غیر از آن کشمکش‌های پرهیجان برای دقایقی بیشتر زنده ماندن و ادامه دادن، بازیکن‌ها در ایران برای هر بار وصل شدن به سرور بازی، بررسی فروشگاه و خرید و match making لحظاتی طاقت‌فرسا دارند و تجربه‌ی بازی برایشان به تجربه‌ای تکه‌تکه و پر از چالش‌های اعصاب‌خرد کن تبدیل می‌شود.
تا پیش از این دو ماه و اعمال محدودیت‌های بیشتر هم وضعیت بد بود ولی می‌شد به بازی‌ها وصل شد. اما حالا برای وارد شدن و وصل شدن به بازی باید پورت‌های مختلف امتحان شود که دست کم نیم ساعت طول می‌کشد و پکت لاس (packet loss) هم به مشکل همیشگی پینگ (PING) و پایدار نبودن اینترنت اضافه شده است. این مشکلات خیلی وقت‌ها در ISP های مختلف متفاوت است. بعضی‌ها یک هفته مشکل داشتند و بعضی‌ها تا یک ماه و نیم نمی‌توانستند به بازی وصل شوند. دیگر با DNS هم نمی‌شد وارد شد و تا چند روز دست به دامن VPNها بودند که آن کانال هم بسته شد. حالا هم مشکلات ادامه دارند و پکت لاس هم زیاد است. برای نوشتن این گزارش درباره حال و روز گیمرها پس از شدت گرفتن محدودیت‌های اینترنت، از تجربه‌های نادر امرایی، میثم خلیل‌زاده، مریم خواجوی و آراییس نظریان از تیم زومجی پرسیدیم.
آن please wait لعنتی
چالش از همان نقطه‌ی صفر بازی شروع می‌شود. باز کردن کنسول و رفتن توی بازی به این راحتی‌ها نیست. بارها امتحان کردن و گاهی از تلاش زیاد منصرف شدن. لذت بازی کردن بدون دردسر پس از رسیدن به خانه دور از دست است. برای رسیدن به نقطه‌ی شروع باید وقت زیادی صرف کنند. آراییس می‌گوید سه چهار بار که تلاش می‌کنی و می‌بینی وارد نمی‌شود، بار پنجم دیگر تلاش نمی‌کنی.
از ساعت دو سه بامداد تا هفت و هشت صبح راحت‌تر می‌شود بازی کرد. بعد از آن فاجعه است: «خارجی‌ها تعجب می‌کنند که ما چطور برنده می‌شویم.» آرزوی میثم این است که وقتی می‌رود سراغ پلی‌استیشن و می‌خواهد دانلود کند، please wait را روی صفحه نبیند: «هر بار صد تا سرور و پورت را می‌گردد تا یکی وصل شود به لابی بازی. سرگرمی من بیرون رفتن و گشتن نیست، توی خانه بازی کردن و فیلم و سریال دیدن است.»
برمی‌گردی عقب می‌بینی قبلا کشته شده‌ای
مریم در این دو ماه نتوانسته سیستم‌اش را به VPN وصل کند. می‌گوید بازی‌ها آپدیت می‌خواهند و سرعت دانلود آنقدر پایین است که اصلاً نمی‌شود چیزی دانلود کرد. سرور بازی‌ها داخل ایران نیستند و همین باعث می‌شود رفت‌و‌آمد دستورها به نزدیک‌ترین سرور زمان زیادی طول بکشد و پینگ بازی بالا باشد: «من اصلاً نتوانستم آنلاین بازی کنم ولی آن‌هایی که بازی می‌کنند می‌گویند یا از بازی پرت می‌شوند بیرون یا پینگ بالا است یا پکت لاس دارند.» استفاده از VPN همه چیز را دو برابر سختتر می‌کند: «چون داری به سرور دیگری هم از آن طرف وصل می‌شوی و این سرور توی سرور شدن باعث می‌شود خیلی سرعت بیاید پایین. بازیکنان توی اروپا با پینگ ده نسبت به ما که پینگ ۱۲۰ داریم خیلی دست بالایی دارند. چه برسد به اینکه با پینگ ۲۳۰ بخواهی بازی کنی. من خودم همیشه با پینگ ۱۸۰ بازی کرده‌ام.»
