انسان ها در مسیر رشد و هنگامی که هویت خود را مورد بررسی قرار می دهند با سؤال چگونه خودمان را بشناسیم مواجه می شوند. پاسخ این سؤال آنقدر ها هم ساده و دست یافتنی نیست. این در حالی است که خودشناسی ، برای کسب موفقیت در ابعاد مختلف زندگی همچون ارتباطات انسانی، عاطفی، خانوادگی، شغلی و اجتماعی بسیار لازم و ضروری است. فرهنگ ها و ملل مختلف خودشناسی را شاهراه کامیابی در زندگی دانسته اند و تأکید بسیاری بر آن در تمامی ادوار تاریخ شده است.
همچنین امروزه خودشناسی جزء مباحث اساسی مهارت های نرم بوده و جزء عوامل موثر و غیر قابل انکار در موفقیت های شغلی افراد محسوب می شود.
خودشناسی چیست؟
در یک جمله، خودشناسی یا Self Discovery مهارت شناخت خود است که اساس و پایه رشد و توسعه مهارت های فردی می باشد. خودشناسی یعنی آگاهی بر تمامی حالات درونی که از مکانیسم شکل گیری آنها بی خبر هستیم (بخش بزرگ به وجود آورنده آن ناخودآگاه فرد است).
چرا باید خود را بشناسیم؟
بزرگترین فایده ی شناخت خود این است که بر نقاط ضعف و قوت وجودمان آگاه می شویم و به دنبال آن، اهداف و آینده ای روشن خواهیم داشت. پاسخ به پرسش چگونه خودمان را بشناسیم ، گنج گران بهای زندگی هر انسانی است به خصوص که در دنیای مدرن و پیچیده امروزی، ضرورت شناخت خودمان بیش از پیش آشکار می شود.
آشنایی با خلق و خو، روحیات شخصی، افکار و رفتار به شما این امکان را می دهد که بر حالات روانی، هیجانات و عواطف خود آگاه شوید و در راستای کنترل این هیجانات، اقدامات لازم را انجام دهید. اجازه دهید با یک مثال این موضوع را بیشتر توضیح دهید.
شما هیچ گاه فرایند حاکم شدن احساس خشم را در وجود خود نمی بینید اما نمود بیرونی حس خشم که تبدیل به رفتاری هم چون فریاد زدن می شود را به خوبی مشاهده می کنید. حال تصور کنید که فردی خشمگین با کشف علت عصبانیت مکرر خود، می تواند بر این رفتار منفی و زیان بخش مسلط شده، روابط خود با دیگر افراد را بهتر مدیریت کند در نتیجه اثرات مثبت آن در تمامی جنبه های زندگی او نمایان می‌شود.
حتما بخوانید: چگونه هیجانات خود را کنترل و مدیریت کنیم
همچنین جستجو در درون و یافتن باورها و طرحواره های مخربی که سال ها با آنها زندگی کرده ایم و بعضا به خاطر بودن آنها در قسمت ناخودآگاه روان، تصمیمات اشتباه بسیاری گرفته ایم و شکست‌های متعددی را تجربه کردیم، باعث ارتقاء شخصیت ما می‌شود. در واقع دستیابی به ریشه ی افکار، باورها و عادات آن چنان اهمیت دارد که افراد موفق در حوزه‌های مختلف اولین تلاش خود را معطوف به آن می‌نمایند. زیرا پی بردن به علت رفتارهایی که موجب بالا رفتن عزت نفس شود طبیعتا موجب افزایش ارتباطات فردی و در نهایت موفقیت کاری، تحصیلی و اجتماعی افراد می شود.
آیا خودشناسی امکان پذیر است؟
با قطعیت جواب این سؤال، بله است. اما اینکه چگونه خودمان را بشناسیم ، فرآیندی مستلزم تمرین و کمک گرفتن از افراد خبره در زمینه روانشناسی و حتی فلسفه می باشد. ما در ادامه چگونگی رسیدن به خودشناسی را توضیح خواهیم داد اما توجه داشته باشید که اولین و بهترین روش در این راه پرفراز و نشیب یک کلمه ی جادویی است: چرا؟
کلمه چرا را در ابتدای تمامی تصمیمات، رفتارها، عادات و حتی افکار خود بگذارید. اگر جوابی منطقی و معقول برای چرایی اعمال و افکار خود داشتید، شما راه درست را پیش گرفته اید. خودشناسی یعنی پیدا کردن انگیزه های درونی خود که سال ها آن را در گوشه ای دنج و تاریک پنهان کرده بودید.
