در ارتقاء سلامت فرد، ورزش درمانی اهمیت زیادی دارد. خصوصاً در بیمارانی که بدلیل درد، التهاب، محدودیت حرکتی مفاصل و آسیبهای عصبی دچار بی حرکتی یا کم تحرکی بوده اند. پس هدف نهایی از یک برنامه توانبخشی موفق، رساندن بیمار به بالاترین سطح توانایی می باشد که برای حصول این نتیجه آموزش ورزش جایگاه مهمی دارد. در زیر به برخی تأثیرات ورزش در سلامت افراد اشاره می نماییم.
1.بیماریهای مفصلی و عضلانی و استخوان
استخوان ها در محل مفصل یک روکش غضروفی و گاهی اسفنج مانند دارند که مانند یک تشک از صدمه زدن به استخوان جلوگیری می کند. ضمناً باید ماهیچه ها که مفصل را پوشش می دهند همیشه قدرت عضلانی کافی داشته باشند. اگر ماهیچه ها ضعیف باشند نه تنها انسان بار کمتری می تواند حمل کند و زودتر خسته می شود، بلکه مفاصل هم دچار سائیدگی بیشتری می شوند، که به این بیماری آرتروز می گویند و درمانی بهتر از ورزش ندارد.
در ساختمان استخوان سلول هایی وجود دارد که مدام کلسیم را در استخوان رسوب می دهند و همچنین سلول های دیگری که کلسیم را از استخوان بیرون می کشند. این دو نوع سلول باید بصورت هماهنگ کار کنند. ورزش این هماهنگی را بیمه می کند. ورزش نکردن و طرز نشستن بد، باعث می شود که یک طرف استخوان بیشتر از کلسیم تهی می شود و طرف دیگر استخوان محکم تر می گردد. حالا اگر به یک غیر ورزشکار بگویید که راست بنشیند، راست نشستن او با درد همراه می شود. او فقط می تواند با ورزش در یک زمان طولانی معالجه شود.
درد مفصل
این سائیدگی یکطرفه در ستون فقرات بیماری های شدیدی را بوجود می آورند. 70 درصد سردردها، 50 درصد دردهای شانه و بازوها از سائیدگی و آرتروز مهره های گردن و ضعف ماهیچه های آن ناشی می شوند. دردهای کمر و دیسک از ضعف ماهیچه های پشت و ماهیچه های شکم ناشی می شود و ورزش از بروز آنها جلوگیری می کند و درمان آنها بسیار اهمیت دارد.
اگر مفاصل شما بدون آسیب دیدگی ناگهانی دردناک می شوند، اغلب به خاطر بد نشستن در مقابل تلویزیون، بد نشستن هنگام شنیدن یک سخنرانی و یا بد نشستن پشت میز تحریر است. در اینگونه مواقع بهترین درمان گرم نگهداشتن مفصل و حرکات ورزشی همان مفصل است.
گاهی التهابات مفصلی در اثر رسوبات ناشی از تغذیه غلط بوجود می آیند. خوردن زیاد گوشت، چربی و شیرینی جات در مفاصل رسوباتی بوجود می آورند. این رسوبات به مانند یک جسم بیگانه التهاب بوجود می آورند (مفصل ورم می کند، گرم می شود و پوست روی آن قرمز می شود). فقط اگر همراه با التهاب مفصل یا مفاصل تب شدید پیش بیاید، ممکن است که روماتیسم باشد. اگر تب نداشته باشید، التهاب مفصل با یک یا دو روز استراحت و بکار بردن کیسه آب یخ بهبود پیدا می کند. البته از نظر تغذیه نیز میبایست پرهیز لازم انجام شود. جالب است که در طب سنتی ایران و در طب سنتی آلمان خوردن آب لیمو و سرکه تجویز می شود.
دو دسته از بیماریها، 90 درصد اتاق انتظار پزشکان را پر می کنند و 90 درصد مخارج بهداشتی را به خود اختصاص می دهند و این دو دسته بیشترین نفع را از ورزش درمانی می برند.
بیماریهای قلب و گردش خون که ورزش میتواند از این بیماری ها پیشگیری، و در صورت وقوع، به درمان کمک کند و از مدت معالجه و کاهش درمان بکاهد.
2.بیماری های قلب و گردش خون
این نوع بیماری ها اگر علت مادرزادی نداشته باشند، که این نوع بی اندازه کمیاب است، با ورزش پیشگیری و درمان می شوند. نشستن زیاد، بواسیر و واریس می آورد که هر دوی آنها بیماری شبکه سیاهرگی می باشند. برای درمان فشار خون، پزشکان پیاده روی و دوندگی تجویز می کنند. کسی که روزانه اقلاً به مدت یک یا دو دقیقه با حرکت ورزشی به عرق ریختن بیافتد، و نبض او تا 140 بار در دقیقه بزند، به خاطر گردش سریع خون در سرخرگها و سیاهرگ ها به آهکی شدن دیواره رگها که همان تصلب شرائین باشد دچار نمی شود.
ورزش و پیاده روی
3.پوکی استخوان
صرفنظر از علل متعدد و گسترده بوجود آورنده پوکی استخوان، بهترین عامل پیشگیری کننده و حتی درمان بخش این عارضه ورزش درمانی است. اصول انجام تمرینات ورزش در این رابطه باید به دقت در نظر گرفته و آموزش داده شود. به عبارتی بر اساس شدت این عارضه، تمرینات ورزشی خاصی را می بایست انجام داد. بسیاری از تمرینات ورزشی در موارد پوکی استخوان شدید، ممنوع هستند و بسیاری از تمرینات ورزشی نیز هیچ تاثیری بر پیشگیری یا درمان پوکی استخوان ندارند (همچون شنا).
بنابراین مهمترین روش ورزش درمانی که برای بیماران مبتلا یا در معرض پوکی استخوان توصیه می شود، ورزشهای توام با تحمل وزن یا اعمال فشار بر سیستم اسکلت بدن است. این ورزشها همانند پیاده روی، دویدن، کوهنوردی و غیره می باشد.
اساس و پایه اِعمال وزن و تاثیر آن بر پیشگیری و درمان پوکی استخوان بخوبی شناخته شده است و در کنار این تمرینات تغذیه صحیح نیز کاملا ضروری است.
درمان پوکی استخوان
در این راستا، پزشکان معتقد به تجویز نسخه ورزشی هستند. یعنی همانطور که یک بیمار نسخه دارو از پزشک دریافت می کند و دقیقاً آن داروها را به تعداد، با دوز مناسب و توضیحات نحوه استفاده از داروخانه تحویل می گیرد، تجویز ورزش نیز همین قانون را دارد. بنابراین همانطور که هیچ فردی مستقیماً به داروخانه نمی رود تا برای درد قلبش دارو دریافت کند یا هیچ پزشکی به مریض نمی گوید برو داروخانه بگو داروی ضد درد قلبی بدهند، ورزش هم همینطور است. هیچ وقت نباید بیماران خودسرانه اقدام به ورزش کنند یا پزشکان به بیمار بگویند برو ورزش کن، بلکه عیناً همانند دارو باید نوع، میزان، شدت ( قدرت) و مدت آن تجویز شود و تنها پس از اطمینان از یادگیری کامل بیمار از نحوه اجرای ورزش ها و صحت عملکرد بیمار او را مرخص کنند.