پینگ شیوه‌ی بازی را تغییر می‌دهد. هر کدام به میزان پینگی که دارند عادت می‌کنند. آن بالا سمت چپ، میزان پینگ هر بازیکن را به میلی‌ثانیه می‌نویسد. بالاترین چیزی که نشان می‌دهد ۱۰۰۰ تا ۱۱۰۰ میلی‌ثانیه است. یعنی از زمانی که دستور را اعمال می‌کنی تا وقتی به سرور برسد و اعمال شود و نتیجه توی بازی بیاید ۱۰۰۰ میلی‌ثانیه می‌کشد. نادر توضیح می‌دهد که در حالت طبیعی باید بین ۳ تا ۲۰ میلی‌ثانیه باشد: «به‌طور کلی ما روی ۹۰ میلی‌ثانیه هستیم و با همین تأخیر هم برنده می‌شویم چون عادت کرده‌ایم.» عادت به اینکه همیشه دو ثانیه زودتر تصمیم بگیرند و واکنش نشان دهند و همیشه جلوتر را نگاه کنند. برای بازی‌هایی مثل فیفا و شوتر این شیوه جواب می‌دهد اما بازی‌های فایتینگ در فریم‌ها اتفاق می‌افتد: «وقتی بازی ۶۰ فریم بر ثانیه است، یعنی برای انجام یک حرکت پنج فریم فرصت داری، یک دوازدهم ثانیه. حالا وقتی ۵۰ میلی ثانیه باشد اصلاً نمی‌توانی بازی کنی چون بازه زمان فریمی که داری خیلی کوتاه‌تر است. باید ۳-۴ باشد تازه بتوانی با خیلی خوب بازی کردن آن را اجرا کنی. عملا نمی‌شود و خیلی از مسابقات مقدماتی هم آنلاین است.»
آن‌ها همیشه عادت داشتند که با پینگ بالا بازی کنند اما یک زمانی با خاورمیانه می‌توانستند با پینگ ۵۰-۶۰ بتل فیلد یا فورت نایت بازی کنند. این به نظر میثم فوق‌العاده بود: «الان با خاورمیانه شده ۳۰۰، بعد با اروپا راحت‌تر بازی می‌کنیم. نوسان عجیبی دارد.» مثلاً می‌روی در را باز می‌کنی که به فضای جدید مبارزه وارد شوی، آن طرف شاید خطری در کمین باشد، باید خودت را آماده کرده باشی و در لحظه برمی‌گردی عقب می‌بینی اصلاً در باز نشده، یا اصلاً یک نفر تو را کشته است و نفهمیده‌ای: «پینگ اینطوری است.»
اگر بازی در سبک بتل‌رویال باشد، یعنی باید تا پای جان بجنگند تا پیروز شوند و هر کسی که بمیرد از بازی خارج می‌شود. فقط لذت پیروزی و کشتن حریف است که باعث می‌شود میثم با وضعیت طاقت‌فرسای اینترنت این بازی را ادامه دهد: «باید حرکت بعدی را حدس بزنیم و زودتر اقدام کنیم. برای بعضی بازی‌ها حدس زدن اینکه طرف مقابل چه کار می‌کند سختتر است. تا می‌خواهی تیر بزنی حرکت می‌کند یا می‌نشیند.»
همیشه زودتر تصمیم گرفتن هم جواب نمی‌دهد
۱۰۰ نفر توی زمین هستند و فقط یک نفر پیروز است. تو نفر دوم هستی اما در ایران داری بازی می‌کنی و ناگهان از بازی بیرون می‌افتی. دیگر هم نمی‌توانی برگردی. به جنون می‌رسی. میثم می‌گوید از همان اول که بازی شروع می‌شود به این فکر می‌کند که چه زمانی اینترنت قطع می‌شود و از بازی بیرون می‌افتد.
بازی‌ها آپدیت زیاد دارند، او بارها به خاطر آپدیت، کنسول را خاموش کرده و از ادامه منصرف شده چون اینجا نمی‌شود با سرعت بالا دانلود کرد و آپدیت بازی‌ها هم روزهای مشخصی ندارند: «آپدیتی که اینجا ۵۰ ساعت طول می‌کشد در خارج از ایران ۵ دقیقه‌یی تمام می‌شود. عملا یک پنجشنبه جمعه برای دانلود از دست می‌رود.»
