می کند:دیالیز یا پیوند کلیه. بسیاری از اوقات بیماران دیالیزی منتظر پیوند کلیه هستند و مجبورند در این دوران دیالیز کنند بنابراین بسیار مهم است که شما از هر دو مورد آگاهی داشته باشید.
بعضی از بیماران هستند که درمان دیالیزی را درمان محدود کننده می دانند زیرا مراجعه کردن به بیمارستان برای انجام دیالیز برای آن ها به شدت وقت گیر است. از طرفی دیالیز فقط بخشی از عملکرد کلیه را بهبود می بخشد و بعد از آن، نفرولوژیست یا متخصص کلیه، حتماً باید شما را معاینه کند تا ببیند که وضعیت شما به حد مطلوب رسیده است یا خیر.
اما بسیاری از بیماران با پیوند کلیه می توانند کاملاً نرمال زندگی کنند و نسبت به دیالیز، وضعیت بهتری داشته باشند زیرا زندگی یک فرد دیالیزی، یعنی یک زندگی وابسته به دیالیز که شبیه به یک کلیه مصنوعی عمل می کند اما پیوند کلیه، زندگی را کاملاً متفاوت می کند و باعث می شود که افراد یک هدیه گران بها را به دست بیاورند و به زندگی خود به شکل طبیعی ادامه دهند.
آیا پیوند کلیه گزینه امنی محسوب می شود ؟
متخصصان در پاسخ به این سوال می گویند:ما همیشه به بیماران خود می گوییم که پیوند کلیه مانند هر جراحی دیگری خطرات خودش را دارد. از طرفی افراد باید داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی را مصرف کنند تا بدن شان عضو جدید را بپذیرد اما پیوند کلیه برای بسیاری از افراد یک گزینه عالی است؛ حتی بیمارانی که های ریسک هستند یا عمل آن ها ریسک بالایی دارد، مثل موارد زیر:
- بیماران در سنین بالا
- افراد با سیستم ایمنی سرکوب شده
- افراد با وضعیت های چند گانه
انواع اهدا کننده پیوند کلیه
به طور کلی دو نوع اهدا کننده کلیه وجود دارد:
1- اهداکننده زنده که به درخواست خود کلیه اش را می دهد و معمولا به اقوام نزدیک خود می تواند کلیه اهدا کند، زیرا سازگاری ژنتیکی فرد با اعضای خانواده اش و یا اقوام نزدیک بسیار زیاد است.
2- اهداکننده فوت شده:یعنی کلیه کسی که فوت شده ولی کلیه او هنوز سالم است و قابلیت کار کردن را دارد، به بیمار پیوند زده می شود.
عوارض پیوند کلیه
بله درست است پیوند کلیه عوارضی هم دارد؛ به دلیل اینکه در پیوند کلیه از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن استفاده می شود، گیرندگان پیوند کلیه در معرض ابتلا به عفونت و برخی از بدخیمی ها هستند. علاوه بر موارد فوق ممکن است بافت پیوندی دچار پس زدگی شود.
برای پیشگیری از این موارد درباره کلیه چه باید کرد؟
برای پیشگیری از عوارض مطرح شده، قبل از پیوند آزمایشات کامل فیزیکی برای تشخیص و درمان مواردی که می تواند بعد از جراحی پیوند باعث بروز مشکلاتی در بیمار شود، انجام می شود. تعیین نوع بافت، گروه خونی و کنترل آنتی بادی، برای تعیین هماهنگی بین بافت ها و سلول های دهنده و گیرنده ضروری است.
چرا پیوند کلیه پس می زند؟
در صورتی که ناسازگاری ژنتیکی بین فرد اهدا کننده و فرد گیرنده کلیه وجود داشته باشد، سیستم ایمنی فرد گیرنده، کلیه پیوندی را به عنوان بافت مهاجم شناسایی می کند. برای همین پیش از پیوند کلیه از فرد گیرنده و دهنده آزمایش های متعددی (از قبیل خون، تعیین نوع بافت، گروه خونی و کنترل آنتی بادی) گرفته می شود تا اندازه سازگاری ژنتیکی بررسی شود. اگر چه تا حدی این ناسازگاری ها با سرکوب دستگاه ایمنی بدن فرد گیرنده تعدیل می شود.
علائم پس زدگی کلیه چه می تواند باشد؟
علائم و نشانه های پس زدگی کلیه از جمله کاهش ادرار، ورم، تب، افزایش فشار خون، افزایش وزن و احساس سفت شدن کلیه پیوندی را همواره به خاطر داشته باشید.
اگر پیوند کلیه پس زده شود، چه باید کرد؟
اگر پیوند پس زده شود، بیمار باید برای دیالیز مراجعه کند و اگر علایمی مانند تب و درد در او دیده شد متاسفانه کلیه پیوند خورده، باید درآورده شود. اگر چند روز پس از جراحی، پیوند پس بزند باید کلیه را خارج کرد، ولی اگر چند ماه دوام بیاورد، گفتنی است به ندرت فرد با مشکلی روبرو خواهد شد.