همان طور که می دانید هر آدمی یک نسخه منحصر به فرد و در نوع خود بی نظیر در جهان است. شناختن خود و پی بردن به اسرار درون، این امکان را فراهم می کند که خود را با هشت میلیارد انسان بر روی کره زمین مقایسه نکنیم، به زیبایی های وجود خود ببالیم و از نواقص خود نهراسیم.
کشف ویژگی ها، چراغ راه شما
آدمی در ارتباطات انسانی و اجتماعی خود به برونگرا و درونگرا تقسیم شده است. دانستن و کشف اینکه کدام ویژگی در درون شما قوت بیشتری دارد، به شما کمک عظیمی می کند تا بتوانید مسیر شغلی و تحصیلی بهتر را انتخاب کنید. چرا؟ بی دلیل بر کلمه چرا تأکید نکردیم. شما در مسیر خودشناسی و کشف شخصیت باید برای هر مطلبی که می خوانید یا هر سخنی که می شنوید هم همان چرای گفته شده را از یاد نبرید 
دوباره برگردیم به مثال بالا، درونگرایان و برونگرایان. برونگراها ذاتا به سمت مردم و چیزهایی با نمود بیرونی مانند رفتن به مهمانی، شرکت در کلاس و… در حرکتند. در مقابل افراد درونگرا به سمت دنیای درون، ایده ها و تصویرهای ذهنی حرکت می کنند. مثلا: کتاب خواندن، خلق آثار ادبی و…
به عنوان مثال درونگرایان در حوزه‌ی شغلی، نویسندگان و متفکرینی خلاق و علاقه مند به کارهای انفرادی هستند. برونگراها به جمع ها و هیجانات بها می دهند و به دنبال کارهای تیمی و ارتباطات اجتماعی هستند.
درک این تفاوت های ذاتی و فردی به راحتی می تواند آینده شما را تحت تأثیر قرار دهد و شما را به انتخابی مناسب در شغل یا رشته تحصیلی و حتی ورزش سوق دهد و از سوی دیگر، ندانستن این نکته می تواند سال ها شما را از مسیر درست و منتهی به موفقیت دور کند.
چگونه خودمان را بشناسیم؟
قطعا بهترین و منطقی ترین راهی که برای شما بازدهی داشته باشد، مراجعه به یک روانکاو است؛ چرا که یک روانکاو شما را مورد مطالعه قرار خواهد داد و به طور جدی لایه های مختلف شخصیتتان را بررسی خواهد کرد منتهی روش های دیگری نیز برای خودشناسی وجود دارد.
این روزها در صفحات اینترنت و فضای مجازی تست ها و آزمون های زیادی در باب چگونه خودمان را بشناسیم وجود دارد. لذا این نکته را حتما مورد توجه قرار دهید که هر آزمون و تستی قابلیت شناساندن خود واقعیتان را به شما ندارد و این کار بسیار تخصصی است و نیاز به تحلیل درست روان شما دارد.
۸ گام خودشناسی
- روزانه دقایقی را به آرام سازی ذهن خود در مکانی آرام اختصاص دهید.
- پس از آرام سازی ذهن در دفتری شروع به نوشتن کنید ،هر آنچه طی روز باعث آزار یا خوشحالی شما شده ، علت آنها را صادقانه و به دور از فریب دادن خود بنویسید.
- در همان دفتر بخشی را به اهداف ، آرزوها، علائق و استعدادهای خود اختصاص دهید، هر آنچه را در ذهن دارید بنویسید.
- به نقاط ضعف خود بپردازید و آن ها را هم یاد داشت کنید.
- دفتر خودشناسی خود را روزانه بررسی کنید.
- تا میتوانید کتاب های مفید بخوانید. مانند: نیمهی تاریک وجود نوشته دبی فورد.
- از افراد مشاور و آگاه در این مسیر غافل نشوید.
- با دوستان، افراد خانواده و همکاران خود گفت و گو کنید و از آنها بخواهید بازتابی از رفتارها و افکارتان را بازگو کنند.
