کاربرد و عوارض داروی پروژسترون در اشکال آمپول ، قرص و شیاف

پیش از معرفی انواع دارویی باید بدانید که پروژسترون چیست

پروژسترون یک هورمون زنانه و استروئید بیست و یک کربنه است که در تنظیم تخمک گذاری و قاعدگی نقش دارد. داروی پروژسترون برای ایجاد دوره قاعدگی در خانم هایی که هنوز وارد مرحله یائسگی نشده اند اما به دلیل کمبود هورمون پروژسترون، دچار قاعدگی نیز نمی ‎شوند، استفاده می ‎شود. از این دارو همچنین به منظور جلوگیری از رشد استر در رحم زنان یائسه، در پیشگیری از حاملگی، سقط، درمان آمنوره، هورمون تراپی نیز استفاده می شود.

قرص پروژسترون

در قرص مدروکسی پروژسترون از هورمون های زنانه استفاده شده است و اغلب برای درمان مشکلات جنسی و هورمونی بانوان مورد استفاده قرار می گیرد. البته لازم به ذکر است که مصرف این قرص با محدودیت ها و عوارض جبران ناپذیری همراه است که باید طبق نظر پزشک آن را مصرف کرد.

قرص مدروکسی پروژسترون، نوعی استروژن سنتتیک است. پروژسترون یکی از هورمون هایی است که سیکل قاعدگی و تخمک گذاری را کنترل می کند و ماهانه یک تخمک را از تخمدانها آزاد میکند. پروژسترون همچنین به آماده سازی دیواره رحم برای بارداری کمک کرده و در هر ماه بعد از اینکه بارداری اتفاق نمی افتد دیواره رحم فرو میریزد و منجر به شروع قاعدگی می شود.

چرا قرص مدروکسی پروژسترون تجویز میشود؟

رایج ترین قرص برای درمان اختلالات مختلف مربوط به سیکل قاعدگی است که اغلب بدلیل عدم تعادل هورمونی ایجاد میشود.این اختلالات شامل خونریزی غیر طبیعی و نامنظم رحم، آمنوره (قطع شدن پریود)، اندومتریوز و خونریزی شدید و یا زمانی که سلول تخم خارج از رحم در حال رشد است، می باشد.

مدروکسی پروژسترون اغلب برای القا خونریزی و یا پریود شدن در زنانی که بطور منظم پریود نمی شوند استفاده میشود و یا گاهی به مدت کوتاه برای باردار شدن به همراه سایر داروهای تحریک کننده تخمدان مانند کلومیفن تجویز میشود.

آمپول پروژسترون چیست؟

این آمپول حاوی هورمون زنانه پروژسترون است و برای درمان پریود نشدن و خونریزی های رحم بدلیل کمبود پروژسترون مورد استفاده قرار می گیرد. اگر بعد از گذشت 2 هفته تا 10 روز از تزریق پریود نشدید باید دورباره به پزشک مراجعه کنید.

موارد قابل توجه قبل از مصرف این دارو

در صورت دارا بودن شرایط زیر از مصرف آمپول پروژسترون خودداری کنید:

• خونریزی غیر طبیعی واژن که مورد بررسی پزشک قرار نگرفته است؛
• سابقه سرطان پستان
• بیماری کبد
• آلرژی به مواد آن
• باردار بودن
• اگر در طی سال های گذشته دچار سکته مغزی ، سکته قلبی و یا لخته شدن خون شده اید
• در صورتی که اخیرا سقط جنین داشته اید
• استفاده از پروژسترون می‎ تواند خطر لخته شدن خون، سکته مغزی، جمله قلبی یا سرطان پستان را افزایش دهد.

برخی از انواع این دارو، ممکن است حاوی روغن بادام زمینی باشد , بنابراین در صورتی که نسبت به این ماده حساسیت دارید از استفاده از آن صرف نظر کنید .بخش سلامت پلاس وی تاکید می کند که برای اطمینان از اینکه این دارو برای شما بی خطر است، در صورت دارا بودن بیماری های زیر، پزشک خود را در جریان قرار دهید:

• بیماری های قلبی
• مشکلات گردش خون
• میگرن
• آسم
• بیماری های کلیوی
• تشنج یا صرع
• سابقه افسردگی
• عوامل خطر بیماری عروق کرونر (مانند فشار خون بالا، دیابت، لوپوس، کلسترول بالا، سابقه خانوادگی بیماری های عروق کرونر،سیگار کشیدن، اضافه وزن)

 پروژسترون در بارداری

همچنین در صورتی که باردار هستید پزشک خود را در جریان قرار دهید زیرا مصرف این دارو به جنین آسیب می ‎رساند.

