چک امن دیجیتال (چکاد) چیست؟ +راهنمای استفاده از سامانه چکاد

دیجیتالی‌شدن زندگی، خیلی از کارها و فرایندهای بانکی را تغییر داده و انجام بسیاری از کارها را آسان‌تر کرده است. بانک‌ها هم در سال‌های اخیر تلاش داشته‌اند که از امکانات عصر دیجیتال برای افزایش امنیت عملیات بانکی، بهره ببرند. یکی از اقدامات بانک‌ها در این راستا، ارائه چک الکترونیکی بوده است.

درست مثل چک کاغذی، چک الکترونیکی به عنوان صورت‌حساب انتقال پول از یک حساب بانکی به حساب دیگر عمل می‌کند. با این حال، این فرایند بسیار کارآمدتر از چک کاغذی است، چون همه مراحل آن به صورت الکترونیکی تکمیل می‌شود و از امنیت و سرعت بیشتری هم برخوردار است.

در ایران، سامانه‌ای که امکان پردازش چک الکترونیکی را می‌دهد، سامانه چک امن چکاد است. برای آشنایی بیشتر با این سامانه و مزایای آن، با ما همراه شوید.

همان‌طور که دنیای تجارت الکترونیک در اواخر دهه 90 و اوایل دهه 2000 رشد کرد، مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارها به روشی برای ارسال و دریافت پرداخت‌های دیجیتالی ایمن و دقیق نیاز داشتند. چک‌های الکترونیکی برای پاسخ به این نیاز ایجاد شدند.

بانک‌ها به سادگی تمام قوانین و مقرراتی را که بر چک‌های کاغذی حاکم است برای چک‌های الکترونیکی اعمال می‌کنند. چک الکترونیکی وسیله‌ای برای پرداخت آنلاین از طریق اینترنت یا شبکه‌های دیگر است که برای انجام همان وظایف چک کاغذی، طراحی شده است. در واقع، چک الکترونیکی اولین روش پرداخت دیجیتالی بود که اولین‌بار هم توسط خزانه‌داری آمریکا استفاده شد.

چک‌های الکترونیکی، جایگزین راحت‌تر و مطمئن‌تری برای چک‌های کاغذی در نظر گرفته می‌شوند. درواقع این نوع چک‌، به مراحل کمتری برای ایجاد و پردازش نیاز دارد و فرصت‌های کمتری برای گم‌شدن، سرقت یا تعدیل جعلی چک‌ها باقی می‌گذارد. در ایران از چک الکترونیکی در آبان 1401 رونمایی شد.

امکان جعل و تحریف چک کمتر می‎‌شود: چک الکترونیکی مزایای زیادی دارد. چک‌های الکترونیکی می‌توانند با اقدامات امنیتی اضافی مثل احراز هویت چندعاملی، امضای دیجیتال و اشکال رمزگذاری دیجیتالی متعددی که برای جلوگیری از دسترسی هکرها به آنها طراحی شده است، محافظت شوند. بنابراین می‌توان گفت چک الکترونیکی نسبت به همتایان سنتی خود ایمنی بیشتری دارند.

عدم نیاز به ارسال نسخه فیزیکی چک: حمل‌کردن چک کاغذی همیشه استرس گم‌شدن یا دزدیده‌شدن را با خودش داشته است. یک کلاهبردار برای سوءاستفاده از چک کاغذی، نیازی به مهارت بالایی ندارد و همه ما داستان‌های مختلفی در این باره شنیده‌ایم. فیلم جذاب «اگه می‌تونی منو بگیر (Catch Me If You Can)»، که داستان زندگی یک جاعل چک را روایت می‌کند، بهترین نمونه برای نشان‌دادن دردسرهای چک کاغذی است.

عدم نگرانی در مورد ثبت شدن چک در سامانه: در مقایسه با چک‌های کاغذی، چک‌های الکترونیکی با سرعت خیلی بیشتری ثبت و پردازش می‌شوند. کسب‌وکارها و مشتریان یک تأیید الکترونیکی فوری پرداخت را در یک ایمیل یا یک فایل PDF با قابلیت ذخیره آسان دریافت می‌کنند.

