بیشتر جست‌وجوهای فارسی در اینترنت دربارۀ «مرکز پردازش» از آنِ کسانی است که می‌خواهند بفهمند پیام‌ها یا پیامک‌های دیجی‌کالا و فروشگاه اسنپ راجع به انجام عملیات پردازش یا خروج از «مرکز پردازش کالا» به چه معناست. اینکه سفارششان در چه وضعیتی است و کی به دستشان می‌رسد.
اما جالب است که بدانید فقط فروشگاه‌های آنلاین و فیزیکی نیستند که مرکز پردازش دارند. مراکز پردازش متفاوت و البته گاه بزرگ‌تری هستند که نه فقط به مارکت‌پلیس‌هایی مثل دیجی‌کالا و اسنپ‌شاپ کالا می‌فرستند، بلکه فروشگاه‌های کوچک و بزرگ دیگر را هم پوشش می‌دهند. مراکز پردازشی که خود فروشگاه نیستند و شریک لجستیکی تأمین‌کنندگان و صاحبان کالا - اعم از فروشگاه‌های کوچک و بزرگ، فروشندگان آنلاین و آفلاین، خرده‌فروشان و عمده‌فروشان، و حتی واردکنندگان و صادرکنندگان - به شمار می‌آیند.
این متن را بخوانید و ویدئوها را ببینید تا دربارۀ مرکز پردازش بیشتر بدانید.
مرکز پردازش چیست؟
مرکز پردازش (Fulfillment center) محل انجام فرایند سفارش‌گردانی (Fulfilment) یا پردازش سفارش (Order processing) است. مکانی فیزیکی که صاحب کالا، محمولۀ عمدۀ کالایی را در آنجا تحویل می‌دهد که تا زمان تحویل به امانت در آنجا نگهداری می‌شود.
مراکز پردازش کالا شبیه به انبار (Warehouse) هستند و اغلب به‌عنوان مرکز توزیع (Distribution Center) شناخته می‌شوند. مرکز پردازش کالا مانند یک انبار، ساختمانی است که در آن خرده‌فروشان و سازمان‌های مشابه، موجودی خود را تا توزیع به مشتری ذخیره می‌کنند. اما این انبار می‌تواند از آن یک فروشگاه آنلاین یا آفلاین باشد (مانند آمازون یا دیجی‌کالا) که کالاهای خود و فروشندگان دیگر - که از طریق سایت آن فروشگاه، کلاهای خود را می‌فروشند - را در آن انبارداری، بسته‌بندی و ارسال می‌کنند.
همچنین مرکز پردازش می‌تواند متعلق به شریکی لجستیکی باشد که عملیات پردازش سفارش را برای تأمین‌کنندگان (واردکنندگان، صادرکنندگان، فروشگاه‌‌ها و...) را انجام می‌دهد. ارائه‌دهندگان خدمات «لجستیک شخص ثالث» (3PL) از آن جمله هستند که سفارش‌های مشتریان را به‌ویژه به نمایندگی از خرده‌فروشان تجارت الکترونیک پردازش می‌کنند.
یک مرکز پردازش چگونه ساخته می‌شود؟
ساختمان یک مرکز پردازش شبیه یک فروشگاه زنجیره‌ای بزرگ است، با این تفاوت که مشتریان و اغراد عادی در آن راهی ندارند. شاید بزرگ‌ترین مراکز پردازش کالا از آن آمازون باشد که با داشتن بیش از 110 هاب در آمریکا و بیش از 185 هاب دیگر در سراسر جهان - در مجموع، حدود 300 مرکز - بدل به غول این صنعت شده است.
ویدئوی زیر در یوتیوب آمازون‌نیوز در یک دقیقه نشان می‌دهد که چطور یک مرکز پردازش سفارش ساخته می‌شود. پروژۀ Amazon YOW1، برای ساخت مرکز پردازش جدید آمازون در شهر اتاوا، ایالت اُنتاریوی کانادا، که از جولای 2018 کلید خورد و سال 2019 افتتاح شد تا جایی برای ششصد شغل تمام‌وقت در زمینۀ پردازش سفارش بشود. ده میلیون پاوند سازۀ فولادی برای ساخت این مرکز با یک‌میلیون و بیست‌هزار فوت‌مربع مساحت، به‌اندازۀ شصت پیست هاکی - استفاده شد و دو هزار کارگر ساختمانی در آن مشغول بودند. این مرکز بزرگ‌ترین مرکز صنعتی است که تاکنون در منطقۀ پایتخت کانادا ساخته شده.