استفاده از این دارو در دوره شیردهی نیز توصیه نمی ‎شود، چرا که این دارو وارد شیر مادر شده و به کودک آسیب می‎ رساند.

تاثیر آمپول پروژسترون بر جنین

معمولا در دوران بارداری تجویز و مصرف آمپول پروژسترون تا هفته 12 انجام می شود و بعد از هفته 12 بارداری به بعد مصرف آنها پر خطر است، احتمال سقط جنین را بالا می برد و باعث تغییراتی در ایجاد دستگاه تناسلی جنین دختر ی شود.

شیاف پروژسترون

استفاده از شیاف پروژسترون در بارداری سبب افزایش و پایداری آندومتر و نگاهداشتن جنین در جدار آندومتر میشود و نقش مهمی در حفظ حاملگی و پیشگیری از سقط عادتی و سقط تهدیدکننده دارد.

دلایل افت و کمبود پروژسترون در بدن

تحت استرس بودن :

استرس از قوی ترین و مهم ترین علل ابتلا به کمبود پروژسترون در بیشتر افراد است. افزایش سطح هورمون کورتیزول که همان هورمون استرس است باعث مسدود شدن گیرنده های پروژسترونی و در نتیجه کاهش عملکرد پروژسترون در بدن می شود. خانم هایی که قصد بارداری و مادر شدن را دارند، ابتدا باید استرس را از خود دور کنند.

استروژن های محیطی

ترکیبات شیمیایی مشابه استروژن ها که به Xenoestrogen ها معروف اند،در محیط اطراف و غذاهای مصرفی ما وجود دارد . زاینواستروژن ها باعث می شوند که بدن پاسخ قوی تری به استروژن داده و آن را بیش از آنچه هست تلقی کند. و پاسخ پروژسترون به این وضعیت کاهش تولید و در نهایت ابتلا به کمبود پروژسترون در بدن است.

افراط در ورزش

ورزش افراطی می تواند به افت سطح پروژسترون منجر شود. از طرفی ورزش برای تعادل ترشح و عملکرد هورمون ها جدا ضروری است.

پس برای رسیدن به تاثیرات بهینه ورزش در بدن بهتر است متوسط روزانه 30 تا 60 دقیقه ورزش را در برنامه خود داشته باشید.

شایع ترین علامت های کمبود پروژسترون در خانم ها

• اختلالات قاعدگی
• ناباروری
• آکنه و جوش های پوستی، شکنندگی ناخن ها و خشکی پوست
• افسردگی، استرس و تغییرات خلق و خو
• کاهش سرعت متابولیسم، چاقی مخصوصا در ناحیه شکم و افزایش تمایل به مصرف شکر
• میگرن، سردرد، دردهای مفصلی و همچنین علائم برخی آلرژی ها

پروژسترون در مردان

مردان نیز برای سلامت جسمی و عملکرد جنسی خود به پروژسترون نیاز دارند. سطح هورمون پروژسترون در مردان بالغ در حد سطح پروژسترون زنان در فاز فولیکولار چرخه قاعدگی است. اما با ورود زنان به فاز لوتئال چرخه قاعدگی ،یعنی پس از تخمک گذاری، سطح پروژسترون در خانم ها به بیش از دو برابر افزایش می یابد.

هورمون پرسترون در مردان اثرخاصی ندارد و در مسیر سنتز تستوسترون و مینرالوکورتیکوییدها در بیضه و غدد فوق کلیه تولید شده و واردخون می شود، وارد هیچ بافتی نمی شود و وظیفه خاصی ندارد . اگر مقدار آن افزایش یابد، محصولات نهایی ساخته شده از آن نیز مانند تستوسترون وآلدوسترون ، باید افزایش پیدا کند .اضافه شدن پروژسترون در مردان علایم خاص خود را دارد.