کمک به محیط زیست: چک‌های الکترونیکی ضایعات کاغذ را کاهش می‌دهند.

همان‌طور که گفتیم، پردازش چک الکترونیکی مشابه پردازش چک کاغذی است اما سریع‌تر است. به جای اینکه مشتری به صورت دستی چک کاغذی را پر کند و آن را برای کسب‌و‌کاری که باید پرداخت کند بفرستد، فناوری اجازه می‌دهد تا این فرایند به صورت الکترونیکی انجام شود. این کار علاوه‌بر افزایش امنیت، باعث صرفه‌جویی در زمان می‌شود.

«چکاد» که مخفف عبارت «سامانه چک امن دیجیتال» است، بستری است که امکان استفاده از چک الکترونیکی را فراهم می‌کند. در آبان 1401، بانک مرکزی از سامانه چکاد یا همان چک الکترونیکی، رونمایی کرد. پیاده‌سازی و اجرای سامانه چکاد، آخرین مرحله از اجرای اصلاح قانون چک بود که در دستور کار دولت قرار داشت. سامانه چک امن چکاد امکان صدور چک الکترونیکی را فراهم کرده است.

بنابراین همه مشتریان بانکی که شرایط دریافت دسته چک را داشته‌اند، می‌توانند برای انجام عملیات مربوط به چک الکترونیکی هم اقدام کنند.

واقعیت این است که تمام مزایایی که برای چک الکترونیکی عنوان کردیم، بدون سامانه چک امن چکاد، وجود نخواهند داشت. چکاد است که به شما امکان استفاده از چک الکترونیکی را می‌دهد. بنابراین مهم‌ترین مزایا و خدمات ارائه‌شده توسط سامانه چکاد عبارت‌اند از:

• سرعت بالای ثبت و پردازش چک‌های الکترونیکی

• عدم نیاز به ارسال نسخه فیزیکی چک

• حذف نگرانی افراد درخصوص ثبت چک در سامانه پیچک

• امکان فعال‌سازی سرویس

• درخواست دسته‌چک

• صدور چک دیجیتالی

• وصول درون‌بانکی و بین‌بانکی چک

• انتقال چک

• ضمانت چک دیجیتالی

• ابطال و مسدودی چک

سامانه چکاد به شما امکان می‌دهد خدماتی چون درخواست صدور دسته چک دیجیتال، پیگیری درخواست صدور دسته چک دیجیتال، مشاهده دسته چک صادرشده و برگه‌های چک دیجیتال، صدور چک، مشاهده چک‌های دریافتی، انتقال چک دیجیتال و نقد کردن چک یا واریز به حساب خود را دریافت کنید.

اگر قصد صدور چک الکترونیکی از طریق سامانه چکاد را دارید، ابتدا باید در یکی از بانک‌های کشور، حساب جاری باز کنید. برای استفاده از این سامانه دو مرحله مهم وجود دارد که باید انجامشان دهید.

1. دانلود برنامه همراه بانک: برای ورود به سایت برنامه چک امن چکاد مراحل زیر را طی کنید:

• ابتدا باید به سایت بانکی که در آن حساب جاری دارید بروید و برنامه همراه بانک آن بانک را دانلود کنید.

• برای مثال اگر مشتری بانک ملی هستید، باید برنامه «همراه بام ملی» را نصب کنید.

• بعد از اینکه برنامه همراه بانک را نصب کردید، یک نام کاربری و کلمه عبور دریافت خواهید کرد.

نام کاربری و کلمه عبور علاوه‌بر اینکه برای ورود به همراه بانک کاربرد دارد، برای ورود به سامانه چکاد هم استفاده می‌شود.