این وسط‌ها اینترنت قطع می‌شود و چیزی که دانلودش قرار بود دو ساعت طول بکشد متوقف می‌شود، دوباره باید دانلود را شروع کنی و تکرار مداوم این کار گاهی یک روز وقت می‌گیرد. مریم می‌گوید: «بسته اینترنت خیلی برای دانلود بد است و پایدار نبودن در اینترنت همراه بیشتر از ثابت است.» مشکل فقط بازی‌های آنلاین نیست، سرعت دانلود و نوسان پهنای باند برنامه‌ها را برای بازی آفلاین هم به هم می‌ریزد. سرعت دانلود ثابت نیست، در لحظه از دو مگابایت به ۲۰۰ کیلوبایت می‌روی و نمی‌فهمی کی بالاخره می‌توانی بازی کنی.
نادر برای همین‌هاست که می‌گوید بزرگ‌ترین مشکل، پایدار نبودن سرویس‌های اینترنت است. اگر پایدار باشد خودت را با آن سازگار می‌کنی: «مثلاً همیشه می‌دانی که دو ثانیه تأخیر داری و بازی را روی آن دو ثانیه تأخیر می‌بندی.» همیشه به جایی جلوتر تیر زدن برای اینکه به هدف بخورد، همیشه دو ثانیه زودتر تصمیم گرفتن و عمل کردن هم گاهی جواب نمی‌دهد. وقتی ثبات نباشد نمی‌توان محاسبه کرد. آنقدر وضعیت ناپایدار است که در یک بازی ۳۰ ثانیه سرعت خوب است انگار داری کنسول بازی می‌کنی و ۳۰ ثانیه بعد همه چیز متوقف می‌شود: «توی فیفا مثلاً توپ را می‌گیری تا می‌خواهی حرکت کنی می‌بینی توپت را قبلا گرفته‌اند، تا می‌آیی پاس بدهی، گل می‌خوری.» بخش زیادی از مشکلات اینترنت هم به تجهیزات برمی‌گردد که قدیمی و از کار افتاده‌اند. همه سیم‌ها پوسیده است: «می‌گویند سیم‌کشی‌تان اشکال دارد اما اشتباه است، مشکل از خودشان است. مگر اینکه هزینه کنی فیبر بکشی. در این صورت هم فاصله جغرافیایی را نمی‌توانی حذف کنی و چون سرور توی ایران نیست، پایداری و کیفیت کلی سرویس را ندارد. ما پینگ ۲۰-۳۰ نمی‌خواهیم، به پینگ بالا عادت داریم، اصلاً ۱۱۰ باشد ولی پایدار باشد.»
اگر بازی P2P باشد شرایط سختتر است. در حالتی که قرار است مستقیم برای بازی به کامپیوتر بازیکن دیگری وصل شوی باید اینترنت هر دو نفر پایدار باشد. هر بار یک نفر قطع شود همه از بازی بیرون می‌افتند. میثم می‌گوید: «در ایران هیچ کس اینترنت پایدار ندارد و به درد نمی‌خورد. آرزویم این است که بازی P2P نباشد. چون توی ایران نمی‌شود بازی کرد.»
به گفته او این ناپایدار بودن سرویس‌ها از پیش رفتن با صنعت گیم در دنیا هم جلوگیری می‌کند و امکان استریم بازی کردن را می‌گیرد. «استریم مثل تماشای فیلم آنلاین است. آنجا اگر متوقف شود اشکالی ندارد دوباره ادامه می‌دهی اما در بازی استریم باید تعامل داشته باشی و حرکت تو اعمال شود و نتیجه برگردد. پایدار نبودن در استریم آنلاین بازی فاجعه است. برای استریم هم باید سرعت مناسب باشد هم اینترنت پایدار و هم پینگ پایین باشد. با اینترنت پایدار به سرور وصل می‌شوی و بازی روی سرور اجرا می‌شود و تو دریافت می‌کنی.» حتی سرویس‌های آنلاین بازی که در ایران راه افتاده‌اند هم جواب نمی‌دهند چون پینگ با داخل هم خوب نیست.
ده تا تیر می‌زنی، چهار تایش پرتاب می‌شود
روزهای اول محدودیت‌ها پورت‌ها را بسته بودند و همه‌ی بازی‌ها تعطیل بود. اما بعد انگار شیوه‌ی فیلترینگ را عوض کردند، حالا خیلی به ISP بستگی دارد. گیمرها در گروه‌های تلگرامی درباره‌ی اختلالات مختلف می‌گویند. از هم راهنمایی می‌گیرند که چطور این مشکلات را دور بزنند و یار برای بازی پیدا می‌کنند. با یک ISP می‌شود بازی کرد، یک ISP دیگر بازیکن را به لابی برمی‌گرداند یا به زحمت به سرور پلی‌استیشن وصل می‌شود. بعضی‌ها پکت لاس بالا دارند بعضی‌ها کم است یا ندارند.