روش های افزایش طبیعی پروژسترون

هیچ غذایی به طور طبیعی حاوی پروژسترون نمی باشد. با این وجود برخی مواد غذایی خاص تاثیر مثبتی برمیزان پروژسترون در بدن دارندمانند :

• ویتامین C
• ویتامین E
• روی
• ال آرژنین
• کرم پروژسترون طبیعی
• گیاه پنج انگشت (castus agnus)
• فرآورده های سویا تخمیر شده

اندازه گیری هورمون پروژسترون

به وسیله نمونه گیری وریدی از دست می توان میزان این هورمون در خون را تشخیص داد. انجام این آزمایش احتیاج به شرایط خاص و ناشتایی ندارد. در برخی مواقع پزشک برای نمونه گیری خانم ها زمان خاصی از قاعدگی را مشخص می نماید.

موارد و مقدار مصرف داروی پروژسترون

الف) آمنوره

بزرگسالان 

مقدار mg/day 10-5 به مدت 8-6 روز تزریق عضلانی می شود که معمولاً 10-8 روز پیش از آغاز دوره قاعدگی قابل انتظار شروع می شود. خونریزی 72-48 ساعت پس از قطع مصرف ممکن است رخ دهد.

ب) خونریزی ناشی از اختلال عملکرد رحم

بزرگسالان 

از راه تزریق عضلانی، مقدار mg/day 10-5 به مدت 6 روز مصرف می شود یا مقدار 100-50 میلی گرم به صورت مقدار واحد تزریق عضلانی می شود.

چگونه باید از دارو پروژسترون استفاده کرد ؟

از پروژسترون دقیقا به همان گونه که برای شما تجویز شده استفاده کنید. تمام دستورالعمل های موجود بر روی برچسب دارو را دنبال کنید. از مصرف این دارو در مقادیر بیشتر و یا کمتر از مقدار توصیه شده خودداری کنید. این دارو، گاهی اوقات فقط باید در مدت زمان کوتاهی مانند 10 الی 12 روز در هر چرخه قاعدگی مورد استفاده قرار گیرد , بنابراین از دوز تجویز شده دارو پیروی کنید. در صورتی که بخشی از دستورالعمل استفاده از دارو برایتان روشن نبود، از پزشک خود راهنمایی بخواهید.

کرم پروژسترون را طبق دستور پزشک، بر روی پوست خود بمالید.

دوز تجویز شده از طریق کپسول و قرص های خوراکی معمولا چیزی حود 400 میلی گرم هورمون پروژسترون است که باید قبل از خواب و به مدت 10 روز مورد استفاده قرار گیرد.

دوز تجویز شده از طریق ژل واژن معمولا حدود 45 میلی گرم در روز است که باید حداکثر در 6 مرتبه مورد استفاده قرار گیرد . در صورت عدم پاسخگویی دارو ممکن است پزشک مقدار ژل را تا 90 میلی گرم در روز و استفاده در 6 مرتبه در طول شبانه روز افزایش دهد.

دوز تجویز شده این دارو به صورت آمپول نیز چیزی حدود 5 تا 10 میلی گرم به صورت روزانه است که طی یک بار تزریق صورت می ‎پذیرد. تزریق این دارو به مدت 6 الی 8 روز متوالی مورد نیاز خواهد بود.

در صورت براورده شدن نیاز تخمدان ها نسبت به هورمون پروژسترون قاعدتا چرخه قاعدگی طی گذشت 48 الی 72 ساعت از مصرف دارو آغاز خواهد شد.

در طول دوره مصرف دارو پروژسترون، معاینات بدنی تجویز شده را به صورت منظم انجام دهید؛ مانند معاینات ماهانه سینه ها.

در صورتی که بخواهید مورد عمل جراحی و یا انجام آزمایشات پزشکی قرار بگیرید، لازم است مصرف این دارو را برای مدت کوتاهی متوقف کنید و همچنین باید پزشک و جراح خود را نسبت به مصرف این دارو مطلع سازید.

این دارو را در دمای اتاق و به دور از رطوبت، گرما و نور نگهداری کنید.

در صورت فراموش کردن مصرف یکی از دوز های این دارو چه اتفاقی می ‎افتد؟

به محض یادآوری دوز از دست رفته را استفاده کنید اما در صورتی که هنگام مصرف دوز بعدی این دارو متوجه عدم مصرف دوز قبلی آن شدید ، از مصرف دوز قبلی صرف نظر کنید و همچنین لازم به ذکر است که دوز از دست رفته این دارو را با مصرف دارویی دیگر جایگزین نکنید.