خودشناسی با نگاهی بر نظریه ی کهن الگوی «سفر قهرمان درون»
همانطور که در مطالب پیشین اشاره کردیم، فرایند خودشناسی با کلمه “چرا” آغاز می‌شود و هنگامی که شما درک کنید برای شناخت کامل خود نیازمند مشورت، راهنمایی، کنکاش درونی، بکارگیری ابزارهای مختلفی همچون DISK ،MBTI و… هستید؛ اولین گام های لذتبخش اما پرچالش سفر خودشناسی را برمی‌دارید.
بدون تردید، شما نیز مانند همه انسان‌ها علاقه دارید تا قهرمان زندگی خودتان باشید و تمام مراحل سفر خودشناسی را با موفقیت پشت سر بگذارید، به نحوی که با کمترین خطا و پشیمانی نسبت به رفتار و افکار گذشته، موفقیت خود را جشن بگیرید.
هرچند این سفر پایانی ندارد. چنانکه بعد از رسیدن به یک مرحله از شناخت، باید به سمت مرحله بعدی یا همان شناخت عمیق‌تر وجود بروید. از این رو، در طول تاریخ افراد زیادی سعی کرده‌اند از جنبه‌های مختلف به سفر خودشناسی بپردازند و با ارائه نسخه های گوناگون، به سایر انسان‌ها در این مسیر کمک کنند. یکی از همین افراد آگاه، خانم کارول پیرسون است که در کتابی به نام بیداری قهرمان درون، موضوع خودشناسی را در قالب سفر قهرمانی درون مطرح می‌کند.
در ادامه راجع به این نویسنده مطرح و مراحل سفر قهرمانی، بیشتر خواهیم گفت.
سفر قهرمان درون چیست؟
سفر قهرمان درون که به آن سفر قهرمانی یونگ نیز گفته می‌شود برگرفته از تعالیم روانشناس مشهور آلمانی، کارل گوستاو یونگ می‌باشد. خانم پیرسون و همکارش هیوکی مار، با الهام از آموزه‌های یونگ و آزمون MBTI، تصمیم گرفتند آزمونی طراحی کنند که توسط آن، مردم با داستان‌های موجود در قسمت ناخودآگاه روان‌شان آشنا شوند. (این آزمون به آزمون PMAI (پیرسون-مار) معروف است)
همان داستان هایی که تصمیمات زندگی افراد را شکل می‌دهند و ما با شناخت آن ها می‌توانیم اهداف و ارزش‌های اصیل زندگی خود را بشناسیم، روابط بهتری با دیگران برقرار کنیم، در مقابله با چالش‌ها و مسائل زندگی آگاهانه تر عمل نموده و در نهایت بر خودشناسی خود بیفزاییم.
مراحل سفر قهرمانی
سفر قهرمانی شامل سه مرحله زیر است:
- تدارک سفر
- اقدام به سفر
- بازگشت از سفر
در واقع این سفر، یک سفر مستقیم و خطی نیست و به شکل یک مارپیچ در طول دوران عمرتان ادامه دارد. به این صورت که پس از مرحله آخر سفر یعنی “دلقک” مجددا به مرحله اول یعنی معصوم” میرسید. با این تفاوت که این بار، خردمندانه و آگاهانه‌تر با مسائل روبرو می‌شوید.
در این سفر، کهن الگوها یا همان آرکی تایپ‌ها، راهنمایان سفر هستند. بر این اساس، آرکی تایپ در نگاه یونگ اینگونه تعریف می‌شود: “کهن الگو، افکار غریزی و مادرزادی است که از سویی منجر به به رفتار بر طبق الگوهای از پیش تعیین شده خواهد شد.”
کهن الگوها، غالبا از تاریخ جهان و میراث انسان‌های پیشین گرفته شده و ترکیبی از داستان‌هایی مبتنی بر تخیل و واقعیت می‌باشند. در تمام جوامع و فرهنگ‌ها، به نوعی شاهد حضور آرکی تایپ‌ها هستیم. به عنوان مثال در فرهنگ ایران عزیزمان میتوان به داستان‌هایی همچون رستم و سهراب، خسرو و شیرین، فرهاد کوه کن و… اشاره نمود.