نتیجه‌ی دستکاری در اینترنت خیلی راحت در بازی معلوم می‌شود. معلوم می‌شود که روی داده‌ها تأخیر می‌اندازند. میثم بعد از یک ماه و نیم توانست بازی کند اما بعضی روزها گوشه‌ی سمت چپ بالای صفحه‌ی بازی، پکت لاس تا ۴۰ درصد نشان می‌دهد یعنی ۴۰ درصد داده‌ها ارسال و دریافت نمی‌شود، ده تا تیر می‌زنی چهار تایش پرتاب می‌شود: «من را همیشه مسخره می‌کنند که چرا سه تا اینترنت توی خانه داری. برای خارجی‌ها عجیب است ولی توی ایران هر کدام از ISPها شرایط مختلفی دارند.»
اینجا، هم مشکل فیلتر هست و هم تحریم، از زمانی که دیگر بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای گزارش فیلترینگ بازی‌ها را نمی‌دهد معلوم نیست کدام بازی را در داخل بسته‌اند و کدام تحریم شده است: «الان مجبوریم DNS بزنیم تا از تحریم‌ها عبور کنیم که خودش تأخیر می‌آورد و می‌رود اروپا و برمی‌گردد. این خیلی آزاردهنده است. اگر استارلینک خوب باشد حاضرم وام بگیرد و استارلینک بزنم. این آرزویمان است.»
آراییس می‌گوید اینکه تنها دلخوشی‌ات را ازت بگیرند خیلی حس بدی دارد. بیشتر بازی‌های آفلاین سبک قدیمی را بازی می‌کند. می‌گوید وقتی بازی‌ها رایگان هستند و جمع زیادی می‌آیند، سرورها بیشتر شلوغ و بازی سختتر می‌شود. اما استرس و هیجان بازی را آراییس در چیز دیگری پیدا نمی‌کند. زندگی با شخصیت بازی، رقابت، بالا رفتن تعامل و عکس‌العمل و حتی موسیقی بازی هر کدام چیزهایی است که آدم‌ها را دنبال خود می‌کشد.
تنوع بازی‌ها بالا است، مریم در احوال خوب و بد می‌تواند یکی‌شان را انتخاب کند: «اگر حالت خوب باشد و بخواهی حال بقیه را بگیری یک بازی آنلاین پیدا می‌کنی و همه را می‌کشی. اگر مودت پایین باشد یک بازی که بهت آرامش بدهد را انتخاب می‌کنی. می‌خواهی داستان جدیدی را تجربه کنی باز یک بازی هست که می‌روی توی دنیایش غرق می‌شوی. کار خاصی هم نمی‌کنی، سوار اسب می‌شوی و از دنیا جدا می‌شوی.» سال ۲۰۱۷ که بازی بتل فیلد وان سرور خاورمیانه داشت، مشکلات بازی برایش خیلی کمتر بود: «الان به سختی اصلاً وارد بازی می‌شوی. آخرین باری که تلاش کردم، در منوی اصلی گیر افتادم. وقتی هم می‌‌روم، پینگ بالا است و امکان حرکت نیست. جوری که ترجیح می‌دهی آن سختی را تحمل نکنی. چند بار هم استارت می‌خورد ولی پرت می‌شدم توی منوی اصلی. زیاد پیش می‌آید به‌خصوص با خارجی‌ها که آن‌ها وارد می‌شدند من پرت می‌شدم بیرون و گاهی تا ده بار تکرار می‌شد و شرمنده می‌شدم.»
میثم می‌گوید: «گیمرها هیچی نمی‌خواهند، یک اینترنت خوب می‌خواهند و چند تا رفیق که با هم بازی کنند.» اما با شرایط اینترنت در ایران بیشتر زمانشان به گشتن دنبال راهی می‌گذرد که تازه به نقطه‌ی شروع برسند، در لحظه‌ی استارت و دیدن آن Please wait لعنتی و تازه اگر از اینجا بگذرند به گوشه‌ی سمت چپ بالای تصویر نگاه می‌کنند تا ببینند باید چند ثانیه زودتر تصمیم بگیرند و توپ را به سمت دروازه بفرستند یا حدس بزنند چند ثانیه بعد جاده به کدام طرف می‌پیچد.