مراقبت ها و تغذیه بعد از پیوند کلیه
بسیاری از بیماران پس از پیوند کلیه، اشتهای بهتری پیدا می کنند و به طور ناخواسته دچار افزایش وزن می شوند؛ پس باید دقت داشته باشید که برای جلوگیری از افزایش وزن، خودتان را همیشه وزن کنید؛ همچنین از خوردن غذاهای پرکالری مانند غذاهای چرب، شیرینی ها، کلوچه و سایر غذاهای غنی از چربی یا شکر، خودداری ورزید. غذای شما باید کم نمک و کم چربی باشد پس از خوردن غذاهای آماده مثل سوسیس، کالباس، پیتزا و غذاهای رستورانی پرهیز کنید. همچنین خوردن غذاهای کنسروی مثل تن ماهی و انواع غذاهای کنسرو شده و کله پاچه توصیه نمی شود.
با خوردن غذاهای زیر می توانید، دریافت کالری را کنترل کنید:
- فرآورده های شیری بدون چربی
- نوشابه های بدون شکر مانند نوشابه های رژیمی
- سبزی ها و میوه های تازه
- گوشت بدون چربی، مرغ بدون پوست و ماهی
شما باید نکات مهمی را در مورد غذاهای کربوهیدراتی بدانید:
- کربوهیدرات ها از طریق مصرف شکرها و نشاسته ها به دست می آیند. آن ها سوخت و انرژی بدن را تأمین می کنند. زمانی که داروهای کورتن مصرف می کنید، استفاده از مقادیر زیاد کربوهیدرات برای بدن شما، مشکل زا است و می تواند منجر به افزایش قند خون و ایجاد دیابت شود.
مراقبت های کلی بعد از پیوند کلیه
- بیمار داروهای تجویز شده توسط پزشک را سر وقت و به طور کامل مصرف کنید.
- حداقل 6 تا 8 هفته بعد از عمل جراحی پیوند کلیه اجازه ندهید بیمار جسم سنگینی را بلند کند و یا فعالیت بدنی شدید داشته باشد.
- مدت 2 تا 3 ماه بعد از عمل جراحی بیمار نباید جسم سنگین تر از 9 کیلو گرم را بلند کند و حداقل 4 تا 6 ماه بعد از جراحی نباید جسم سنگین تر از 18 کیلو را بردارد و بلند کند.
- بستن کمربندهای تنگ ممنوع.
- رعایت بهداشت محیط و بهداشت فردی بسیار مهم است.
- شستن مکرر دست ها برای پیشگیری از عفونت های احتمالی بسیار حائز اهمیت است.
- به علت افزایش حساسیت پوست به نور آفتاب در نتیجه مصرف داروهای پیوندی بهتر است در معرض نور مستقیم آفتاب قرار نگیرید و اگر مجبور به بودن در معرض آفتاب بودید، می توانید از کلاه نقاب دار استفاده نمایید و حتما ضد آفتاب بزنید.
- اگر دریافت کننده کلیه خانم باشد حداقل یک سال بعد از عمل جراحی پیوند کلیه نباید باردار شود.
- بیمار خانم اگر فرزند شیرخوار دارد، نباید به او شیر دهد، زیرا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی که بیمار بعد از پیوند کلیه مصرف می کند، می تواند از طریق شیر مادر وارد بدن نوازد شود. این داروها برای کودک مضرند.
- از افزایش وزن بپرهیزید، چون میزان برخی از داروها بر اساس وزن شما محاسبه می شود و با افزایش وزن باید به مقدار زیادتری استفاده شوند که قطعا به دنبال آن عوارض دارویی خیلی بیشتر خواهد بود.
- درصورتیکه ازدواج کرده اید، در مورد زمان از سرگیری فعالیت های جنسی با پزشک یا پرستار تیم پیوند مشورت کنید. به طور معمول یک ماه پس از پیوند در صورتی که آمادگی داشته باشید می توانید فعالیت های جنسی را از سربگیرید.
- حداقل تا 6 هفته بعد از عمل جراحی باید به بیمار در رانندگی کردن کمک کنید. اگر نمی توانید این مدت همیشه خودتان رانندگی بیمار را کنید، از سایر اعضای خانواده و یا دوستان خود برای این کار کمک بگیرید.
- یک برنامه منظم ورزشی برای بیمار تعیین کنید تا به بهبودی عمل جراحی، سلامتی کل بدن و سلامت روحی او کمک کرده باشید.
- تحت نظر پزشک با ورزش های کششی شروع کنید و پیاده روی را به آن اضافه کنید.
- بعد از بهبود محل برش جراحی، به بیمار می توانید کمک کنید تا ورزش دوچرخه سواری، تنیس، شنا و حتی ورزش های هوازی را انجام دهد.
- بیماران خانم بعد از پیوند کلیه بایستی سالی یک بار آزمایش پاپ اسمیر (برای تشخیص سرطان دهانه رحم) را انجام دهند، زیرا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، احتمال ابتلا به برخی انواع سرطان را افزایش می دهند.
در چه شرایطی بعد از پیوند کلیه باید به پزشک مراجعه کنیم؟
- در صورتی که بیمار تب 7/37 درجه سانتی گراد و بالاتر دارد.
- چنانچه علائمی مشابه بیماری آنفلوآنزا دارد.
- درد جدیدی در اطراف محل پیوند شروع شده است.
- چاقی و افزایش وزن ناگهانی داشته و یا طی 24 ساعت 1 کیلوگرم به وزن او اضافه شده است.
- تجمع مایعات (آب آوردن) در بدن.
- میزان دفع ادرار به طور واضحی کم شده است.