به این ترتیب، برای شناخت بهتر سفر قهرمان دورن که در ادامه به تفصیل، آن را توضیح می‌دهیم باید بتوانید:
- کهن الگوها را به خوبی بشناسید.
- شناخت خوبی نسبت به خود پیدا کرده و کشف کنید که کدام یک از کهن الگوهای دوازده گانه این سفر، در شما حضور پررنگ‌تری دارند.
- از یک روانشناس یا مشاور خبره که در این زمینه مطالعات و تجربیات فراوان دارد کمک بگیرید.
اسامی کهن الگوها یا منزلگاه‌های دوازده گانه سفر قهرمان درون
کارول پیرسون، ۱۲ کهن الگو یا آرکتایپ (Archetype) را با اسامی مختلف زیر به ما معرفی می‌کند. هرچند هر یک از این کهن الگوها، به نوعی یک منزلگاه محسوب می‌شوند که هر یک از ما بر اساس اقتضائات روانی مان، در هر کدام از آنها قرار می‌گیریم.
- معصوم
- یتیم
- حامی
- جنگجو
- جستجوگر
- عاشق
- آفرینشگر
- نابودگر
- حاکم
- فرزانه
- جادوگر
- دلقک
و اما جمع بندی
چگونه خودمان را بشناسیم، پرسشی است که پس از یک سؤال شیرین و تأمل برانگیز، در ذهن همه ما شکل می‌گیرد.: من که هستم؟ در این مقاله تلاش کردیم که ضمن توضیح مفهوم Self Discovery اهمیت آن را نیز، بیان کنیم. گفتیم که خودشناسی منجر به شناخت ما از تمامی حالات درونی مان شامل احساسات، هیجانات، افکار و باورها می‌شود. افرادی که در درون خود کنکاش کرده و روزانه دقایقی را به بررسی افکار، احساسات و رفتارهای حاصل از آن ها، اختصاص می‌دهند؛ همان افراد موفقی هستند که دائما به دنبال پی بردن به رمز موفقیت آن ها در زندگی حرفه ای و اجتماعی شان هستیم.
هرچند افراد موفق، دارای ویژگی هایی منحصر به فرد هستند اما، می‌دانند که خودشناسی چیست و چگونه بر زندگی و آینده شان تأثیرات مثبت پایداری بر جای می‌گذارد. آن ها به تفاوت های ذاتی و شخصیتی میان خودشان با سایرین آگاه هستند و از این رو عزت نفس و احساس ارزشمندی بیشتری را تجربه می‌کنند.
بنابراین توصیه می کنیم در این مسیر، از تست های شخصیت شناسی مانند MBTI، راهنمایی مشاوران، یادداشت احساسات و افکار روزانه، آرام سازی ذهنی و مطالعه فراوان، بهره ببرید. امیدواریم از خواندن این مقاله لذت برده باشید. شما تا چه حد افکار، احساسات و هیجاناتتان را مورد بررسی قرار می دهید و در این راه از چه افراد و ابزارهایی کمک می گیرید؟ نظرات ارزشمندتان را با ما به اشتراک بگذارید.
سوالاتی که ممکن است برایتان پیش بیاید
+خودشناسی چیست؟
– خودشناسی، مهارت شناخت خود است که اساس و پایه رشد و توسعه مهارت های فردی می باشد.
+چرا باید خود را بشناسیم؟
– بزرگترین فایده ی شناخت خود این است که بر نقاط ضعف و قوت وجودمان آگاه می شویم و به دنبال آن، اهداف و آینده ای روشن خواهیم داشت. پاسخ به پرسش چگونه خودمان را بشناسیم ، گنج گران بهای زندگی هر انسانی است.
+چگونه خودمان را بشناسیم؟
-این روزها در صفحات اینترنت و فضای مجازی تست ها و آزمون های زیادی در باب چگونه خودمان را بشناسیم وجود دارد. لذا این نکته را حتما مورد توجه قرار دهید که هر آزمون و تستی قابلیت شناساندن خود واقعیتان را به شما ندارد و این کار بسیار تخصصی است و نیاز به تحلیل درست روان شما دارد. تست های معتبری نظیر MBTI، آر کی تایپ ها و هالند را در سایت های معتبر می توانید با آسودگی انجام دهید.