2. فعال‌سازی برنامه هامون و ثبت امضای دیجیتال: اگر شما مجوز صدور دسته چک از بانک خود را داشته باشید، گزینه سامانه چکاد برای شما فعال می‌شود. بنابراین به برنامه همراه بانک بروید و روی گزینه فعالسازی انتخاب کنید. با زدن این گزینه اپلیکیشن از شما می‌خواهد که اپلیکیشن «هامون» بانک مرکزی را دریافت و امضای دیجیتال خود را ثبت کنید.

برای ثبت امضای الکترونیک پس از دانلود برنامه هامون باید آن را فعال‌سازی کنید. فعال‌سازی به صورت حضوری و غیرحضوری انجام می‌شود. برای احراز هویت غیرحضوری باید کد ملی و پاسخ سؤال تصادفی را وارد کنید.

در مرحله‌ی بعد کد اعتبارسنجی را که به تلفن همراه شما ارسال شده وارد و گزینه‌ی احراز هویت غیرحضوری را انتخاب کنید. پس از اینکه استعلام انجام شد، اطلاعات هویتی را در صفحه‌ی بعد وارد و تأیید کنید. مرحله‌ی بعد احراز هویت تصویری است که باید یک ویدیوی ۵ ثانیه‌ای از خود بارگذاری کنید. سپس با انتخاب گواهی رمز دسترسی به گواهی تعیین شده و گواهی روی برنامه هامون صادر می‌شود.

برای فعال‌سازی چکاد به منوی مربوطه در همراه بانک مراجعه و گزینه‌ی فعال‌سازی را انتخاب کنید. پس از ثبت امضای الکترونیک از طریق برنامه هامون خدمت مورد نظر فعال خواهد شد.

پس از مراجعه به گزینه درخواست صدور دسته‌چک دیجیتال، با انتخاب شماره حساب جاری خود و تعیین تعداد برگ دسته‌چک پیامکی حاوی رمز یکبار مصرف برایتان ارسال می‌شود. در صورت ورود صحیح رمز درخواست جهت صدور دسته چک دیجیتال به بانک ارسال می‌شود.

پس از طی مراحل اداری و کنترل‌های لازم در شعبه افتتاح‌کننده حساب دسته چک دیجیتال برای شما صادر خواهد شد.

هنگامی که فرایند صدور دسته چک در شعبه در جریان است می‌توانید با انتخاب گزینه پیگیری درخواست صدور دسته چک دیجیتال از وضعیت کلی درخواست مطلع شوید.

برای مشاهده دسته چک صادرشده و برگه‌های چک دیجیتال گزینه‌ی دریافت اطلاعات دسته چک در همراه‌بانک را انتخاب کنید. همچنین می‌توانید با انتخاب دسته چک کلیه‌ی برگه‌های چک را به همراه وضعیت آن‌ها اعم از قابل صدور، مصرف‌شده، نقدشده یا باطل‌شده مشاهده کنید.

برای صدور چک در همراه بانک خود یکی از برگه‌های چک صادرنشده خود را انتخاب و کد ملی گیرنده چک را وارد نمایید. در ادامه لازم است مبلغ چک و تاریخ سررسید و شرح صدور چک را وارد و تأیید کنید. پس از ثبت امضای دیجیتال از طریق برنامه هامون چک صادر و مشخصات آن در همراه بانک نمایش داده خواهد شد.

لیست چک‌های صادرشده در وجه شما در گزینه‌ی کارتابل و کارسازی چک‌های دریافتی قابل مشاهده است. لازم است ابتدا امضای الکترونیک خود را از طریق برنامه هامون ثبت و سپس در همراه بانک لیست چک‌های دریافتی را مشاهده کنید.

به منظور انتقال دریافت‌شده به فرد دیگر در قسمت مشاهده کارتابل و کارسازی گزینه انتقال را انتخاب و کد فردی که چک قرار است به او منتقل شود را وارد کنید. پس از ثبت امضای الکترونیکی در برنامه هامون چک به فرد مربوطه منتقل و از کارتابل شما خارج خواهد شد.

برای نقد کردن یا واریز مبلغ چک به حساب خود می‌توانید به شعبه مراجعه یا به صورت غیرحضوری از طریق همراه‌بانک اقدام کنید.