در ویدئوی دیگری می‌توانید در کمتر از 3 دقیقه ببینید که چگونه یک مرکز پردازش آمازون از صفر تا صد ساخته می‌شود. این ویدئو را سنترال پری‌کاست (Central Precast)، پیمانکار عمرانی با سازه‌های پیش‌ساخته که پروژۀ YUL9 را انجام داد، در ژوئن 2022 در صفحۀ یوتیوبش منتشر کرده و چنین گزارش داده است:
«در زمستان 2020، بزرگ‌ترین پروژۀ بتنی پیش‌ساخته در تاریخ 65 سالۀ تجارت خود را انجام دادیم. از دسامبر 2020 تا آوریل 2021، بیش از 650 پانل پیش‌ساخته را مهندسی کردیم، ساختیم و نصب کردیم؛ با ابعاد 8 و 44 فوت و در مجموع 125000 فوت‌مربع. تأسیسات تولید ما به مدت 14 هفته، 7 روز در هفته کار می‌کرد؛ حتی در طول تعطیلات.»
از فوریه تا آوریل 2021، تعداد 225 حامل، این قطعات را از محل تولید در ایالت اتاوا تا محل نصب در ایالت کبک، معادل سی‌وپنج‌هزار کیلومتر جابه‌جا کردند. با وجود برنامه‌ریزی فشرده و شرایط زمستانی، این عملیات ادامه یافت.
این مرکز پردازش با پانصدوبیست‌هزار فوت‌مربع مساحت، 124 سکوی بارگیری و پارکینگ برای 283 تریلر، پانصد شغل تمام‌وقت ایجاد کرده است: «این انبار هفتصدوبیست‌هزار فوت‌مربعی که در کوتودولاک، ایالت کبک کانادا، واقع شده، خانۀ جدید غول تجارت الکترونیک، آمازون، خواهد بود. این نه‌تنها پیشرفته‌ترین مرکز مرتب‌سازی در کانادا خواهد بود، بلکه اولین مرکز در کانادا خواهد بود که سیستم‌های تکمیلی موبایل پیشرفتۀ آمازون روباتیک را ادغام می‌کند.»
مرکز پردازش ایفا
رکوردهای ایران در زمینۀ مرکز پردازش از آن دیجی‌کالا است. نخستین مرکز پردازش کالای دیجی‌کالا در سال ۱۳۹۲ راه‌اندازی شد و دومی در آبان ۱۳۹۶؛ که این مرکز بزرگ‌ترین مرکز پردازش کالا در خاورمیانه است که ظرفیت ثبت سفارش کاربران را به چهارصدهزار کالا در روز افزایش داده است. در حال حاضر، دیجی‌کالا سه مرکز پردازش و انبار کالا در تهران - شامل مرکز دانش (انبار مرکزی)، مرکز اتحاد و مرکز فتح (شادآباد سابق) - و ۲۳ مرکز توزیع در شهرهای بزرگ ایران دارد.
همچنین مراکز پردازش (هاب‌های لجستیکی) دیگری هستند که از آن شرکت‌های پستی و سرویس‌های حمل کالایند. برای مثال، مراکز پردازش تیپاکس، به‌عنوان قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین شرکت خصوصی پستی ایران، در تهران و سراسر کشور گسترش یافته‌اند.
شرکت ایفا هم به‌عنوان ارائه‌دهندۀ خدمات «لجستیک شخص ثالث» (3PL) در ایران، مراکز پردازش متعددی در تهران و سراسر کشور دارد. بنابراین فروشندگان آنلاین و آفلاین می‌توانند با استفاده از خدمات یکپارچۀ لجستیکی ایفا - شامل انبارش، بسته‌بندی و ارسال - سفارش‌های مشتریان خود را در سراسر کشور پوشش دهند.
در حال حاضر، عملیات پردازش سفارش ایفا افزون بر هاب تهران، در شهرهای مشهد، تبریز و اصفهان هم انجام می‌شود و در صورت نیاز مشتریان شیراز و رشت هم، مراکز این شهرها - و در مجموع، تا 14 شهر دیگر - قابلیت فعالیت خواهند داشت.
مجموع فضای انبار فعلی مرکز پردازش ایفا در تهران (واقع در چیتگر جنوبی، خیابان پنجاهم) از این قرار است:
- 6000 مترمربع، فضای اختصاصی خدمات به فروشندگان و فروشگاه‌های B2B؛
- 600 مترمکعب، فضای اختصاصی خدمات به فروشندگان و فروشگاه‌های B2C (در تهران و سه شهر دیگر).
پروژۀ K20 جایی است که انبار جدید مرکز پردازش ایفا در آن مستقر خواهد شد. این مرکز پردازش جدید در تهران، متمرکز در مگاهاب 36000 مترمربعی در دست احداث در شهرک استقلال، تا پایان سال 1403 افتتاح خواهد شد.