در صورت عدم مصرف بیش از یک دوز از این دارو، پزشک خود را از این مسئله مطلع سازید.

در صورت مصرف بیش از حد این دارو چه اتفاقی می ‎افتد؟

در صورت مصرف بیش از حد این دارو، سریعا به پزشک مراجعه کنید.

در هنگام مصرف این دارو از انجام چه کارهایی باید اجتناب کرد؟

داروی پروژسترون ممکن است قوه تفکر و واکنش شما را مختل سازد و بنابراین بعد از مصرف این دارو از انجام رانندگی و فعالیت های بدنی خودداری کنید.

عوارض جانبی پروژسترون

علائم آلرژیک ناشی از مصرف داروی پروژسترون عبارتند از:کهیر؛ مشکل در تنفس؛ تورم صورت؛ لب ها؛ زبان و یا گلو.

در صورت بروز علائم زیر، سریعا به پزشک مراجعه کنید

• خونریزی غیر معمول واژن
• درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
• وجود توده در سینه
• مشکلات بینایی ناگهانی
• سردرد شدید یا درد پشت چشم

• علائم افسردگی (مشکلات خواب، ضعف، تغییرات خلقی)
• سرگیجه یا خواب آلودگی شدید
• سردرگمی
• تنگی نفس
• علائم حمله قلبی
• درد قفسه سینه و گسترش آن به فک و شانه
• حالت تهوع
• تعریق
• مشکلات کبدی
• درد معده
• خارش
• احساس خستگی
• از دست دادن اشتها
• ادرار تیره
• مدفوع به رنگ خاک رس
• زردی پوست یا چشم
• علائم سکته مغزی (بی حسی یا ضعف ناگهانی به خصوص در یک طرف بدن، سردرد های شدید ناگهانی، مشکل در تکلم، عدم تعادل؛ علائم لخته شدن خون در ریه (درد قفسه سینه، سرفه ناگهانی، خس خس ینه، افزایش میزان تنفس(مشکل بودن تنفس و احساس خفگی)
• خونی شدن دهان بعد از سرفه
• علائم لخته شدن خون در پا (درد، تورم، گرم شدن و قرمزی هر دو و یا یکی از پاها)
• علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا

• تب
• مشکل در بلع
• غش کردن
• سوءهاضمه
• درد مفاصل
• درد و احساس فشار در لگن
• وز وز کردن گوش ها
• دو بینی
• کاهش قدرت شنوایی
• طولانی تر شدن و سنگین شدن دوره قاعدگی
• تغییر وزن شدید
• گرفتگی عضله
• ترشحات سفید و یا قهوه ای از واژن.

عوارض جانبی شایع پروژسترون عبارتند از:

خواب آلودگی، سرگیجه؛ درد پستان؛ تغییرات خلق و خو؛ سردرد؛ یبوست، اسهال، سوزش سردل؛ نفخ، تورم دست ها و پاها؛ درد مفاصل؛ گرگرفتگی یا ترشحات واژن.

داروی پروژسترون با چه دارو های دیگری تداخل دارد؟

برخی از دارو ها با داروی پروژسترون تداخل دارند . این دارو ها معمولا شامل دارو های بدون نسخه، ویتامین ها و داروهای گیاهی هستند.

برخی از این دارو ها به شرح زیر می‎باشند

امفتامین؛ دارو های تیروئید؛ دیفن هیدرامین؛ سیپروفلوکساسین کلومیفن؛ دولوکستین؛ استرادیول؛ اسید های چرب اشباع شده امگا3؛ لسیلالوپرام؛ پرگابالین؛ لوونورژسترل؛ مونتلوکاست؛ لووتیروکسین؛ تستوسترون؛ سیانوکوبالامین؛ اسید اسکوربیک؛ کولکالسیفرول؛ مولتی ویتامین؛ سرترالین؛ ستیریزین؛بنابراین در صورت مصرف هر دارویی، این موضوع را پزشک خود در میان بگذارید.

نکته

به یاد داشته باشید که این دارو و تمام دارو های دیگر را دور از دسترس کودکان قرار دهید و از به اشتراک گذاشتن آن ها با سایر افراد بدون تجویز پزشک خودداری کنید.